LINKSE INSPIRATIE OVER DE GRENS UITGAVE VAN HET WETENSCHAPPELIJK BUREAU VAN DE SP Verschijnt 11 keer per jaar, jaargang 15, nummer 8, september 2013 LinKSE inSPIRATIE OVER DE GRENS INHOUD 3 BRAZILIË EN VENEZUELA: Afgelopen zomer brachten fractielei- legger van het moderne denken, die VAN ELKAAR LEREN der Emile Roemer en partijsecretaris een inspiratie kan zijn voor SP’ers. In EN ELKAAR inSPIREREN Hans van Heijningen een werkbezoek het eerste deel staat Van Raak stil bij 7 aan Brazilië en Venezuela. Hans van de beroemde filosoof Socrates, die ‘VoLGEndE GENERATIES ZULLEN in EEN Heijningen deed voor Spanning verslag door vragen te stellen mensen zelf liet COMPLEET AndER LAnd LEVEN’ van hun ontmoetingen en ervaringen onderzoeken wat goed voor hen was. 8 in beide landen. Hij constateert dat Universitair Hoofddocent Internatio- DE HETE HERFST VAN 2013 links er zowel in Brazilië als Venezuela nale Betrekkingen aan de Vrije 11 de afgelopen tien jaar in is geslaagd Universiteit, Bastiaan van Apeldoorn, onS KAPITAAL 1 om de ergste armoede aan te pakken. vindt het positief dat er voorlopig geen 12 Dat hebben zij onder andere kunnen internationale militaire interventie in SYRIË: HYPOCRIET WAPENGEKLETTER ZAL doen door de VS op zekere afstand te Syrië plaatsvindt en bepleit een breed niETS OPLOSSEN – tIJD VooR EEN BREED houden. Daarbij is links in Europa in diplomatiek offensief voor de gruwe- DIPLOMATIEK OFFENSIEF het verleden een belangrijke bondge- lijke burgeroorlog, waarin het land 14 noot geweest, constateerden de leiders inmiddels al ruim twee jaar verkeert. ‘WE MOETEN inVESTEREN in duuRZAME van Latijns-Amerikaans links Onder- Ook buurland Iran zal daarbij ENERGIE EN VERZORGinGSTEhuiZEN’ tussen maken zij zich zorgen over de betrokken moeten worden. 16 politiek van uitverkoop van links, waar Financieel onderzoeksjournalist Jesse WoRDT BELASTinGonTWIJKinG NU sociaal-democratische partijen in Frederik, die de nodige aandacht trok EindELIJK AANGEPAKT? Europa zich naar hun mening met zijn opiniestuk in de Volkskrant 18 schuldig aan maken. waarin hij enkele prominente PARELS uiT DE PARLEMENTAIRE Activist Felipe die nauw betrokken was media-economen confronteerde met GESCHIEDEniS 11 bij de massale sociale protesten die in onhoudbare voorspellingen uit het 20 juni in Brazilië uitbraken is minder te verleden, geeft in een interview zijn ‘IN onS STRAATJE’ spreken over de regerende Arbeiders- visie op de economische crisis en hoe partij, die in zijn ogen haar oren te die in zijn ogen bestreden zou moeten veel heeft laten hangen naar het worden. grootkapitaal. Toch denkt hij dat Europarlementariër Dennis de Jong dankzij de sociale protesten de schetst de stand van zaken op het CoLOFON politiek en de maatschappij in Brazilië gebied van de aanpak van belasting- Spanning wordt uitgegeven door het in positieve zin zullen veranderen. ontwijking door multinationals. Hij Wetenschappelijk Bureau van de SP Fractievoorzitter in de Eerste kamer ziet enerzijds hoopvolle ontwikkelin- Een abonnement kost 12 euro per jaar voor Tiny Kox zet in zijn bijdrage over de gen, zoals het OESO-actieplan, maar SP-leden en 25 euro voor niet-leden. De betaling gaat per incasso. begroting van het kabinet voor 2014 constateert anderzijds dat de Neder- Abonnementenadministratie uiteen hoe de liberalen en sociaalde- landse regering vooralsnog weinig Snouckaertlaan 70 mocraten uit de crisis denken te werk maakt van concrete maatregelen. 3811 MB Amersfoort komen. Daar waar fractievoorzitter In deel 11 van Parels van de Parlemen- T (088) 243 55 40 van de VVD Halbe Zijlstra er geen taire Geschiedenis staat de Woning- E [email protected] doekjes om windt dat hij de overheid wet van 1901 centraal. Dankzij deze Redactieadres het liefst zo klein mogelijk wil maken wet ging de overheid zich bemoeien Snouckaertlaan 70 ten gunste van private partijen, is met de volkshuisvesting in Nederland, 3811 MB Amersfoort fractievoorzitter van de PvdA Diederik waardoor er langzamerhand een T (088) 243 55 35 Samsom juist opvallend stil, terwijl hij einde kwam aan de erbarmelijke E [email protected] ondertussen akkoord gaat met het omstandigheden waaronder arbeiders Redactie Tijmen Lucie strafbaar stellen van illegaliteit, het moesten wonen. Arjan Vliegenthart onderuit halen van de volkshuisves- Op de achterkant in de rubriek ‘In Tekstredactie ting, het afbreken van de thuiszorg, ons straatje’ is deze keer aandacht Daniël de Jongh het aanschaffen van nieuwe jachtbom- voor de grote risico’s die de flexibilise- Redactieraad menwerpers en het uitverkopen van ring van de arbeidsmarkt met zich Hans van Heijningen natuur en cultuur. Kox verwacht dan meebrengt. Een recent verschenen Tiny Kox ook een hete herfst, waarin een rapport van het CBS en TNO laat Ronald van Raak toenemend aantal mensen zich zal onder andere zien dat flexwerkers Basisontwerp keren tegen de rampzalige kabinets- meer gezondheidsproblemen hebben Thonik en BENG.biz plannen. en een hogere werkdruk ervaren. Vormgeving In de nieuwe rubriek ‘Ons Kapitaal’, Robert de Klerk Mark Ofman bespreekt Tweede Kamerlid Ronald Gonnie Sluijs van Raak telkens een andere grond- Foto cover Corbis / Hollandse Hoogte 2 SPANNING SEPTEMBER 2013 BRAZILIË EN VENEZUELA VAN ELKAAR LEREN EN ELKAAR inSPIREREN Tekst: Hans van Heijningen Foto’s: Archief Hans van Heijningen Afgelopen zomer was ik met Emile Roemer en TWEE GEZICHTEN VAN LinKS Brazilië-expert Peter Runhaar acht dagen op werk- Een deel van Latijns-Amerika heeft zich de afgelopen bezoek in Brazilië (Sao Paulo, Salvador en Brasilia) twintig jaar in economisch en sociaal opzicht stormachtig en daarna nog vier dagen met Emile Roemer in ontwikkeld (landen als Brazilië, Argentinië, Chili, Colom- Caracas, Venezuela. Doel van ons bezoek was ons te bia), een ander deel is er – vooral op grond van historische informeren over de resultaten, tegenslagen en achterstanden – niet in geslaagd om de kloof met de dilemma’s van links in beide landen. Van ’s ochtends ontwikkelde wereld te overbruggen (Venezuela, Ecuador, tot ’s avonds laat voerden we gesprekken met Cuba, Nicaragua en de rest van Midden-Amerika). Abso- vertegenwoordigers van links op het niveau van luut zijn die verschillen overigens niet, omdat er zowel partij en regering. Maar ook met activisten in binnen het blok van de ‘winnaars’ als de ‘achterblijvers’ buurten en bedrijven, drijvende krachten achter grote verschillen bestaan tussen elite en het gewone volk en sociale en culturele projecten en bewoners van tussen stadbewoners en bewoners van plattelandsgebieden. plezierige en minder plezierige volksbuurten. Op de Brazilië, dat zich de afgelopen decennia stormachtig website deden we verslag van ons bezoek1. In dit ontwikkeld heeft, is bijvoorbeeld een van de landen waar artikel vat ik de belangrijkste ervaringen en inzichten de verschillen tussen arm en rijk spectaculair groot zijn; samen. slechts zeven landen in de wereld doen het in dat opzicht SPANNING SEPTEMBER 2013 3 Emile Roemer ontmoet oud-president Lula van Brazilië. slechter. Hoewel de tegenstellingen tussen arm en rijk in politieke strijd werd hij ‘de commandant van de Bolivari- Venezuela ook absurd groot zijn, gaat het in dat land om aanse revolutie’, die voor de armen in Venezuela – zeker na een paar honderd extreem rijke families tegenover zijn dood – een Jezus Christus-achtig imago kreeg. Wat volksmassa’s voor wie het leven een overlevingsstrijd is. beide leiders gemeen hebben, is dat zij op grond van hun In de ontwikkelde landen van Latijns-Amerika hebben zich charisma ver uitstegen boven hun partijen en programma’s. min of meer institutionele structuren ontwikkeld die Dat sluit aan bij een wereldwijde trend waarin de politiek passen binnen het concept van de westerse democratie. Zo leider gezien wordt als de belichaming van het politiek is daar sprake van een scheiding tussen uitvoerende, programma en de praktische uitwerking daarvan. wetgevende en juridische macht, zijn er meerdere politieke partijen die het land meestal in coalitievorm besturen en ARMOEDEBESTRIJdinG bestaat er een fysieke en sociale infrastructuur waar Wat de beide charismatische leiders met elkaar gemeen burgers in meer of mindere mate op terug kunnen vallen. hebben is hun succesvolle strijd tegen de armoede. In tien De meer ontwikkelde landen van Latijns-Amerika doen het jaar tijd wist Lula het aantal extreem armen (minder dan 2 qua politieke pluriformiteit, democratische rechten en dollar per dag) met 46 miljoen omlaag te krijgen, terwijl 40 vrijheid van organisatie door de bank genomen beter dan procent van de armen naar de lagere middenklasse de minder ontwikkelde landen, waarbinnen de polarisatie opklom. Ook Chávez in Venezuela wist twee derde van de doorgaans sterker is en traditioneel het principe van ‘de (extreem) armen te verheffen, door de inkomsten uit de winnaar pakt alles’ geldt. In die landen geldt de scheiding olie-export ten goede te laten komen aan de volksmassa’s in der machten minder en zijn de grondrechten van het plaats van aan de elite. In Brazilië ging deze ontwikkeling individu niet altijd goed geborgd. gepaard met een forse groei van de formele werkgelegen- Links krijgt met andere woorden de partijen en de leiders heid en de ontwikkeling van een consumptiemarkt, terwijl die bij het land passen. Vanuit die optiek is het niet vreemd in Venezuela – waar een meerderheid van de bevolking via dat Lula, van origine metaalarbeider uit Sao Paulo en de informele sector overleeft – de vooruitgang vooral vorm nationaal befaamd vakbondsleider, via de stembus uitgroei- kreeg door betere huisvesting voor de