FENOLOGISGH EN FAUNISTISCH ONDERZOEK OVER BOOMGAARDINSEKTEN VERSL. LANDBOUWK. ONDERZ. NR. 69.14 — WAGENINGEN — 1963 FENOLOGISCH EN FAUNISTISCH ONDERZOEK OVER BOOMGAARDINSEKTEN WITH A SUMMARY PHENOLOGICAL AND FAUNISTIC INVESTIGATIONS ON ORCHARD INSECTS ONDER REDACTIE VAN H.J . DE FLUITER INSTITUUT VOOR PLANTENZIEKTENKUNDIG ONDERZOEK, WAGENINGEN P. H.VA N DE POL PLANTENZIEKTENKUNDIGE DIENST, WAGENINGEN J. P. M. WOUDENBERG KONINKLIJK NEDERLANDS METEOROLOGISCH INSTITUUT, DE BILT CENTRUM VOOR LANDBOUWPUBLIKATIES EN LANDBOUWDOCUMENTATIE Deze publikatie verschijnt tevens als: Meded.nr. 349 van het Instituut voor Plantenziektenkundig Onderzoek (I.P.O.) Meded.nr. 139 van de Plantenziektenkundige Dienst (P.D.) Meded. en Verh. nr. 83 van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (K.N.M.I.) De in deze publikatie beschreven onderzoekingen werden afgesloten op 1 september 1961 INHOUD 1 INLEIDING H. J. DE FLUITER 1 A. FENOLOGISGH ONDERZOEK 5 2 LEVENSWIJZE EN ONTWIKKELINGSCYCLUS VAN DE LEPIDOPTERA, DIE BIJ DE WAARNEMINGEN BETROKKEN ZIJN 7 2.1 Enarmonia pomonella L D. J. DE JONG 7 2.2 Adoxophyes reticulana Hb id. 7 2.3 Cacoecia rosanaL id. 9 2.4 Andere Tortricidae id. 10 2.5 Orthoslasoorten id. 11 2.6 Autographa gamma L B. J. LEMPKE 14 2.7 Andere Noctuidae G. HOUTMAN en P. H. VAN DE POL 14 Summary 15 Literatuur 15 3 METHODIEK EN TECHNIEK BIJ HET FENOLOGISCH ONDERZOEK 18 3.1 Methoden terbepaling van de vluchten 18 3.1.1 Berekening D. J. DE JONG 18 3.1.2 Lokstoffen id. 19 3.1.3 Kooien id. 19 3.1.4 Vangbanden en depots id. 21 3.1.5 Draaiende netten id. 22 3.1.6 Primitieve vanglampen id. 22 3.1.7 Elektrische vanglampen P. H. VAN DE POL 22 3.1.7.1 Beginsel, waarop de werking berust id. 23 3.1.7.2 Toetsing van de theorie van ROBINSON op begroeide terreinen . id. 23 3.1.7.3 Invloed van het type vanglamp op het vangresultaat id. 25 3.1.7.4 Invloed van het type lichtbron op het vangresultaat id. 26 3.1.7.5 Invloed van de plaats van de vanglamp op het vangresultaat ... id. 29 3.2 Terugvangsten van gemerktevlinders 33 3.2.1 Methodiek G. VAN ROSSEM en C. F. VAN DE BUND 33 3.2.2 Resultaten id. 35 Summary 37 Literatuur 38 4 INVLOED VAN WEERFACTOREN OP DE ONTWIKKELING EN DE ACTIVITEIT VAN DE LEPIDOPTERA, DIE BIJ HET ONDERZOEK BETROKKEN ZIJN 41 4.1 Enarmonia pomonellaL 41 4.1.1 Invloed van het licht D. J. DE JONG 41 4.1.2 Invloed van de temperatuur id. 44 4.1.2.1 Duur van het eistadium id. 44 4.1.2.2 Duur van het larvestadium id. 47 4.1.2.3 Tijdstip van verpoppen en de duur van het popstadium J. J. POST en D. J. DE JONG 47 4.1.2.4 Levensduur en gedrag van de vlinders . D. J. DE JONG en J. J. POST 56 4.1.3 Invloed van andere weerfactoren D. J. DE JONG 63 4.2 Adoxophyes reticulana Hb 64 4.2.1 Invloed van het licht D. J. DE JONG 64 4.2.2 Invloed van de temperatuur id. 64 4.2.2.1 Duur van het eistadium id. 64 4.2.2.2 Duur van het larvestadium id. 66 4.2.2.3 Duur van het popstadium id. 67 4.2.2.4 Levensduur en gedrag van de vlinders . D. J. DEJON G en J. J. POST 69 4.2.3 Invloed van andere weerfactoren D. J. DE JONG 72 4.2.4 Invloed van het weer op het verloop van de vlucht id. 73 4.3 Cacoecia rosanaL 76 4.3.1 Invloed van de temperatuur op de duur van het eistadium D. J. DEJON G 76 4.3.2 Invloed van de wind op het vliegen id. 76 4.4 Orthosia-soorten 76 4.4.1 Invloed van de temperatuur D. J. DE JONG 76 4.4.1.1 Duur van het eistadium id. 76 4.4.1.2 Duur van het larvestadium id. 79 4.4.1.3 Levensduur en het gedrag van de vlinders id. 80 4.4.2 Invloed van het licht id. 81 4.4.3 Invloed van andere weerfactoren id. 81 Summary 81 Literatuur 83 5 FENOLOGISCHE GEGEVENS OVER DE BIJ HET ONDERZOEK BETROKKEN LEPI- DOPTERA 85 5.1 Tortricidae 87 5.1.1. Algemeen A. VAN FRANKENHUYZEN en D. J. DE JONG 87 5.1.2 Enarmonia pomonella L id. 89 5.1.2.1 Vergelijking van de vluchten op verschillende plaatsen in de jaren 1954 t/m 1958 id. 89 5.1.2.2 Vergelijking van de vluchten te Goes in dejare n 1953 t/m 1958 . id. 95 5.1.2.3 Vergelijking van de perioden van eiafzetting in de jaren 1954 t/m 1958 97 5.1.3 Adoxophyes reticulana Hb id. 98 5.1.3.1 Vergelijking van de vluchten op verschillende plaatsen in dejare n 1954 t/m 1958 id. 98 5.1.3.2 Vergelijking van de vluchten te Goes in dejare n 1953 t/m 1958 . id. 106 5.1.4 Cacoecia rosana L id. 109 5.1.5 Andere Tortricidae id. 109 5.1.5.1 Vergelijking van de vluchten op verschillende plaatsen in de jaren 1955 en 1956 id. 109 5.1.5.2 Vergelijking van devluchten te Goesin dejare n 1953 t/m 1958 . id. 113 5.1.5.3 Vergelijking van devluchte n vand everschillend e soorten te Goes in 1958 116 5.2 Noctuiiae 119 5.2.1 Algemeen A. VAN FRANKENHUYZEN en D. J. DE JONG 119 5.2.2 Orthosia-soorten id. 119 5.2.2.1 Vergelijking van de vluchten op verschillende plaatsen in dejare n 1957 en 1958 id. 123 5.2.2.2 Vergelijking van devluchte n van de verschillende soorten te Stein ind e jaren 1957e n 1958 id. 126 5.2.3 Autographa gamma P. H. VAN DE POL 128 5.2.3.1 Vergelijking van de vluchten op verschillende plaatsen in dejare n 1954 t/m 1958 id. 128 5.2.4 Andere Noctuidae C. F. VAN DE BUND en G. HOUTMAN 130 5.2.4.1 Vergelijking van de vluchten van enige talrijk voorkomende Noctuidae te Wageningen en te Hoorn in dejare n 1954t/ m 1956 id. 132 5.2.4.2 Invloed vanmilieufactore n id. 133 Summary 138 Literatuur 139 6 KLIMATOLOGISCHE GEGEVENS EN METEOROLOGISCHE OMSTANDIGHEDEN IN BOOMGAARDEN 140 6.1 Klimatologische beschrijvingvan Nederland voor zover van belangvoor debij het onder­ zoek betrokkenLepidoptera J. P. M. WOUDENBERG 140 6.1.1 Temperatuur id. 140 6.1.2 Vochtigheid id. 147 6.1.3 Zonneschijn id. 148 6.1.4 Windsnelheid id. 151 6.1.5 Neerslag id. 152 6.2 Synchronisme vande temperatuur J.J.POST 153 6.3 Specifieke omstandigheden inboomgaarden enhun omgeving J. P. M. WOUDENBERG 155 Summary 166 7 HET WEER IN DE JAREN 1953 T/M 1957 J. P. M. WOUDENBERG 168 8 SAMENVATTING VAN DE RESULTATEN VANHE TFENOLOGISC H ONDERZOEK EN HUN BETEKENIS VOOR DE PRAKTIJK 173 8.1 Samenvatting van de resultatenvan het onderzoek H. J. DE FLUITER 173 8.2 Debetekenis vanhet onderzoek voorde praktijk id. 179 Summary 181 B. FAUNISTISCH ONDERZOEK 185 9 FAUNISTISCHE EN FENOLOGISCHE WAARNEMINGEN MET BETREKKING TOT LANG- POOTMUGGEN (DlPTERA, TIPULIDAE) BR.THEOWAL D 187 9.1 Inleiding 187 9.2 Overzicht vande gevangen soorten 188 9.3 Invloed van deweersomstandigheden opde activiteit van Tipulidae 192 9.3.1 Temperatuur 192 9.3.2 Maanfase 195 9.3.3 Bewolking 198 9.3.4 Regen 199 9.3.5 Wind 200 9.4 Betekenis van vangsten metkunstlicht 200 Summary 201 Literatuur 202 10 FAUNISTISCHE EN FENOLOGISCHE WAARNEMINGEN MET BETREKKING TOT WANTSEN (HEMIPTERA, HETEROPTERA) J. J. MEURER 203 10.1 Inleiding 203 10.2 Overzicht van degevangen soorten 203 10.3 Beschouwing vande vangsten 207 Summary 207 Literatuur 207 11 FAUNISTISCHE EN FENOLOGISCHE WAARNEMINGEN MET BETREKKING TOT MACROLEPIDOPTERA P. H. VAND E POL 209 11.1 Inleiding 209 11.2 Aanvullingen opde families Motodontidaetot en met Geometridae metbetrekking tot verschillendeplaatsen en vangdata 210 11.3 Aanvullingen op de door VAN DE BUND (1956) gepubliceerdegegevens metbe­ trekking tot Wageningen 214 WA Beschouwing vande vangsten 215 Summary 215 Literatuur 215 12 FAUNISTISCHE EN FENOLOGISCHE WAARNEMINGEN MET BETREKKING TOT MICROLEPIDOPTERA J. H. KÜCHLEIN en G. HELMERS 217 12.1 Inleiding 217 12.2 Overzicht van degevangen soorten 217 12.3 Beschouwing van de vangsten 224 Summary 226 Literatuur 226 CONTENTS 1. Introduction H. J. DE FLUITER 1 A. PHENOLOGICAL INVESTIGATIONS 5 2.1 - 2.7 Biology anddevelopmen t of the Lepidoptera concerned D. J. DEJONG , B. J. LEMPKE, G. HOUTMAN and P. H. VAN DE POL 7 3.1 Methods for phenological observations D. J. DEJON G and P. H. VAN DE POL 18 3.2 Recaptures of marked Lepidoptera... G. VAN ROSSEM andC . F. VAN DE BUND 33 4.1 - 4.4 Influence ofweathe r on the development and activity ofth e Lepidop­ tera concerned D. J. DE JONG and J.J. POST 41 5.1 - 5.2 Phenological data on theLepidopter a concerned A. VANFRANKENHUYZEN , D.J. DE JONG, P. H. VAND E POL, C. F. VAN DE BUND and G. HOUTMAN 85 6.1 - 6.3 Climatic data andmeteorologica l circumstances in orchards .... J. P. M. WOUDENBERG and J. J. POST 140 7 The weather in theyear s 1953-1957 J. P. M. WOUDENBERG 168 8 Summary of the results of the phenological investigations and their practical application H. J. DE FLUITER 173 B. FAUNISTIC OBSERVATIONS 185 9 Faunistic andphenologica l observations onTipulida e . BR. THEOWALD 187 10 Faunistic andphenologica l observations onbug s J.