Statenbrief Datum 14 juli 2021 Zaaknummer 2021-002704 Inlichtingen bij Onderwerp Provincieloket 026 359 99 99 Subsidie Gelderse Proeftuin aardgasvrije wijken 2021 [email protected] Ambitie en thema Blad • Ambitie 2 Duurzaam 1 van 5 Thema: • Klimaat en Energie Portefeuillehouder Jan van der Meer Doel van deze brief Gedeputeerde Staten verzoeken Provinciale Staten om: • te besluiten conform het ontwerpbesluit 1 Inhoud voorstel (beoogd resultaat/doel) In het kader van de Gelderse Proeftuin 2021 stellen wij u voor om een grondslag vast te stellen voor een begrotingssubsidie van € 4.973.917 aan de gemeente Zutphen, voor het verduurzamen en aardgasvrij maken van de wijk Helbergen in het Waterkwartier. De subsidie is bedoeld voor het financieren van de onrendabele top van de business case. Wij hebben gemeente Zutphen bij brief over ons voorstel geïnformeerd. Zutphen is een van de drie gemeenten die een aanvraag heeft ingediend voor de Gelderse Proeftuin 2021. Wij hebben op 23 maart jl. besloten om gemeenten in de gelegenheid te stellen subsidie aan te vragen. Daarbij hebben wij de kring van aanvragers beperkt tot de gemeenten die in 2020 hebben ingeschreven op 2e ronde van het landelijk Programma Aardgasvrije Wijken (PAW) en daarbij zijn afgevallen maar toen wel met een voldoende zijn beoordeeld. De gemeenten Nunspeet, Montferland en Zutphen voldoen aan deze voorwaarde en hebben een aanvraag ingediend. De aanvragen voor de 2e ronde PAW vormden de basis, de gemeenten hebben deze geactualiseerd. Wij hebben deze aanvragen beoordeeld aan de hand van 9 criteria: • Financiën: kwaliteit businesscase, financiële haalbaarheid, inzicht financiële consequenties bewoners en financiële risico’s. • Techniek: onderbouwing keuze warmtetechniek en impact techniek op CO2-reductie. • Regie en organisatie: samenwerking partijen, regie gemeente, contract vorming. • Participatie en communicatie: betrokkenheid bewoners, participatie in planproces en uitvoering, communicatie met bewoners, ondernemers en overige partijen. • Verbinding met andere opgaven in een integrale aanpak. • Circulair bouwen inclusief de toepassing van bio-based materialen. • Klimaatadaptatie: adaptieve maatregelen koppelen aan Proeftuin. • Utiliteit: bedrijfsgebouwen en maatschappelijk vastgoed opnemen in plan. • Arbeidsmarkt en scholing: samenwerking met partijen die inzetten op het creëren van arbeidsplaatsen en scholing gericht op duurzame werkgelegenheid. Datum 1 4 juli 2021 Zaaknummer 2021-002704 Blad 2 van 5 We hebben het Expertteam Warmte gevraagd om een review te doen op de techniek en de business case. Het expertteam werkt in opdracht van de provincie en ondersteunt gemeenten vraaggericht bij de opbouw van expertise voor de warmtetransitie in de gebouwde omgeving. Vervolgens hebben we dialoog gesprekken gehouden met de drie aanvragers. Onder punt 4 gaan wij in op de beoordeling van de aanvragen. 2 Aanleiding Uw Staten hebben op 3 maart jl. het Beleidsprogramma Klimaat vastgesteld (PS2020-871). In dit beleidsprogramma en het bijbehorende Klimaatplan 2021-2030 wordt de ambitie Duurzaam uit de Omgevingsvisie uitgewerkt in concrete maatregelen gericht op realisatie van de doelstelling 55% CO2-reductie in 2030. Wij geven hiermee uitvoering aan uw Klimaatinitiatief (PS2018-39). Het grootste deel van de opgave ligt in de gebouwde omgeving. In 2030 moeten 500.000 woningen zijn verduurzaamd, circa de helft van de Gelderse woningvoorraad. In lijn met landelijke afspraken, vastgelegd in het landelijk Klimaatakkoord, ligt de regie voor de energietransitie in de gebouwde omgeving bij de gemeenten. Om te bepalen met welke wijken zij vóór 2030 starten, stellen gemeenten in 2021 een Transitievisie Warmte vast. Vervolgens wordt per wijk een wijkuitvoeringsplan of warmteplan opgesteld, waarin wordt uitgewerkt met welke techniek woningen duurzaam kunnen worden verwarmd en wat er nodig is om de woningen goed te isoleren. Het uitgangspunt is dat de verduurzaming woonlasten neutraal is. Dit betekent dat de maandlasten voor de financiering van isolatie en duurzame verwarming niet hoger zijn dan de besparing op energielasten. Woonlastenneutraliteit is essentieel voor het maatschappelijk draagvlak. Maar de praktijk is weerbarstig. De warmtetransitie is een complexe opgave, die veel inzet vraagt van alle betrokken partijen. We bieden bewonersinitiatieven en gemeenten ondersteuning vanuit het programma Wijk van de Toekomst. Dit programma is ontstaan vanuit de samenwerking in het Gelders Energieakkoord. Wijk van de Toekomst biedt inhoudelijke kennis en procesondersteuning bij het maken van een warmteplannen samen met de bewoners van de wijk. Waar mogelijk worden koppelingen gelegd met andere opgaven. De volgende stap is de fysieke uitvoering. Om deze stap te kunnen zetten is de Proeftuin aardgasvrije wijken opgezet. De warmtetransitie is binnen het bestaande energiesysteem nog niet rendabel. Doordat in de prijs van fossiele energie de kosten van de milieueffecten niet zijn verrekend, is de verhouding tussen duurzame warmte en aardgas niet in balans. Daarnaast is het aanbod vanuit de markt nog sterk in ontwikkeling. Het is niet redelijk om de hoge kosten van deze lastige startfase af te wentelen op de bewoners van de wijken die worden verduurzaamd. De Proeftuin aardgasvrije wijken dekt de onrendabele top af, helpt gemeenten om over de drempel naar uitvoering te stappen en te leren en legt de basis voor een systematische aanpak van de warmtetransitie en marktontwikkeling. Een schets van de ontwikkeling van de proeftuinen is opgenomen in de bijlage. Datum 1 4 juli 2021 Zaaknummer 2021-002704 Blad 3 van 5 3 Bestaand beleid c.q. kader Uw staten hebben op 3 maart jl. het Beleidsprogramma Klimaat vastgesteld (PS2020-871). In dit beleidsprogramma en het bijbehorende Klimaatplan 2021-2030 wordt de ambitie Duurzaam uit de Omgevingsvisie uitgewerkt in concrete maatregelen gericht op realisatie van de doelstelling 55% CO2-reductie in 2030. 4 Argumenten/afwegingen/risico’s De aanvraag van gemeente Zutphen is positief beoordeeld. Een kwalitatief sterke aanvraag voor een midden temperatuur warmtenet op 70°C met als bronnen warmte uit de IJssel en bodemwarmte die wordt opgewerkt met warmtepomp. In de aanvraag zijn de verbeterpunten die het ministerie van BZK en De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) noemden in de beoordeling voor de 2e ronde van de landelijke Proeftuin, goed opgepakt. Er ligt nu een integraal en gedragen plan met sterke partners die een intentie hebben vastgelegd in een overeenkomst, en er ligt een goed uitgewerkte businesscase met adequaat risico management. Participatie en communicatie zijn beide goed uitgewerkt, onder meer door samenwerking met de energiecoöperatie Zutphen Energie. Nunspeet heeft het oorspronkelijke plan uit de 2e ronde voor de landelijke Proeftuin voor een midden temperatuur warmtenet op 70°C met de aansluiting van het gemeentehuis als motor ingrijpend gewijzigd. Het college van B&W heeft dit voorjaar besloten om de gasketels in het gemeentehuis te vervangen door een hybride systeem op aardgas en waterstof. De gemeente onderzoekt of een warmtenet voor de overige utiliteit en woningen mogelijk is. De consequenties voor de businesscase van het wegvallen van de aansluiting van het gemeentehuis zijn nog niet adequaat verwerkt in de business case. We zien de aansluiting van utiliteit en particuliere woningen als kwetsbaar punt nu de gemeente niet langer het startpunt vormt in de aansluitingen op het warmtenet. Wij zijn van opvatting dat dit plan onvoldoende is om voor subsidie in aanmerking te komen. De bevoegdheid om de aanvraag af te wijzen, ligt in dit geval bij uw Staten. In het licht van het uitvoerende karakter van een besluit, ligt het wat ons betreft echter voor de hand dat uw Staten de bevoegdheid overdragen aan ons College. Met dat doel hebben wij een delegatiebesluit bijgevoegd. Wij blijven in gesprek met gemeente Nunspeet over doorontwikkeling van het plan. In overleg met de gemeente zetten we hierbij het Expertteam Warmte in. Wij hebben gemeente Nunspeet bij brief geïnformeerd over ons voorstel. Montferland heeft fase 1 van de aanvraag uit de 2e ronde van de landelijke Proeftuin gerealiseerd. Daarbij worden 220 woningen van woningcorporatie Plavei aangesloten op een kleinschalig warmtenet met als bron een wijkwarmtepomp. De gemeente vraagt subsidie aan voor fase 2 – de aansluiting van 178 particuliere woningen – en fase 3, de aansluiting van 200 huurwoningen. Om een gefaseerde aansluiting mogelijk te maken, wordt gewerkt met een modulair systeem. Firan is betrokken bij de ontwikkeling van het warmtenet; samen met de gemeente is het Warmtenetwerk Didam opgericht. Ook is er een partij gecontracteerd voor de warmtelevering. De financiële consequenties voor particulieren en daarmee de haalbaarheid moeten op onderdelen nog verder worden uitgewerkt. De inzet van de gevraagde subsidie op de onrendabele top vergt nadere onderbouwing. Onze verwachting is dat de gemeente en Firan met betrokkenheid van het Datum 1 4 juli 2021 Zaaknummer 2021-002704 Blad 4 van 5 Expertteam Warmte in staat zijn om binnen enkele maanden tot een subsidiabel voorstel te komen. Wij hebben besloten om de aanvraag van Montferland aan te houden en met de gemeente heldere afspraken te maken over de verbeterpunten; gericht op het aanscherpen van de aanvraag op fase 2. Wij hebben gemeente Montferland bij brief geïnformeerd over dit voorstel. De Proeftuin aardgasvrije wijken staat niet op zichzelf, maar deze maakt deel uit van een samenhangend pakket aan maatregelen gericht op het versnellen van