ISSN 2708-4876 E PËRJAVSHME LETRARE KULTURORE Themelues ♦ Kryeredaktor BUJAR HUDHRI E SHTUNË, 10 TETOR 2020. NUMËR 100. VITI II I BOTIMIT. ÇMIMI 50 LEKË. WWW.EXLIBRIS.AL EMAIL: [email protected] BOTIM I ONUFRI SHPK Ditën e enjte, datë 8 tetor, ora 13.00, Akademia Suedeze vlerësoi me Çmimin Nobel për Letërsi 2020, poeteshën amerikane Louise Glück, me motivacionin, “për zërin e saj të pagabueshëm poetik, i cili me bukurinë e rreptë bën universale ekzistencën individuale”. Afreske të Brendshme: Niklas Elmehed.Ilustrimi © Nobel Media. Pyetje dhe Përgjigje me LOUISE GLÜCK Nga William Giraldi Gjetjet arkeologjike Lec Kurti, një madhështi e trefishtë të Nekropolit antik në Trebenishtë bartin I PARI ËSHTË TINGULLI kulturë pellazgo-ilire nga Uran Butka (fq. 4) Nga Edibe Selimi-Osmani I pari është tingulli, mandej fjala. Lec Kurti u lind dhe u përkund në djepin e (fq. 16) tingujve muzikorë të familjes Kurti. I ati, Palok Kurti, krijues i Bandës së parë në Shkodër, njihet si kompozitor i mjaft këngëve qytetare shkodrane si “Për mue paska kenë kismet”, “Marshalla bukurisë sate”, “Qenke nur i bukurisë” etj. Nga i ati, Leci trashëgoi talentin dhe ndjeshmërinë muzikore... SHËNIME PËR LIBRAT BIBLIOTEKË GËZIM ALIU Miti poetik për Liridon Mulaj (fq. 10) “Në klubin e të shëmtuarve” vestalet Fusha e klandestinëve nga Virion Graçi (fq. 8) nga Prend Buzhala (fq. 5) Mark Simoni (fq. 11) ADIL OLLURI Filmi “Bartësi i shpirtrave të EKUACIONI Andrin Kabashi (fq. 11) përzënë” SHKRIMTAR-PËRKTHYES Vajza e vogël e quajtur Ajshe nga Andreas Dushi Renaldo Salianji (fq. 9) Tim Parks (fq. 12) (New York Times, shtator 2020) I kemi harruar perëndimet (fq. 18) Misteri i gruas në poezinë Mario Vargas Llosa (fq. 13) e Rita Petros Vendi i shqiponjave nga Shaban Murati (fq. 9) KUR XHIRONIM ZIJA ÇELA FILMIN "PËRSE BIE “Lavjerrësi i qytetit” nga Arben Veselaj KJO DAULLE" (fq. 6) (fq. 14) Nga Piro Milkani (fq. 19) ExLibris | E SHTUNË, 10 TETOR 2020 2 Intervistë me fituesen e çmimit Nobel në Letërsi 2020 Afreske të Brendshme: Pyetje dhe Përgjigje me Louise Glück Nga William Giraldi Në librin e saj Përse unë lexoj: Kënaqësia tjera më vonë. Gurin e hënës e bleva përsëri kur e prirja ime ka për tu shpërbërë. Një pjesë tjetër e serioze e librave, shoqja juaj Wendy Lesser ndjeva se nuk më kishte mbetur më asgjë nga i qenies sime më thotë se kjo është eksploruese, dhe flet rreth dashurisë suaj të qëndrueshme gjithë fiksioni i krimit të disponueshëm. Ndoshta nëse prirja ime është kaq e brishtë dhe e pasigurt, për misteret e vrasjes dhe, në veçanti, për do të bëj edhe një përpjekje tjetër. Sigurisht që atëherë, ajo nuk është prirje. Në fund të fundit, shkrimtarin Mankell. kam nevojë për diçka që do të garonte me iPad-in. kaloi një periudhë prej dy vitesh, gjatë së cilës Më duket se jam në epokën e iPad-it. Nuk e përdor nuk lexova gjë tjetër veçse katalogë kopshti, por Mankell-i më lumturon. Misteret e vrasjes për të lexuar. Thjesht shikoj aty gjëra që lëvizin. gjithçka përfundoi mirë – doli një libër i ri. janë një mënyrë e shkarkimit të mendjes së pavetëdijshme tek kërkimi spekulativ, amorf dhe Legjioni juaj i të përkushtuarve do të habitej Doni të thoni Shpatorja e egër. Jam i sigurt ëndërrues nëpërmjet përthithjes së mendjes së po të dëgjonte atë që po thoni për iPad-in tuaj. se ju jeni e vetmja poete amerikane që ka fituar vetëdijshme në një hulumtim ngacmues. Një nga Unë u çudita vetë. Deri para një viti nuk kam çmimin Pulitzer pas dy vitesh leximi të asgjëje epërsitë e procesit të plakjes është se ju e dini se pasur kurrë internet. Ai është diçka tërësisht e re tjetër përveç katalogëve të kopshtit. keni lexuar një libër, ose besoni se keni lexuar një për mua. IPad-i mu dha gjatë një sesioni leximi. libër, por në të vërtetë, ju, nuk e mbani mend atë. Personit në fjalë i thashë: ‘Mos ma jepni mua këtë. Atëherë, në këtë përmbushje dëshirash ka diçka Mbani mend vetëm se e dashuroni. Dhe diku aty Nuk kam për ta hapur kurrë.’ Personi ma dha me për të cilën truri im ka nevojë, ndaj edhe unë ia nga mesi e kuptoni se, në fakt, mbani mend mirë një farë shtytje, kështu që më ngeli në dorë tek plotësoj dëshirën. Dhënia ime pas iPad-it më duket të gjitha detajet e subjektit. Është jashtëzakonisht ndjeva një lloj përgjegjësie për të. Kështu, u ula kureshtare pafund. Diçka mund të dali prej saj. e këndshme të lexosh diçka tek e cila ke besim, me të për rreth gjashtë muaj. Dhe pastaj, një ditë Unë jam oportuniste – gjithmonë shpresoj se do diçka që nuk do t’ju zhgënjejë. Të vetmin zhgënjim tentova të përdor Poke app për iPad-in. E dija se të kem përfitim material nga çdo lloj veprimtarie; që mund të provoni është se do t’ju mungojë shumë njerëz e bënin këtë. Mirëpo, nuk ndodhi nuk është se kam diçka në mendje dhe se iPad-i ngazëllimi i zbulimit të vrasësit, por gjithsesi, ky asgjë, ndaj dhe mendova, ‘Dakord, nuk e kam është burimi. Kjo është thjesht një periudhë është një zhgënjim i vogël nëse dashuroni botën këtë dhunti.’ Më vonë e kuptova se më nevojitej ëndërrimi, siç është edhe fiksioni zbulues. Të fut që po ndërtohet. një pajisje elektronike ndërmjetësuese. U desh një farë ankthi, dhe në të njëjtën kohë, të vë në të kalonin edhe gjashtë muaj të tjerë. Në atë punë mendjen. Ndërkohë që mendja vihet në punë Në lidhje me këtë, Wilkie Collins është i periudhë, mbesa ime merrte pjesë në një shfaqje dhe ankthi largohet, në një pjesë të largët të qenies pakrahasueshëm – çdokush mund t’i lexojë televizive, Portokalli është e zeza e re, e cila ishte tënde bëhet një punë imagjinare. Jo për të thënë romanet e tij më të mirë me të njëjtën kënaqësi. e disponueshme vetëm nëpërmjet streaming. U se çdo moment kontribuon në krijimin e një libri Ai ia kalon edhe Dickens-it në ndërtimin e befasova kur mora vesh se, në këtë pajisje të vogël, apo të një poeme, por sidoqoftë, nuk mund ta dish një bote ngjethëse dhe alternative që dikton ti shtyp diçka, dhe ja, si për çudi të gjithë ishin aty. para kohe se çfarë do të ndodhë. Mos i paragjykoni kushtet e veta. A e mbani mend Gruaja e veshur Në këtë mënyrë. iPad-i u bë miku im i shtratit. Është faktorët nxitës. Besoji vëmendjes tënde kudo që të me të bardha? me të vërtetë shumë e llahtarshme, sepse shumë ajo të drejtohet. shpejt, u dhashë pas tij. Për momentin, iPadi më ka Dhe Guri i hënës, po. Për herë të parë i lexova uzurpuar vendin e leximit në jetën time. Një pjesë Një herë më keni thënë në telefon, ‘Ndiqni këto libra në vitet e adoleshencës dhe ca herë të e qenies sime më thotë se kjo është e rrezikshme; entuziazmin tuaj.’ 3 ExLibris | E SHTUNË, 10 TETOR 2020 Këtë e besoj. Dikur kur jepja mësim, më Më kujtohen këto vargje nga ‘Afrimi i Bukur e the, një trazirë e durueshme. Ndodhet afroheshin gra të cilat ndjenin se nuk duhej të horizontit’: ‘Është dhuntia e shprehisë / që aty si një sfond, por mua më duket se i gjithë libri lindnin fëmijë ngaqë fëmijët të çorientojnë apo shpesh më ka zhgënjyer. / Më zhgënjeu, më është gati të lëvizë përtej trazirës, apo atij vlimi, të konsumojnë energjitë jetësore nga të cilat lind mundoi, pothuajse gjithë jetës.’ siç e thoni ju, në këtë zonë të pazakonshme ku arti. E vërteta është se duhet ta jetosh jetën që të ju fluturoni mbi kalë përmes ajrit. Si ndodhi jesh në gjendje të bësh punë origjinale. Vepra jote A e njihni Iris Murdoch-un? ajo? Ajo që bie në sy në këtë libër është ndjenja e do të dalë nga një jetë autentike, por nëse ti i shtyp ëndërruesshmërisë. Por, ka dy çështje paralele që impulset e tua më të zjarrta në shërbim të një arti Ajo është fantastike. Më pëlqen shumë lidhen me qetësinë: njëra është ajo që nuk është që nuk e ka shpalosur akoma veten, atëherë jeni humori te Nën rrjet. gjë tjetër veçse çapitja e dhuntisë ose nevoja për duke bërë një gabim të rëndë. Kur isha e re bëja shprehësi, por ka gjithashtu një heshtje që vjen jetën që, sipas mendimit tim, ishte ajo që besohej E kam lexuar vazhdimisht Murdoch-un para se si rezultat i varfërimit, një çapitje në qenësi që se shkrimtarët duhej të bënin, jetë në të cilën ti të filloja këtë libër të ri. E rilexoj shpesh të njëjtin është rezultat i epokës. Megjithëse kam shkruar mohoje botën, dhe, me mburrje, ia kushtoje të autor – lexoj një libër dhe pastaj dua të futem për vdekjen gjatë gjithë jetës sime, përkeqësimi gjitha energjitë detyrës të së bërit art. Një herë, më shumë në atë botë. Sidoqoftë, Murdoch-un e ose dobësimi i fuqive është diçka krejtësisht e re në Provincetown, sapo isha ulur në tavolinën e dëgjoj në vargjet që ju sapo i recituat. Më pëlqen për mua. Subjekti është i zymtë, ma do mendja, punës; ishte e tmerrshme – sa më shumë që rrija shumë Princi i zi, Një kokë e këputur, Kalorësi jeshil, por materiali i ri është gjallërues. Cilësia që ndjej në tavolinë pa shkruar, aq më shumë mendoja dhe madje disa të tjera të çuditshme si Një Fëmijë fuqishëm në këtë libër është një cilësi euforie, se nga bota nuk kisha hequr mjaftueshëm dorë. fjale. Ka diçka në shkathtësinë e saj, jo ndonjë ton pluskimi, teprimi. Është një ndërmarrje e një Pas dy viteve të këtilla, arrita në përfundimin se që unë normalisht do të mendoja ta imitoja, por ka aventure të madhe, që është aventura e tatëpjetës.