P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz POLANÓW (83) Warszawa, 2009 r. Autorzy: Izabela Krzak*, Bogusław B ąk*, Paweł Kwecko*, Anna Pasieczna*, Adam Szel ąg *, Hanna Tomassi-Morawiec*, Anna W ąsowicz**, Jerzy Król** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny: plansza A – Bogusław B ąk*, Redaktor regionalny plansza B – Olimpia Kozłowska* we współpracy z Joann ą Szyborsk ą-Kaszyck ą* Redaktor tekstu: Joann ą Szyborska-Kaszyck ą* * – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ISBN Copyright by PIG and M Ś, Warszawa, 2009 r. Spis tre ści I. Wst ęp ( I. Krzak ) ................................................................................................................ 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza ( I. Krzak ) ................................................... 4 III. Budowa geologiczna ( I. Krzak )......................................................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin ( I. Krzak ) .................................................................................................... 8 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin ( I. Krzak, B. B ąk)..................................................... 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin ( I. Krzak )............................................. 14 VII. Warunki wodne ( I. Krzak )............................................................................................... 16 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 16 2. Wody podziemne.................................................................................................... 18 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 20 1. Gleby ( A. Pasieczna, P. Kwecko) ........................................................................... 20 2. Pierwiastki promieniotwórcze ( H. Tomassi – Morawiec )...................................... 23 IX. Składowanie odpadów (A. W ąsowicz, J. Król ) ............................................................... 25 X. Warunki podło Ŝa budowlanego ( I. Krzak ) ...................................................................... 33 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu ( I. Krzak, A. Szel ąg)...................................................... 34 XII. Zabytki kultury ( I. Krzak ) ............................................................................................... 43 XIII. Podsumowanie ( I. Krzak, A. Szel ąg, A. W ąsowicz, J. Król ) ........................................... 44 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 46 I. Wst ęp Arkusz Polanów Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 opracowano w Pa ń- stwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie (plansza A i plansza B – warstwa: geoche- mia środowiska) i Przedsi ębiorstwie Geologicznym „Proxima” SA we Wrocławiu (plansza B – warstwa: składowanie odpadów) w 2009 roku, zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (2005). Przy jego opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 arkusz Polanów (Osendowska, 2003), wykonanym w Przedsi ębior- stwie Geologicznym POLGEOL SA w Warszawie. Mapa składa si ę z dwóch plansz i jest wykonywana w wersji cyfrowej. Plansza A za- wiera informacje dotycz ące wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami, na tle wybranych elementów: hydrogeologii, geologii in Ŝynierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabyt- ków kultury. Plansza B zawiera nowe tre ści zapisane w warstwie informacyjnej „Ochrona powierzchni Ziemi”, w skład w której wchodz ą informacje dotycz ące geochemii środowiska i składowania odpadów. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Zawarte w niej tre ści mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów za- gospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofizjograficznych. Ponadto mog ą stanowi ć pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym, o odpa- dach i prawa ochrony środowiska oraz prawa geologicznego i górniczego. Materiały archiwalne wykorzystane do opracowania mapy zebrane zostały mi ędzy in- nymi w instytucjach, urz ędach administracji gminnej, powiatowej, wojewódzkiej i urz ędzie marszałkowskim w Szczecinie, na terenie województwa zachodniopomorskiego oraz w Cen- tralnym Archiwum Geologicznym w Warszawie. Zgromadzone materiały sprawdzono i uzu- pełniono w terenie. Kwalifikacj ę sozologiczną złó Ŝ uzgodniono z geologiem wojewódzkim. Mapa wykonywana jest w wersji cyfrowej, a dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zamieszczono w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Polanów rozci ąga si ę mi ędzy 16 °30’ a 16 °45’ długo ści geograficznej wschodniej oraz 54 °00’ a 54 °10’ szeroko ści geograficznej północnej. Pod wzgl ędem admini- stracyjnym poło Ŝony jest na terenie województwa zachodniopomorskiego, w powiecie kosza- li ńskim. Południowo-zachodni ą cz ęść powierzchni arkusza obejmuje gmina Bobolice, pozo- stały obszar nale Ŝy do miasta i gminy Polanów. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym J. Kondrackiego (Kondracki, 2000) oma- wiany obszar le Ŝy w prowincji Ni Ŝ Środkowoeuropejski, w podprowincji Pojezierza Połu- dniowobałtyckie, w makroregionie Pojezierze Zachodniopomorskie. Północna i środkowa cz ęść terenu arkusza nale Ŝy do mezoregionu Wysoczyzna Polanowska, południowo-wschod- nia do Pojezierza Bytowskiego, a południowo-zachodnia do Pojezierza Drawskiego (fig. 1). Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Polanów na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2000) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granice mezoregionu, 4 – jeziora Mezoregiony Pobrze Ŝa Koszali ńskiego: 313.41 – Wybrze Ŝe Słowi ńskie, 313.42 – Równina Białogardzka, 313.43 – Równina Słupska Mezoregiony Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.45 – Pojezierza Drawskie, 314.46 – Wysoczyzna Pola- nowska, 314.47 – Pojezierza Bytowskie Mezoregiony Pojezierza Południowopomorskiego: 314.67 – Równina Charzykowska, 314.68 – Dolina Gwdy 4 Krajobraz obszaru arkusza tworz ą przede wszystkim gliny zwałowe moren czołowych, wyniesione na wi ększo ści od 100 do 200 m n.p.m. Lokalnie, koło miejscowo ści Gołogóra oraz na północ od śydowa wysoko ści bezwzgl ędne przekraczaj ą 200 m n.p.m. Wysoczyzn ę Polanowsk ą od Pojezierza Bytowskiego i Drawskiego dzieli obniŜenie wypełnione przez pia- ski lodowcowo-rzeczne. Jest to region w wi ększo ści poro śni ęty lasami i rzadko zaludniony. Omawiany teren znajduje si ę w strefie klimatu pomorskiego z silnym wpływem klimatu kontynentalnego. Zdecydowanie przewa Ŝaj ą tu wiatry zachodnie i północno-zachodnie. Ce- chuj ą go znaczne wahania temperatury (gor ące lata, mro źne zimy), przewaga opadów w okre- sie letnim, małe zachmurzenie i wi ększe nasłonecznienie. Najni Ŝsze temperatury wykazuje stycze ń (-2,8°C) i luty (-4°C). Najcieplejszym miesi ącem jest lipiec ze średni ą temperatur ą +17°C. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi +7°C. Średnie roczne sumy opadów atmosferycznych z wielolecia wynosz ą 850 mm (Stachy, 1987). Obszar arkusza Polanów cechuje si ę du Ŝą lesisto ści ą (około 60% powierzchni terenu). Dało to podstaw ę do rozwoju turystyki i rekreacji. Głównymi gatunkami lasotwórczymi s ą sosny i świerki z du Ŝym udziałem buków, d ębów i grabów. Przewa Ŝaj ą gleby w klasach III– IV, niewielkie powierzchnie zajmuj ą gleby II klasy bonitacyjnej. Dominuj ą kompleksy Ŝyt- nie od bardzo dobrego do słabego wytworzone z glin, pyłów i piasków. Kompleks pszenny dobry wyst ępuje w północnej i środkowej cz ęś ci obszaru mapy, w okolicy Świerczyny, Na- cława, Polanowa i Wietrzna oraz w południowej cz ęś ci w okolicy Kurowa, Cybulina i Góra- wina. Jest to region rolniczy, o słabo rozwini ętym przemy śle. Rolnictwo ma charakter nisko- towarowy, o profilu Ŝytnio-ziemniaczanym. Dobrze rozwini ęty jest przemysł drzewny i go- spodarka le śna – uprawy le śne, pozyskiwanie i przetwórstwo drewna, dziczyzny i runa le śne- go, oraz gospodarka rybacka. W południowo-wschodniej cz ęś ci obszaru arkusza, wykorzystuj ąc ró Ŝnic ę poziomów pomi ędzy jeziorami Kamiennym i Kwieckim, wybudowano elektrowni ę szczytowo-pom- pow ą. Jedynym o środkiem miejskim jest Polanów, stanowi ący siedzib ę gminy miejsko-wiej- skiej. Na pozostałym obszarze zlokalizowane s ą tylko wsie i osady wiejskie zwi ązane z gos- podark ą roln ą i le śną oraz ich obsług ą. Wykorzystuj ąc naturalne walory tego terenu szeroko rozwin ęła si ę tu agroturystyka. Do wsi letniskowych nale Ŝą Wielin, Polanów, Cetu ń, Lubowo i śydowo. Sie ć komunikacyjna na obszarze obj ętym opracowaniem jest słabo rozwini ęta. Infra- struktur ę komunaln ą tworzy sie ć dróg publicznych. Przez południowo-zachodni