Ocena zagospodarowania turystyczno-rekreacyjnego Puszczy Knyszyńskiej The evaluation of tourist-recreational developement of Knyszyńska Forest Anna Bogucka Politechnika Białostocka, Wydział Zarządzania, Katedra Turystyki i Rekreacji Abstract Knyszyńska Forest Area in recent years is of great interest tourists. This is due to the convenient location adjacent to the agglomeration of Bialystok and the wealth of natural and anthropogenic area. One of the main factors attracting tourists as well as providing them with adequate conditions for relaxation is the development of tourism. Adequate infrastructure is an essential building block to the attractiveness of space tourism, as well as a stabilizing factor and regulating the tourism. The purpose of this study is to analyze the state of development of tourism – recreation area Knyszyńska Forest and evaluation standards and quality of tourism infrastructure. The main research method was a diagnostic survey carried out using the questionnaire technique. Keywords Tourist development, Knyszynska Forest Wstęp Obszar Puszczy Knyszy ńskiej w ostatnich latach budzi du że zainteresowanie tury- stów. Wynika to z dogodnego poło żenia w s ąsiedztwie aglomeracji Białystok oraz z bogactwa walorów przyrodniczych i antropogenicznych obszaru. Jednym z głównych czynników przyci ągaj ących turystów, jak równie ż zapew- niaj ących im wła ściwe warunki wypoczynku, jest zagospodarowanie turystyczne. Odpowiednia infrastruktura stanowi istotny element składaj ący si ę na atrakcyjno ść Economy and Management – 3/2010 77 Anna Bogucka przestrzeni turystycznej, jak równie ż jest czynnikiem stabilizuj ącym i normującym ruch turystyczny. Celem niniejszej pracy jest analiza stanu zagospodarowania turystyczno – re- kreacyjnego obszaru Puszczy Knyszy ńskiej oraz ocena standardu i jako ści infra- struktury turystycznej. Główn ą metod ą bada ń był sonda ż diagnostyczny przepro- wadzony z wykorzystaniem techniki ankietowej. 1. Analiza ruchu turystycznego na terenie Puszczy Knyszyńskiej Od pocz ątku lat dziewi ęć dziesi ątych XX wieku obserwuje si ę wzrost pozaproduk- cyjnych funkcji lasu. Tendencja ta dotyczy obszaru całego kraju, jednak w pew- nych przypadkach jest szczególnie silna, głównie w kompleksach le śnych poło żo- nych w pobli żu du żych aglomeracji miejskich. Jako najwa żniejsz ą nale ży wymie- ni ć funkcj ę turystyczno-rekreacyjn ą. Cho ć lasy Puszczy Knyszy ńskiej s ą nadal traktowane głównie jako drzewostany gospodarcze, gdzie podstawow ą funkcj ą jest hodowla lasu i pozyskiwanie drewna, to jednak ogólnokrajowe trendy maj ą coraz wi ększy wpływ, równie ż i na ten obszar. Składa si ę na to wiele przyczyn. Jako najwa żniejsz ą nale ży wymieni ć blisko ść (15 km) aglomeracji białostockiej, dla której lasy Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszy ńskiej stanowi ą naturalne zaple- cze rekreacyjne. Drug ą przyczyn ą, dla której ro śnie rola turystyczno-rekreacyjna Puszczy, jest jej poło żenie w ogólnokrajowym i regionalnym układzie komunikacyjnym. Puszcza Knyszy ńska wchodzi w skład funkcjonalnego makroregionu Zielone Płuca Polski, w którym stanowi istotny element wieloprzestrzennego systemu obszarów chronionych. Nast ępną przyczyn ą s ą walory turystyczno-krajoznawcze. Zaliczy ć do nich na- le ży: • dobry stan lasów ( średni wiek około 60 lat), • niski stopie ń przekształce ń szaty ro ślinnej, zachowuj ącej w du żym stopniu charakter zbiorowisk naturalnych i półnaturalnych, • dobrze zachowany i harmonijnie ukształtowany krajobraz, - urozmaicona rze źba terenu, ukształtowana przez zlodowacenie środkowopolskie, • liczne rzeki, cieki wodne, strumienie i źródliska, nagromadzenie elemen- tów etnograficznych, historycznych, wynikaj ących z poło żenia Puszczy na pograniczu Polski, Litwy i Rusi, ze śladami (jedynymi w kraju) osadnictwa 78 Economy and Management – 3/2010 Ocena zagospodarowania turystycznego... tatarskiego 1. Na obszarze Puszczy Knyszy ńskiej funkcjonuje obecnie kilka form turystyki, uzale żnionych od zamo żno ści i zainteresowa ń potencjalnych turystów. Najwa ż- niejsze z nich to: • Turystyka weekendowa - najpopularniejszy rodzaj turystyki, charakteryzu- je si ę jedno- lub dwudniowymi wypadami powi ązanymi cz ęsto ze zbieraniem grzybów, jagód i/lub piknikami na świe żym powietrzu; • Turystyka krajoznawcza - obejmuje szerokie spektrum tematyczne, oparta jest o walory przyrodnicze i kulturowe obszaru. Czas trwania wypadów o charak- terze krajoznawczym jest ró żny, waha si ę od jednego do kilkunastu dni; • Turystyka tranzytowa - jest tym rodzajem turystyki, która rozwija si ę naj- intensywniej, powi ązana jest z ruchem tranzytowym na granicy wschodniej Polski. Analizuj ąc obci ąż enie terenu Puszczy Knyszy ńskiej ruchem turystycznym, nale ży uwzgl ędni ć jego rejonizacj ę - wyró żnia si ę 6 stref o ró żnym nasileniu turystyki: 1. Rejon zachodnich obrze ży Puszczy Knyszy ńskiej (tereny poło żone w gminach Knyszyn i Dobrzyniewo Ko ścielne) - tereny rekreacyjne lokalnej ludno ści, w niewielkim stopniu wykorzystywane przez mieszka ńców Białegostoku. Istnieje tendencja w kierunku wykorzystania opuszczonych siedlisk wiej- skich na funkcje letniskowe. 2. Rejon poło żony wzdłu ż szosy Białystok - Augustów. Dominuje wypoczynek codzienny, ukierunkowany na zbieractwo oraz turystyka krajoznawcza. Zwi ększa si ę obecno ść obcokrajowców, w ramach przejazdów, w for- mie postojów na parkingach, a tak że nasila si ę presja budownictwa letnisko- wego. 3. Rejon wzdłu ż drogi i linii kolejowej Białystok - Czarna Białostocka - Sokółka - Ku źnica Białostocka - Grodno. Dominuje turystyka tranzytowa i wykorzystanie istniej ących parkingów i taniej bazy noclegowej w kwaterach. Zaznacza si ę wyra źny udział turystyki codziennej i weekendowej ludno ści miejscowej i mieszka ńców Białegostoku, ukierunkowanej na zbieractwo oraz wypoczynek nad zalewem w Czarnej Białostockiej i w Wasilkowie. 4. Rejon miasta Supra śl - stanowi aktualnie główny rejon turystyczny Puszczy Knyszy ńskiej. Z uwagi na atrakcyjne poło żenie i dobr ą dost ępno ść , koncen- truje wszystkie formy turystyki i dysponuje najlepiej rozwini ętą baz ą recep- cyjn ą. Istniej ą tu warunki do uprawiania turystki, zarówno letniej, jak 1 Małyszko J., 1998. Operat ochrony ekosystemów le śnych, opracowanie wst ępne do planu ochrony Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszy ńskiej im. Witolda Sławi ńskiego, Białystok. Economy and Management – 3/2010 79 Anna Bogucka i zimowej. 5. Centralny rejon turystyczny Puszczy Knyszy ńskiej jest poło żony przy drodze Białystok - Krynki, wzdłu ż dolnego biegu rzeki Sokołda. Jest to teren zdominowany przez rozwijaj ące si ę w tym rejonie budownictwo letniskowe, zlokalizowane we wsiach Mi ędzyrzecze, Sokoła, Ła źnie, Sura żkowo, Kon- ne, Lipowy Most. W Sokołdzie i w Kopnej Górze, gdzie znajduje si ę Arbore- tum im. Powsta ńców 1863r., rozwija si ę turystyka krajoznawcza i specjali- styczna (łowiectwo). 6. Rejon poło żony na południowych obrze żach Puszczy Knyszy ńskiej – wzdłu ż drogi Białystok - Waliły oraz linii kolejowej Białystok - Żednia. W cz ęś ci zachodniej s ąsiaduj ącej z Białymstokiem obserwuje si ę post ępuj ące procesy urbanizacji (Grabówka, Sobolewo, Bobrowa); na pozostałym obszarze rozwija si ę turystyka codzienna i świ ąteczna, poł ączone ze zbieractwem runa le śnego. 7. Najbardziej wysuni ęty na południowy - wschód rejon Puszczy Knyszy ńskiej poło żony wzdłu ż drogi Widły – Waliły – Bobrowniki - Nietupa - Krynki. Jest to teren wypoczynku pobytowego, świ ątecznego i codziennego, ze szczegól- nie dogodnymi warunkami do zbieractwa (grzyby, jagody). W Królowym Mo ście znajduje si ę budownictwo letniskowe. We wsi Sokole i Waliły - ośrodki kolonijne. Na odcinku Waliły - Królowy Most istniej ą korzystne warunki tworzenia turystycznej bazy wypadowej do Puszczy Knyszy ńskiej. Obserwowana silna presja budownictwa letniskowego. Rozwój turystyki na terenie Puszczy Knyszy ńskiej charakteryzuje si ę od 1992 r. spadkiem znaczenia zorganizowanych form wypoczynku, tj. wczasów, kolonii i obozów. Ro śnie natomiast liczba osób uprawiaj ących turystyk ę indywidualnie, w oparciu o kwatery prywatne i kwatery agroturystyczne, a tak że indywidualn ą turystyk ę samochodow ą. Niesie to za sob ą pewne zagro żenie wynikaj ące ze wzmo żonej penetracji najbardziej warto ściowych przyrodniczo fragmentów Puszczy. Dlatego te ż, współcze śnie niezb ędnym zadaniem jest wła ści- we zagospodarowanie turystyczne Puszczy Knyszy ńskiej w obiekty i urz ądzenia niezb ędne turystom. Rekreacyjno - turystyczne zagospodarowanie lasu prowadz ą nadle śnictwa, na podstawie przestrzennego zagospodarowania i w uzgodnieniu z wła ściwymi jednostkami administracji pa ństwowej do spraw turystyki. 2. Analiza i ocena zagospodarowania turystycznego Puszczy Knyszyńskiej Usługi noclegowe na obszarze Puszczy Knyszy ńskiej s ą średnio rozwini ęte. Wy- st ępuje brak zró żnicowania pod wzgl ędem rodzaju zakwaterowania i standardu. 80 Economy and Management – 3/2010 Ocena zagospodarowania turystycznego... Słabo rozwini ęty jest segment hoteli, moteli, pensjonatów i zajazdów. Przeważa oferta wczasowa, cho ć mało jest wi ększych o środków o odpowiednim standardzie, oferuj ących turnusy rodzinne, zakwaterowanie dla grup kwalifikowanych (np. grupy rowerowe, kajakowe, obserwatorzy przyrody), mo żliwo ść organizacji kon- ferencji i spotka ń biznesowych czy turystyki typ incentive . Obiekty na obszarze Puszczy nie s ą skategoryzowane, co utrudnia ocen ę bazy noclegowej. Taki stan zagospodarowania bazy noclegowej wynika z uwarunkowa ń natural- nych przestrzeni i sugeruje ukierunkowanie dalszego rozwoju