DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 17 stycznia 2013 r. Poz. 209 UCHWAŁA NR XXV/168/12 RADY GMINY NOWE OSTROWY z dnia 29 listopada 2012 r. w sprawie przyjęcia „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Nowe Ostrowy na lata 2012-2016” Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271, Nr 214, poz. 1806, z 2003 r. Nr 80, poz. 717, Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055, Nr 116, poz. 1203, Nr 167, poz. 1759, z 2005 r. Nr 172, poz. 1441, Nr 175, poz. 1457, z 2006 r. Nr 17, poz. 128, Nr 181, poz. 1337, z 2007 r. Nr 48, poz. 327, Nr 138, poz. 974, Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr 180, poz. 1111, Nr 223, poz. 1458, z 2009 r. Nr 52, poz. 420, Nr 157, poz. 1241, z 2010 r. Nr 28, poz. 142 i 146, Nr 106, poz. 675, Nr 40, poz. 230, z 2011 r. Nr 117, poz. 679, Nr 134, poz. 777, Nr 21, poz. 113, Nr 217, poz. 1281, Nr 149, poz. 887, z 2012 r. poz. 567) oraz art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i o opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 238, poz. 2390, z 2006 r. Nr 50, poz. 362, Nr 126, poz. 875, z 2007 r. Nr 192, poz. 1394, z 2009 r. Nr 31, poz. 206, Nr 97, poz. 804, z 2010 r. Nr 75, poz. 474, Nr 130, poz. 871) Rada Gminy Nowe Ostrowy uchwala, co następuje: § 1. Przyjmuje się „Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Nowe Ostrowy na lata 2012-2016”, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Nowe Ostrowy. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Wojewódz- twa Łódzkiego. Przewodniczący Rady Gminy Nowe Ostrowy: Mirosław Dębicki Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 2 – Poz. 209 Załącznik do uchwały nr XXV/168/12 Rady Gminy Nowe Ostrowy z dnia 29 listopada 2012 r. GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY NOWE OSTROWY NA LATA 2013-2016 1. CZĘŚĆ WSTĘPNA (opis przedmiotu opracowania, uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego w kontekście europejskim i krajowym) 1.1. Cel opracowania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Nowe Ostrowy Przedmiotem niniejszego opracowania jest Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Nowe Ostrowy na lata 2012-2016 zwany dalej Programem. Realizacja Programu zgodnie z wymogami ustawowymi przewidziana jest na cztery lata, jednakże jego cel główny i priorytety są przeznaczone do realizacji na okres dłuższy. Głównym celem Programu jest stworzenie warunków dla kreowania i realizowania zadań z zakresu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na terenie Gminy Nowe Ostrowy, a także wykorzystanie wartości dziedzic- twa kulturowego dla rozwoju lokalnego. Istotnym zamierzeniem jest też osiągnięcie odczuwalnej i społecznie akceptowalnej poprawy stanu zachowania i sposobu użytkowania zabytków. Spodziewanym efektem wdraża- nia Programu będzie nie tylko poprawa stanu środowiska kulturowego, ale również wykorzystanie spuścizny historycznej dla kształtowania markowych produktów turystycznych i rozwoju przedsiębiorczości oraz aktyw- ny udział mieszkańców gminy w działaniach na rzecz zachowania i ochrony krajobrazu kulturowego. Środkiem prowadzącym do osiągnięcia zakładanych celów jest ustalenie uwarunkowań realizacyjnych i finansowych dotyczących działań ochronnych zasobów kulturowych oraz działań edukacyjnych skierowanych do społeczno- ści gminy. 1.2. Podstawa prawna opracowania, zadania samorządu gminnego w sferze ochrony zabytków i opie- ki nad zabytkami Opracowanie gminnego programu opieki nad zabytkami stanowi realizację obowiązku ustawowego wynika- jącego z art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.): 1. Zarząd województwa, powiatu, lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4 lat odpo- wiednio wojewódzki, powiatowy lub gminy program opieki nad zabytkami. 2. Programy, o których mowa w ust. 1, mają na celu, w szczególności: 1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji prze- strzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeolo- gicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad za- bytkami; 6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytka- mi. Zgodnie z zapisami ustawy gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje rada gminy po uzyskaniu opi- nii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Ustawodawca wprowadził także obowiązek sporządzania co 2 lata sprawozdań z realizacji programu. Sprawozdanie takie przygotowuje wójt i przedstawia radzie gminy. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 3 – Poz. 209 Podstawą formalną opracowania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Nowe Ostrowy na lata 2012-2016 poza delegacją ustawową stanowi gminna ewidencja zabytków oraz umowa nr 2/2012 z dnia 10.02.2012 r. zawarta przez firmę Planowanie Przestrzenne Urbanistyka mgr Barbara Piosik z siedzibą w Płocku, ul. Monte Cassino 45/12 z Gminą Nowe Ostrowy. 1.3. Uwarunkowania prawne ochrony zabytków w Polsce W polskim systemie prawnym widoczna jest wysoka ranga obowiązku ochrony dziedzictwa kulturowego, który został zapisany już na poziomie konstytucyjnym, jako obowiązek państwa i obywatela1). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej nie stosuje wprawdzie pojęcia „dziedzictwo kulturowe”, ale posługuje się wyraże- niami bliskoznacznymi jak „dobra kultury” i „dziedzictwo narodowe”. Głównym aktem prawnym regulującym sferę ochrony dziedzictwa kulturowego jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, która zastąpiła obowiązującą od 1962 roku ustawę o ochronie dóbr kultury. Obowiązująca obecnie ustawa wprowadziła podział na ochronę zabytków podejmowaną przez organy administracji publicznej i opiekę nad zabytkami sprawowaną przez właściciela lub posiadacza zabytku. Zgodnie z art. 4 ustawy: Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej, dzia- łań mających na celu: 1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie za- bytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków; 4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; 5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzględnianiu zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowa- niu środowiska oraz zgodnie z art. 5 ustawy: Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega w szczególności, na za- pewnieniu warunków: 1) naukowego badania i dokumentowania zabytku; 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku; 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości; 5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. W myśl art. 6 ustawy: 1. Ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome będące, w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa, d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 4 – Poz. 209 h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub insty- tucji; 2) zabytki ruchome będące, w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, od- znakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, do- kumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach, f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub in- stytucji; 3) zabytki archeologiczne będące, w szczególności: a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzami, c) kurhanami,