DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 28 kwietnia 2017 r. Poz. 2362 UCHWAŁA NR XLI/231/17 RADY GMINY I MIASTA W WARCIE z dnia 29 marca 2017 r. w sprawie przyjęcia Programu Opieki Nad Zabytkami Gminy i Miasta Warta na lata 2017-2020 Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2016 roku poz. 446, zm. poz. 1579 i poz. 1948), art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2014 roku poz. 1446, zm. w 2015 r. poz. 397, poz. 774 i poz. 1505, w 2016 r. poz. 1330, poz. 1887 i poz. 1984, w 2017 r. poz. 60) uchwala się, co następuje: § 1. Przyjmuje się Program Opieki Nad Zabytkami Gminy i Miasta Warta na lata 2017-2020, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Gminy i Miasta Warta. § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Woje- wództwa Łódzkiego. Przewodniczący Rady Grzegorz Kopacki Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 2 – Poz. 2362 Załącznik do Uchwały Nr XLI/231/17 Rady Gminy i Miasta w Warcie z dnia 29 marca 2017 r. PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY I MIASTA WARTA NA LATA 2017-2020 Warta 2016-2017 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 3 – Poz. 2362 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 4 – Poz. 2362 1. Wstęp Powszechnie uważa się, że bogactwo i różnorodność dziedzictwa kulturowego, tj. ogółu dorobku danej spo- łeczności lokalnej, czy szerzej rozumianej, w zakresie nauki, sztuki, architektury, oświaty, techniki, wytworzo- nego w procesie jego historycznego rozwoju i przekazywanego z pokolenia na pokolenie, może w istotny spo- sób przyczynić się do rozwoju społeczno-gospodarczego gminy, a tym samym do poprawy jakości życia jej mieszkańców. Widomym znakiem łączności z przodkami są zabytki, które są nie tylko cennym źródłem infor- macji o życiu naszych przodków, kształtującym świadomość i tożsamość regionalną mieszkańców gminy, ale są także bardzo atrakcyjnym elementem, przy odpowiednim zaakcentowaniu, stanowiącym magnes przyciąga- jący turystów i nie tylko, pobudzając w ten sposób gospodarkę regionu. W działaniach samorządów lokalnych, podobnie jak w polityce państwa, istotnie jest zapewnienie zrówno- ważonego rozwoju i ładu przestrzennego oraz powiązanie ochrony zabytków z ochroną środowiska naturalne- go, bowiem na krajobraz kulturowy danego regionu składają się zarówno elementy przyrodnicze, jak i wytwory i osiągnięcia cywilizacyjne ludzi. „Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy i Miasta Warta na lata 2017-2020” jest dokumentem o charak- terze uzupełniającym w stosunku do innych aktów planowania w Gminie i Mieście Warta. Ten dokument za- wiera ogólne założenia realizacji celów „Programu”, w tym określa cel główny: dążenie do poprawy stanu za- sobów lokalnego dziedzictwa kulturowego, a przez to zachowanie wspomnianego krajobrazu kulturowego dla przyszłych pokoleń. „Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy i Miasta Warta na lata 2017-2020” jest adresowany przede wszystkim do mieszkańców Gminy i Miasta Warta: są to właściciele i użytkownicy obszarów i obiektów za- bytkowych oraz wszyscy inni mieszkańcy. Oni powinni bezpośrednio zaobserwować i odczuć efekty wynikają- ce z wdrożenia programu. Przedstawiany dokument ma pomóc w aktywnym zarządzaniu zasobami, stanowiącymi dziedzictwo kultu- rowe Gminy i Miasta Warta. Wskazane w „Programie” działania są skierowane na poprawę stanu zabytków, ich rewaloryzację oraz zwiększenie dostępności do nich mieszkańców gminy i turystów. „Program” poprzez działania edukacyjne może również pobudzić u mieszkańców gminy świadomość roli i znaczenia lokalnych związków, „wspólnych korzeni”, czyli wspólnoty kulturowej, a to daje poczucie tożsamości, integracji i identy- fikacji z „małą ojczyzną”. Podsumowując: opracowanie „Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy i Miasta Warta na lata 2017- 2020” ma na celu scharakteryzowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego i określenie głównych kierunków działań i zadań skierowanych na ochronę i opiekę nad zabytkami. 2. Podstawa prawna opracowania programu opieki nad zabytkami Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1446, z późniejszymi zm.) nakłada na organy władzy samorządowej, zarówno wojewódzkie, jak i powiatowe oraz gminne obowiązek sporządzania programów opieki nad zabytkami. Zgodnie z artykułem 87 ustawy, program opieki nad zabytkami musi być sporządzany na 4 lata. Cele programów: 1) włączenie problematyki ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju; 2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeolo- gicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad za- bytkami; 6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe, związane z użytkowaniem i wykorzystywaniem tych zabytków; Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 5 – Poz. 2362 7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieka nad zabytka- mi. Organa samorządów terytorialnych mają ustawowy obowiązek wykonywania zadań w zakresie kultury i ochrony zabytków. Zadania własne gmin w tym przedmiocie zostały określone w Ustawie z dnia 8.III.1990 r. w art. 7 ust. 1 pkt 9 (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 446): „Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami”. Wójt gminy co dwa lata sporządza sprawozdanie z realizacji programu i przedstawia je radzie gminy. Na- stępujące po sobie kolejne programy opieki nad zabytkami powinny uwzględniać nowe, zmieniające się uwa- runkowania prawne i administracyjne, stosunki i warunki społeczne, gospodarcze i kulturowe, nowe kryteria oceny i aktualny stan zachowania zasobu oraz prowadzone okresowo oceny efektów wdrażania obowiązujące- go programu. 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce W Rzeczpospolitej Polskiej ochrona zabytków jest konstytucyjnym obowiązkiem państwa i każdego obywa- tela. Określa to art. 5 Konstytucji RP: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swoje- go terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dzie- dzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. Na- tomiast art. 6 stanowi: „Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narody polskiego, jego trwania i rozwoju”. Wreszcie w art. 86 czytamy: „(…) każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie”. Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1446, z później- szymi zm.). W ustawie określono przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków, a także opieki nad nimi, zasady tworzenia krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwator- skich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, a ponadto organizację organów ochrony zabytków. Definicja zabytku wg. Ustawy to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadana wartość historyczną, artystyczną lub nauko- wą. Podział zabytków na trzy zasadnicze grupy: 1) zabytki nieruchome – nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości; 2) zabytki ruchome – rzecz ruchoma, jej część lub zespół rzeczy ruchomych; 3) zabytki archeologiczne – zabytki nieruchome, będące powierzchniową, podziemną lub podwodną pozosta- łością egzystencji i działalności człowieka, złożone z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytki ruchome, będące tym wytworem. Omawiana Ustawa z 23 lipca 2003 r. wprowadza i definiuje pojęcia ochrony i opieki nad zabytkami w nst. sposób: Ochrona zabytków polega w szczególności na podejmowaniu przez organy administracji publicznej dzia- łań, mających na celu: 1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych, umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagrożeniom, mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków; 4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; 5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 6 – Poz. 2362 6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowa- niu środowiska. Opieka nad zabytkiem polega przede wszystkim na zapewnieniu przez jego właściciela lub posiadacza wa- runków do: 1) naukowego badania i dokumentowania