ปัจจัยที่ส่งผลให้แฟนเคป๊อปชาวไทยนิยมเขียนแฟนฟิคชันศิลปินไอดอลเคป๊อป แนวชายรักชายหรือหญิงรักหญิง THE MOTIVATING FACTORS OF WRITING SLASH FANFICTION OF K-POP IDOLS OF K-POP FANS IN THAILAND ปัจจัยที่ส่งผลให้แฟนเคป๊อปชาวไทยนิยมเขียนแฟนฟิคชันศิลปินไอดอลเคป๊อปแนวชายรักชาย หรือหญิงรักหญิง THE MOTIVATING FACTORS OF WRITING SLASH FANFICTION OF K-POP IDOLS OF K-POP FANS IN THAILAND นันท์นภัส กิจธรรมเชษฐ์ วิทยานิพนธ์นี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตร นิเทศศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการสื่อสารการตลาดดิจิทัล มหาวิทยาลัยกรุงเทพ ปีการศึกษา 2561 © 2561 นันท์นภัส กิจธรรมเชษฐ์ สงวนลิขสิทธิ์ ฉ กิตติกรรมประกาศ วิทยานิพนธ์ฉบับนี้เดินทางมาถึงยังจุดหมายปลายทางได้ด้วยความกรุณาอย่างสูงของ ผศ.ดร.ปฐมา สตะเวทิน อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ที่ให้ความใส่ใจและค าชี้แนะในการท า วิทยานิพนธ์แก่ผู้วิจัยด้วยความตั้งใจดีเสมอมา ผู้วิจัยตระหนักรู้ถึงความทุ่มเทและความตั้งใจดีของ อาจารย์อยู่เสมอและขอกราบขอบพระคุณอาจารย์ด้วยความซาบซึ้งใจเป็นอย่างสูงไว้ ณ ที่นี้ ขอขอบพระคุณอาจารย์ที่ปรึกษาร่วม รศ.ดร.โยธิน แสวงดี รวมถึง ผศ.ดร.ธรรญธร ปัญญ โสภณ และ ผศ.ดร.วรัชญ์ ครุจิต ที่กรุณาเป็นกรรมการสอบวิทยานิพนธ์ ตลอดจนให้ค าแนะน าจน วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ส าเร็จลุล่วงได้ในที่สุด ขอขอบพระคุณผู้ให้สัมภาษณ์ทั้ง 11 ท่านที่สละเวลาและมอบข้อมูลอันเป็นประโยชน์และมี ค่ายิ่งแก่วิทยานิพนธ์ฉบับนี้จนท าให้วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ส าเร็จลุล่วงตามวัตถุประสงค์ ขอบคุณเพื่อน นักเรียนไทยในเกาหลีทุกคนที่คอยตอบค าถามมากมายเกี่ยวกับวงการเคป๊อป ขอบคุณเจ้าหนูมารีมีลูก แมวเหมียวที่ช่วยอธิบายค าศัพท์ภาษาญี่ปุ่นที่จ าเป็นให้อยู่หลายครั้งหลายครา ขอบคุณเพื่อนๆพี่ๆ น้องๆนักศึกษาภาควิชาการสื่อสารการตลาดดิจิทัล รุ่นที่1 ทุกคนที่คอยให้ก าลังใจกันมาจนช่วงเวลา สุดท้ายของชีวิตนักศึกษาปริญญาโท ขอขอบพระคุณป๊า แม่ เฮียปริ๊นซ์ เจ๊พลอย อาม้า อาก๋ง และครอบครัวทุกๆคน ที่ให้ความรัก ความอบอุ่น ให้การสนับสนุน ความช่วยเหลือ ความห่วงใย ให้ก าลังใจ ให้เสียงหัวเราะ คอยอยู่เคียง กันข้างในทุกๆท่วงท านองของชีวิตและร่วมยินดีกับทุกความส าเร็จ เพราะมีทุกคนอยู่อย่างนี้จึงท าให้ ผู้วิจัยได้รู้ถึงคุณค่าของการมีชีวิต และได้เห็นถึงความโชคดีของตัวเองที่มีคนที่รักและมีคนให้รักอยู่ เสมอ และในท้ายที่สุดนี้ ขอขอบพระคุณทุกท่านที่ได้ชื่อว่า “แฟน” ที่เป็นแรงบันดาลใจให้เกิด งานวิจัยชิ้นนี้ขึ้น ขอขอบคุณพวกท่านที่ช่วยสร้างสีสันให้กับโลกใบนี้ด้วยการแบ่งปันความสุขที่เกิดขึ้น จากความชื่นชอบของท่านไปยังคนอื่นๆ ท าให้คนอื่นๆที่มีความชอบในสิ่งเดียวกันได้มีความสุขร่วมกัน ไปด้วย และหวังเป็นอย่างยิ่งว่าวิทยานิพนธ์ฉบับนี้จะเป็นประโยชน์ต่อทุกท่านที่ได้น าไปศึกษาตาม วัตถุประสงค์ที่ได้วางไว้ไม่มากก็น้อย หากแม้นว่าวิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีข้อบกพร่องใดๆ ผู้วิจัยขอน้อมรับผิดแต่เพียงผู้เดียว นันท์นภัส กิจธรรมเชษฐ์ ช สารบัญ หน้า บทคัดย่อภาษาไทย ง บทคัดย่อภาษาอังกฤษ จ กิตติกรรมประกาศ ฉ สารบัญตาราง ฌ สารบัญภาพ ญ บทที่ 1 บทน า 1 1.1 ความเป็นมาและความส าคัญของปัญหา 1 1.2 ปัญหาน าวิจัย 10 1.3 วัตถุประสงค์ของการวิจัย 10 1.4 ขอบเขตของงานวิจัย 10 1.5 ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ 11 1.6 ค านิยามศัพท์เฉพาะ 12 บทที่ 2 วรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง 16 2.1 แนวคิดเกี่ยวกับแฟน (Fan) ภาวะความเป็นแฟน (Fandom) และ 16 แฟนฟิคชัน (Fanfiction) 2.2 แนวคิดเกี่ยวกับดนตรีเคป๊อป (K-pop) ศิลปินไอดอลเคป๊อป (K-pop Idol) 33 และแฟนฟิคชันศิลปินไอดอลเคป๊อป 2.3 แนวคิดเรื่องทฤษฎีการเคลื่อนย้าย (Transportation Theory) 54 2.4 งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง 57 บทที่ 3 วิธีการด าเนินการวิธีวิจัย 62 3.1 ผู้ให้สัมภาษณ์ 62 3.2 เครื่องมือที่ใช้ในการศึกษา 64 3.3 การเก็บรวบรวมข้อมูล 67 3.4 การวิเคราะห์ข้อมูล 69 3.5 การน าเสนอข้อมูล 70 3.6 หลักจริยธรรมในการน าเสนอข้อมูลการวิจัย 70 ซ สารบัญ (ต่อ) หน้า บทที่ 4 ผลการศึกษาและวิเคราะห์ผลการศึกษา 72 4.1 ข้อมูลส่วนบุคคลของผู้ให้สัมภาษณ์โดยภาพรวม 72 4.2 ปัจจัยที่ส่งผลให้แฟนศิลปินไอดอลเคป๊อปชาวไทยนิยมเขียนแฟนฟิคชัน 73 ศิลปิน ไอดอลเคป๊อปแนวชายรักชายหรือหญิงรักหญิง 4.3 ปัจจัยจากอุตสาหกรรมเคป๊อปที่ส่งผลให้ผู้เขียนแฟนฟิคชันศิลปินไอดอล 113 เคป๊อปชาวไทยมีความกระตือรือร้นในการสร้างสื่อ และท ากิจกรรมภายใต้ ภาวะความเป็นแฟนเชิงรุกเพื่อให้การสนับสนุนศิลปินไอดอลเคป๊อป โดยเฉพาะบนช่องทางออนไลน์ บทที่ 5 สรุปผลการวิจัย อภิปรายผล และข้อเสนอแนะ 127 5.1 ความนิยมในการเขียนแฟนฟิคชันศิลปินไอดอลเคป๊อปแนวชาวรักชาย 128 หรือหญิงรักหญิงของแฟนศิลปินไอดอลเคป๊อปชาวไทย กับแนวทางการใช้ เนื้อหาทางเพศแนวรักเพศเดียวกันในการสร้างเนื้อหาและท าการตลาด ให้กับศิลปินและผลผลิตทางความบันเทิงไทยในการบุกตลาดสากล 5.2 แนวทางการสร้างกลยุทธ์ทางการตลาดเพื่อกระตุ้นให้แฟนมีความ 150 กระตือรือร้น ในการสร้างสื่อและท ากิจกรรมภายใต้ภาวะความเป็นแฟน เชิงรุกบนช่องทางออนไลน์ บนพื้นฐานของผลการศึกษาจากแฟนศิลปิน ไอดอลเคป๊อปชาวไทย 5.3 บทสรุปส่งท้าย 163 บรรณานุกรม 167 ประวัติเจ้าของผลงาน 172 เอกสารข้อตกลงว่าด้วยการขออนุญาตให้ใช้สิทธิ์ในวิทยานิพนธ์ ฌ สารบัญตาราง หน้า ตารางที่ 3.1: รายละเอียดวันที่ วิธีการ และระยะเวลาการสัมภาษณ์ผู้ให้สัมภาษณ์ 68 ทั้ง 11 ราย ตารางที่ 4.1: ข้อมูลส่วนบุคคลของผู้ให้สัมภาษณ์โดยภาพรวม 72 ญ สารบัญภาพ หน้า ภาพที่ 4.1: ปัจจัยที่ส่งผลให้แฟนศิลปินไอดอลเคป๊อปชาวไทยนิยมเขียนแฟนฟิคชัน 74 ศิลปินไอดอลเคป๊อปแนวชายรักชายหรือหญิงรักหญิง บทที่ 1 บทน ำ 1.1 ควำมเป็นมำและควำมสำคัญของปัญหำ ในปัจจุบันที่โลกก้ำวเข้ำสู่ยุคดิจิทัล กำรเกิดขึ้นและพัฒนำตัวอย่ำงรวดเร็วของอินเตอร์เน็ตได้ ท ำให้กำรด ำเนินชีวิตในทุกๆด้ำนของมนุษย์เปลี่ยนแปลงไปโดยเฉพำะอย่ำงยิ่งด้ำนที่ได้รับผลกระทบ โดยตรงที่สุดอย่ำงกำรสื่อสำรซึ่งครอบคลุมไปถึงกำรท ำกำรตลำดของอุตสำหกรรมต่ำงๆ ควำมก้ำวหน้ำทำงเทคโนโลยีผนวกกับควำมสำมำรถในกำรครอบครองอุปกรณ์สื่อสำรและกำรเข้ำถึง เทคโนโลยีในกำรสร้ำงและเผยแพร่สื่อของปัจเจกชนในยุคนี้ท ำให้โครงสร้ำงอ ำนำจในกำรท ำกำรตลำด เปลี่ยนไปจำกในอดีตอย่ำงมหำศำล จำกเดิมที่แบรนด์เคยมีอ ำนำจทำงกำรตลำดเหนือผู้บริโภคโดย สิ้นเชิงจำกเป็นผู้ผูกขำดควำมสำมำรถในกำรส่งสำรไปยังมหำชน ในปัจจุบันนี้ปัจเจกชนที่อยู่ในฐำนะ ผู้บริโภคกลับมีควำมสำมำรถในกำรสร้ำงสื่อและส่งออกสื่อไปยังผู้คนจ ำนวนมำกด้วยเช่นกัน ท ำให้ อ ำนำจในกำรท ำกำรตลำดไม่ได้รวมศูนย์อยู่ที่แบรนด์ฝ่ำยเดียวอีกต่อไป แต่ถูกกระจำยออกไปยัง ผู้บริโภคที่มีควำมสำมำรถในกำรสื่อสำรกับมหำชนเช่นกันอีกด้วย ควำมสำมำรถในกำรสื่อสำรของ ผู้คนในยุคดิจิทัลนี้มีมำกถึงในระดับที่กล่ำวได้ว่ำไม่มีครั้งไหนที่มนุษย์จ ำนวนมำกมำยมหำศำลจะมี อ ำนำจในกำรแสดงออก ร่วมมือกัน และเชื่อมโยงถึงกันในระดับโลกได้มำกถึงเพียงนี้อีกแล้ว (Mini, 2010) ควำมก้ำวหน้ำทำงเทคโนโลยีและควำมสำมำรถทำงกำรสื่อสำรที่เพิ่มมำกขึ้นส่งผลให้ผู้บริโภค ทุกวันนี้มีควำมพร้อมและควำมกระตือรือร้นในกำรสร้ำงและเผยแพร่สื่อด้วยตนเอง รวมถึงมีกิจกรรม ด้ำนกำรสื่อสำรที่เกี่ยวกับกำรบริโภคในเชิงรุกมำกกว่ำในอดีตเป็นอย่ำงมำกโดยเฉพำะบนพื้นที่ อินเตอร์เน็ต สื่อที่ผู้บริโภคสร้ำงขึ้นในปัจจุบันนี้จึงมีอยู่ในรูปแบบที่หลำกหลำยโดยที่จ ำนวนมำกนั้นก็ เป็นสิ่งที่สร้ำงผลประโยชน์ทำงกำรตลำดให้แก่ผู้ผลิตในอุตสำหกรรมเป็นอย่ำงมำกโดยที่ผู้ผลิตไม่ จ ำเป็นต้องลงทุนอะไรเลย ซึ่งเรำเรียกสื่อในลักษณะนี้ว่ำ เอิร์นด์มีเดีย (Earned Media) แต่ไม่เพียง เท่ำนั้น ในยุคที่ผู้บริโภคมีทั้งควำมสำมำรถและควำมกระตือรือร้นในกำรสร้ำงและส่งออกสื่อจนมีสื่อ โดยผู้บริโภคไหลเวียนอยู่ในพื้นที่ของอินเตอร์เน็ตจ ำนวนมำกมำยเช่นนี้ สื่อที่ผู้บริโภคสร้ำงขึ้นทั้งหลำย จึงมีคุณค่ำต่อผู้ผลิตในอุตสำหกรรมในระดับที่ลึกซึ้งกว่ำกำรเป็นเพียงเอิร์นด์มีเดียในฐำนะที่เป็น แหล่งข้อมูลชั้นเลิศที่ฝ่ำยผู้ผลิตในอุตสำหกรรมสำมำรถน ำมำศึกษำเพื่อท ำควำมเข้ำใจเกี่ยวกับ ผู้บริโภคตัวจริงของพวกเขำ ทั้งในแง่ของควำมรู้สึกนึกคิด จินตนำกำร ควำมต้องกำร ควำมคำดหวัง และพฤติกรรมต่ำงๆที่ผู้บริโภคมีเกี่ยวกับสินค้ำและบริกำรของพวกเขำซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นข้อมูลที่มี ประโยชน์อย่ำงยิ่งต่อกำรหำแนวทำงในกำรปรับปรุงและพัฒนำสินค้ำและบริกำร รวมถึงแนวกำรท ำ 2 กำรตลำดของพวกเขำให้เป็นที่น่ำพอใจส ำหรับผู้บริโภคได้มำกยิ่งขึ้นโดยที่พวกเขำไม่ต้องลงทุนหรือลง แรงใดๆในกำรแสวงหำมำอีกด้วย อุตสำหกรรมหนึ่งในปัจจุบันที่เรำเห็นได้ชัดว่ำมีกำรสร้ำงสื่อของฝ่ำยผู้บริโภคกันอย่ำง กระตือรือร้นและสร้ำงออกมำในรูปแบบที่หลำกหลำยมำกก็คืออุตสำหกรรมบันเทิง เหตุผลหนึ่งก็ น่ำจะเป็นเพรำะอุตสำหกรรมบันเทิงเป็นอุตสำหกรรมที่ไม่ว่ำใครก็สำมำรถเป็นผู้บริโภคได้ทั้งสิ้นเพรำะ ไม่ว่ำใครก็สำมำรถเข้ำถึงและเสพสื่อบันเทิงได้ จึงท ำให้อุตสำหกรรมนี้มีปริมำณผู้บริโภคอยู่เป็นจ ำนวน มำกเมื่อเทียบอับอุตสำหกรรมอื่นๆ นอกจำกนั้นเทคโนโลยีทำงกำรสื่อสำรที่ท ำให้ผู้คนไม่ว่ำจะมำจำก ในภูมิภำคใดของโลกก็สำมำรถเข้ำถึงผลผลิตทำงควำมบันเทิงของพื้นที่ต่ำงๆทั่วโลกได้อย่ำงรวดเร็วถึง กันได้ทั้งหมดแล้วก็ยังท ำให้กำรสร้ำงสื่อขึ้นล้อกับผลผลิตทำงควำมบันเทิงเป็นสิ่งที่ผู้คนจำกที่ต่ำงๆทั่ว โลกสำมำรถทำเพื่อควำมบันเทิงร่วมกันในชุมชนออนไลน์ได้อย่ำงง่ำยดำย อย่ำงไรก็ตำม แม้ว่ำ อุตสำหกรรมบันเทิงจะเป็นอุตสำหกรรมที่มีผู้บริโภคอยู่เป็นจ ำนวนมำกและไม่ว่ำใครก็สำมำรถเป็น ผู้บริโภคได้ด้วยกันทั้งสิ้น แต่ก็จะมีผู้บริโภคส่วนหนึ่งที่มีควำมชื่นชอบและมีควำมรู้สึกผูกพันกับบุคคล หรือสื่อบันเทิงหรือที่เรียกรวมๆ ว่ำผลผลิตทำงควำมบันเทิงเฉพำะอย่ำงในระดับที่มำกกว่ำคนทั่วไป และเป็นคนที่มักติดตำมและให้กำรสนับสนุนแก่ผลผลิตทำงควำมบันเทิงชนิดนั้นมำกเป็นพิเศษ ซึ่งเรำ เรียกผู้บริโภคลักษณะนี้ว่ำ แฟน (Fan) โดยแฟนนี่เองที่เป็นกลุ่มคนที่มีแนวโน้มที่จะเป็นผู้สร้ำงสื่อและ ผู้ท ำกิจกรรมเชิงรุกเพื่อให้กำรสนับสนุนแก่ผลผลิตทำงควำมบันเทิงที่พวกเขำชื่นชอบโดยเฉพำะในยุค ดิจิทัลนี้ที่กำรสร้ำงและส่งออกสื่อ รวมถึงกำรท ำกิจกรรมภำยใต้ภำวะควำมเป็นแฟนกลำยเป็นเรื่องที่ ปัจเจกบุคคลสำมำรถท ำได้โดยง่ำยและยังส่งผลกระทบได้ในวงกว้ำงขึ้นเมื่อเกิดบนพื้นที่ออนไลน์ที่ได้ เชื่อมพื้นที่ต่ำงๆทั่วโลกเข้ำไว้ด้วยกัน ในยุคนี้ แฟน ของอุตสำหกรรมบันเทิงจึงมิได้เป็นได้เพียง ผู้บริโภคที่เฉื่อยชำ (Passive Fans) ที่ท ำได้เพียงบริโภคผลผลิตทำงควำมบันเทิงไปอย่ำงไม่มีสิทธิมี เสียงเหมือนเช่นในอดีตอีกต่อไป หำกควำมสำมำรถและควำมกระตือรือร้นในกำรสื่อสำรและกำรสร้ำง สื่อของพวกเขำในยุคนี้ได้ท ำให้พวกเขำกลำยเป็นตัวแสดงที่มีบทบำททำงกำรตลำดซึ่งสำมำรถ ก่อให้เกิดผลกระทบต่ออุตสำหกรรมได้สูงมำกจนฝ่ำยผู้ผลิตไม่สำมำรถมองข้ำมเหมือนเช่นในอดีตได้ อีกต่อไปแล้ว ส ำหรับสื่อโดยแฟนที่แฟนของอุตสำหกรรมบันเทิงนิยมสร้ำงขึ้นล้อกับผลผลิตทำงควำม บันเทิงที่พวกเขำชื่นชอบและส่งต่อกันอยู่ในโลกอินเตอร์เน็ตนั้นมีให้เห็นอยู่ในหลำกหลำยรูปแบบ ด้วยกัน เช่น งำนศิลปะโดยแฟน หรือ แฟนอำร์ต (Fanart) ภำพเคลื่อนไหวสั้นๆ หรือ ไฟล์กิ๊ฟ (GIF File) วีดีโอล้อเลียน (Parody) วีดีโอที่แฟนตัดต่อขึ้นเฉพำะกิจเกี่ยวกับสิ่งที่ชื่นชอบด้วยวัตถุประสงค์ส่วนตัว (OPV) วีดีโอสรุปเนื้อหำ (Recap) พร้อม รีวิว (Review) วีดีโอกำรร้องเพลงหรือเต้น คัฟเวอร์ (Cover) ค ำบรรยำยประกอบวีดีโอ(Subtitle)ที่เป็นค ำแปลในภำษำต่ำงๆ เป็นต้น โดยสื่อทุกรูปแบบนั้น 3 นอกจำกจะมีคุณค่ำต่อผู้ผลิตในอุตสำหกรรมในฐำนะที่เป็นเอิร์นด์มีเดีย