PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWION E PRZEZ MINISTRA ŚRO DOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz NOWE MIASTO (448) Warszawa 2010 Autorzy: Ewa Salamon *; Marek Nieć *,Jerzy Król **; Paweł Kwecko ***; Hanna Tomassi-Morawiec *** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska *** Redaktor regionalny (plansza A): Bogusław Bąk *** (plansza B): Joanna Szybowska-Kaszycka *** Redaktor tekstu: .Sylwia Tarwid-Maciejewska*** * - Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, ul. Wybickiego 7, 31-261 Kraków ** - Przedsiębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław *** - Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN © Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2010 Spis treści I. Wstęp (E. Salamon) ……............................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (E. Salamon)......................... 4 III. Budowa geologiczna (M. Nieć)..................................................................... 7 IV. Złoża kopalin (E. Salamon, M. Nieć)............................................................ 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (E. Salamon).......................................... 13 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (M. Nieć)........................... 15 VII. Warunki wodne (E. Salamon)....................................................................... 16 1.Wody powierzchniowe 16 2. Wody podziemne 18 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................ 20 1. Gleby (P. Kwecko) ................................................................................... 20 2. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) .......................... 23 IX. Składowanie odpadów (J. Król)................................................................... 25 X. Warunki podłoża budowlanego (E. Salamon, M. Nieć )............................... 35 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (E. Salamon)............................................... 36 XII. Zabytki kultury (E. Salamon)........................................................................ 42 XIII Podsumowanie (E. Salamon)........................................................................ 43 XIV Literatura (E. Salamon)................................................................................. 45 I. Wstęp Arkusz Nowe Miasto Mapy geośrodowiskowej Polski (MGśP) w skali 1:50 000 opra- cowany został w Instytucie Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, w 2010 r.(Plansza A). Planszę B wykonano w Przedsiębiorstwie Geolo- gicznym we Wrocławiu PROXIMA SA (odpady) i w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie (geochemia środowiska). Wykorzystano materiały archiwalne i informacje za- mieszczone na arkuszu Mapy geologiczno-gospodarczej Polski (MGGP) w skali 1:50 000 wykonanym w „SEGI-AT” w Warszawie (Wierchowiec, 1998). Niniejsze opracowanie po- wstało zgodnie z Instrukcją opracowania MGśP (Instrukcja ..., 2005). Plansza A zawiera dane zgrupowane w następujących warstwach informacyjnych: ko- paliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podłoża bu- dowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Dane i oceny geośrodowiskowe zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wiedzy o środowisku przyrodniczym, niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji państwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjności podłoża są wskazówką nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów, lecz także powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uciążliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mogących pogorszyć stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych są użyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa geośrodowiskowa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji państwowej, zajmującej się racjonalnym zarządzaniem zasoba- mi środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji po-stanowień ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na mapie mogą być wykorzystane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a także w opraco- waniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe mogą byćpomocne przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochro- ny środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Mapa powstała na podstawie interpretacji i reinterpretacji materiałów archiwalnych, opracowań publikowanych, pochodzące przede wszystkim z: Centralnego Archiwum Geolo- gicznego Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie oraz zwiadu terenowego. Konsultacje i uzgodnienia dokonywane były w: Urzędzie Marszałkowskim Województwa 3 Mazowieckiego w Warszawie, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie, Sta- rostwach Powiatowych w: Płońsku, Pułtusku i Nowym Dworze Mazowieckim oraz w Urzę- dach Gminnych w: Nowym Mieście, Sochocinie, Jońcu, Załuskach, Świerczach, Nasielsku i Pomiechówku. Korzystano również z materiałów znajdujących się u konserwatorów zabyt- ków archeologicznych i architektonicznych, w Nadleśnictwach oraz w Instytucie Upraw, Na- wożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Zostały one zweryfikowane w czasie wizji tere-nowej we wrześniu 2009 roku. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Arkusz Nowe Miasto ograniczają współrzędne geograficzne: 20°30'–23°45' długości geograficznej wschodniej oraz 52°30'–52°40' szerokości geograficznej północnej. Pod względem administracyjnym obszar arkusza leży w zachodniej części woje- wództwa mazowieckiego. W granicach mapy znajdują się trzy powiaty: płoński, nowo- dworski oraz pułtuski. Powiat płoński obejmuje gminę Joniec oraz części gminy Nowe Mia- sto, Sochocin, Załuski i nieznaczny obszar gminy Płońsk. W północno-wschodniej części arkusza, fragment gminy Świercze reprezentuje powiat pułtuski. W obrębie powiatu nowo- dworskiego są części gminy Nasielsk, Pomiechówek oraz Zakroczym. Na terenie arkusza znajdują się siedziby gminy Joniec, Nowe Miasto i Załuski. W podziale fizjograficznym Polski (Kondracki, 2000) obszar arkusza należy do Ni- ziny Północnomazowieckiej. Położony jest on w obrębie dwóch mezoregionów: Wysoczyzny Płońskiej oraz Wysoczyzny Ciechanowskiej (figura 1). Wysoczyzna Płońska położona w po- łudniowo-zachodniej części arkusza jest równiną morenową urozmaiconą wzgórzami more- nowymi oraz kemowymi o wysokości do 130 m n.p.m. Wysoczyzna Ciechanowska, przekra- czająca 140 m n.p.m. w północno-wschodniej części arkusza (rejon Klukowa), jest przedłu- żeniem moren płońskich z ostańcami wzgórz morenowych i kemowych w kierunku doli-ny Narwi. Obie wysoczyzny rozdziela dolina meandrującej rzeki Wkry, o rzędnej około 80–90 m n.p.m. przebiegająca z północnego wschodu na południowy zachód. Obszar arkusza jest krainą wybitnie rolniczą szczególnie w południowej jego części, gdzie są żyzne gleby. Zdecydowana większość użytków rolnych znajduje się w posiadaniu rolników indywidualnych. Rozwija się tu przemysł rolno-spożywczy. Wśród upraw dominują warzywa, owoce miękkie, zboża i ziemniaki. Ważne miejsce w strukturze upraw zajmują też rośliny oleiste, włókniste, zioła. W 2001 roku Hortex Holding zlikwidował płoński zakład przetwórstwa owoców i warzyw, którego działalność opierała się na lokalnych produktach 4 Pozostały jednak wieloletnie plantacje i tradycje uprawy przede wszystkim malin, tru- skawek, cebuli, marchwi. Rejon ten jest nadal liderem podregionu w zakresie produkcji ma- lin, trus-kawek i cebuli. Rozwinięte jest tu także sadownictwo i ogrodnictwo, szczególnie w okolicy miejscowości Przyborowice Dolne oraz Falbogi Wielkie. Gmina Załuski jest potenta- tem w uprawie wielu rodzajów warzyw i ziemniaków, dostarczanych również dla dużych marketów (Tesco, Biedronka). W produkcji zwierzęcej dominuje hodowla bydła i trzody chlewnej. Na obszarze arkusza lasy zajmują około 15–20 % powierzchni. Przeważają lasy sosno- we. Stanowią rozproszone skupienia. Większe kompleksy leśne i ich skupienia znajdują się w północnej, centralnej oraz lokalnie w jego południowej części. Dolina Wkry porośnięta jest w większości olsami. Teren arkusza jest słabo zaludniony i nieuprzemysłowiony. Brak jest miast. Znajdują się tu wsie gminne: Załuski, Joniec, Nowe Miasto. Omawiany teren posiada typowo mazo- wiecki krajobraz. Sosnowe lasy, malownicze rzeki, nieskażone przemysłem powietrze, tworzą sprzyjające warunki dla rekreacji oraz wypoczynku. Rozwinięte jest tu osadnictwo rekre- acyjne szczególnie przez mieszkańców Warszawy. Kilka tysięcy działek letniskowych znaj- duje się wzdłuż Wkry i Sony. Największym zainteresowaniem cieszą się miejscowości: Kra- jęczyn, Joniec, Królewo, Popielżyn Zawady, Szumlin, Sobieski w gminie Joniec; Alek- sandria, Grabie, Miszewo w gminie Nowe Miasto; Cieksyn, Lelewo, Borków w gminie Na- sielsk oraz Goławice, Szczypiorno, Będłów w gminie Pomiechówek. W Pomocni (gmina Pomiechówek) znajduje się nowoczesne pole golfowe ze stoso- wnym zapleczem (parking, hotel, restauracja, basen). Poszczególne gminy dysponują wol- nymi terenami, które czekają na wykorzystanie – tak gospodarcze jak i rekreacyjno-wypo- czynkowe. Mimo atrakcyjnego położenia arkusza, agroturystyka jest dość słabo