P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz ZIELONA GÓRA (575) Warszawa 2006 Autorzy: Maciej Pikuła *, Jacek Gruszecki *, Janusz Szałajdewicz *, Anna Pasieczna ** , Przemysław Dobek ** , Hanna Tomassi-Morawiec ** Główny koordynator MGP: Małgorzata Sikorska-Maykowska ** Redaktor regionalny: Jacek Ko źma ** we współpracy z Krzysztofem Seifertem ** Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska ** Redaktor tekstu: Olimpia Kozłowska ** * - Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ** - Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN 83- ©Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2006 Spis tre ści I. Wst ęp – M. Pikuła, J. Gruszecki ........................................................................................... 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – M. Pikuła, J. Gruszecki .............................. 4 III. Budowa geologiczna – M. Pikuła, J. Szałajdewicz, J. Gruszecki ....................................... 8 IV. Zło ża kopalin – M. Pikuła, J. Gruszecki ........................................................................... 12 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – M. Pikuła, J. Gruszecki ........................................... 14 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – M. Pikuła, J. Gruszecki ..................... 14 VII. Warunki wodne – M. Pikuła, J. Gruszecki ...................................................................... 16 1. Wody powierzchniowe.................................................................................................. 16 2. Wody podziemne........................................................................................................... 17 VIII. Geochemia środowiska................................................................................................... 21 1. Gleby – A. Pasieczna, P. Dobek ..................................................................................... 21 2. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec ................................................ 24 IX. Składowanie odpadów ...................................................................................................... 26 X. Warunki podło ża budowlanego – M. Pikuła, J. Gruszecki ................................................ 34 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – M. Pikuła, J. Gruszecki ................................................ 35 XII. Zabytki kultury – M. Pikuła, J. Gruszecki ....................................................................... 41 XIII. Podsumowanie – M. Pikuła, J. Gruszecki ...................................................................... 43 XIV. Literatura........................................................................................................................ 44 I. Wst ęp Przy opracowywaniu arkusza Zielona Góra Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGP) wykorzystano materiały archiwalne arkusza Zielona Góra Mapy geologicz- no-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w 2001 roku w Oddziale Dolno śląskim Pa ństwowego Instytutu Geologicznego (Bobi ński, Urba ński 2001). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach informacyj- nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, geo- chemii środowiska i składowanie odpadów, warunki podło ża budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ącej si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak że w opracowaniach ekofizjogra- ficznych. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania tre ści mapy zbierano materiały w: Centralnym Archiwum Geologicz- nym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Archiwum Przedsi ębiorstwa Geo- logicznego we Wrocławiu Proxima SA, Wydziałach Rolnictwa i Środowiska Zamiejscowego Oddziału Lubuskiego Urz ędu Wojewódzkiego w Zielonej Górze, Wojewódzkim Urz ędzie Ochrony Zabytków w Zielonej Górze oraz Instytucie Upraw, Nawo żenia i Gleboznawstwa w Puławach. Uzyskane informacje zweryfikowano w czasie zwiadu terenowego. Dane dotycz ące poszczególnych złó ż kopalin zestawiono w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy danych o złożach, ści śle zwi ązanej z realizacj ą Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Arkusz Zielona Góra poło żony jest mi ędzy 15 o30’-15 o45’ długo ści geograficznej wschodniej oraz pomi ędzy 51 o50’-52 o00’ szeroko ści geograficznej północnej. 4 Pod wzgl ędem administracyjnym obszar arkusza Zielona Góra nale ży do województwa lubuskiego. Teren arkusza obejmuje powiaty zielonogórski i nowosolski. W granicach powia- tu zielonogórskiego znajduj ą si ę fragmenty miasta i gminy Zielona Góra oraz gmin: Zabór, Trzebiechów i Bojadła. Do powiatu nowosolskiego nale żą cz ęś ci gmin Oty ń i Ko żuchów. Pod wzgl ędem fizycznogeograficznym (Kondracki, 2002) teren arkusza nale ży do pod- prowincji Pojezierza Południowobałtyckie i Niziny Środkowopolskie. W obr ębie pierwszej z nich arkusz obejmuje fragmenty mezoregionu Kotlina Kargowska le żą cego w makroregio- nie Pradolina Warcia ńsko-Odrza ńska oraz cz ęś ci mezoregionów: Wysoczyzna Czerwie ńska i Wał Zielonogórski makroregionu Wzniesienia Zielonogórskie. Drug ą z wymienionych pod- prowincji reprezentuj ą mezoregiony: Obni żenie Nowosolskie i Pradolina Głogowska znajdu- jące si ę w makroregionie Obniżenie Milicko-Głogowskie (fig. 1). Omawiany obszar charakteryzuj ą znaczne ró żnice wysoko ści wzgl ędnych. Najwy ższy punkt poło żony jest w obr ębie Wału Zielonogórskiego (195 m n.p.m.), a najni ższy znajduje si ę w dolinie Odry (Kotlina Kargowska) (51 m n.p.m.). Wysoczyzn ę Czerwie ńsk ą reprezentuje niewielki obszar w północno-zachodniej cz ęś ci. Jest to drobnopagórkowaty teren kemowy i morenowy. Wysoczyzna Czerwie ńska wznosi si ę kilkadziesi ąt metrów ponad przyległ ą kotlin ę, przekraczaj ąc w wielu miejscach 100 m n.p.m. Jest to obszar poro śni ęty lasami Puszczy Zielonogórskiej. Najwi ększ ą cz ęść zajmuje Wał Zielonogórski, który rozci ąga si ę od centrum arkusza po jego zachodni ą granic ę. Jest to glacitektoniczne wypi ętrzenie. W obr ębie tej jednostki wyst ę- puje kilka niewielkich jeziorek (okolice Zaboru i Droszkowa). Obszar ten jest gęsto zalesiony, a pola uprawne zajmuj ą stosunkowo niewielkie powierzchnie. W obr ębie Wału Zielonogór- skiego znajduje si ę miasto Zielona Góra. Kotlina Kargowska, która zajmuje północn ą i wschodni ą cz ęść obszaru arkusza, jest piaszczyst ą i podmokł ą równin ą. W obr ębie tej jednostki przepływa rzeka Odra. W południowej cz ęś ci znajduje si ę fragment Obni żenia Nowosolskiego. Jest to obszar o słabo urozmaiconej morfologii, nachylony ku wschodowi. Wyst ępuj ą tutaj do ść nieliczne wzgórza wydmowe o przebiegu równole żnikowym lub z północnego zachodu na południowy wschód. Długo ści poszczególnych wzgórz wahaj ą si ę od 0,5 do około 3 km. Przepływa t ędy Śląska Ochla i Czarna Stró żka. Na południowym wschodzie, znajduje si ę stosunkowo niewielki, brze żny fragment Pra- doliny Głogowskiej. Obejmuje on szeroki taras ł ąkowy i piaszczyste tarasy plejstoce ńskie, zaj ęte w dużej mierze przez lasy. 5 Fig. 1. Poło żenie arkusza Zielona Góra na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji; 2 − granica makroregionu; 3 − granica mezoregionu; 4 – wi ększe jeziora Prowincja: Ni ż Środkowoeuropejski Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie Makroregion: Pojezierze Lubuskie Mezoregiony Pojezierza Lubuskiego: 315.42 – Pojezierze Łagowskie, 315.43 – Równina Torzymska, 315.44 – Bruz- da Zb ąszy ńska Makroregion: Pojezierze Wielkopolsko-Kujawskie Mezoregion Pojezierza Wielkopolsko-Kujawskiego: 315.51 – Pojezierze Pozna ńskie Makroregion: Pradolina Warcia ńsko-Odrza ńska Mezoregiony Pradoliny Warcia ńsko-Odrza ńskiej: 315.61 – Dolina Środkowej Odry, 315.62 – Kotlina Kargowska Makroregion: Wzniesienia Zielonogórskie Mezoregiony Wzniesie ń Zielonogórskich: 315.73 – Wysoczyzna Czerwie ńska, 315.74 – Wał Zielonogórski Makroregion: Pojezierze Leszczy ńskie Mezoregion Pojezierza Leszczy ńskiego: 315.81 – Pojezierze Sławskie Podprowincja: Niziny Środkowopolskie Makroregion: Obni żenie Milicko-Głogowskie Mezoregiony Obni żenia Milicko-Głogowskiego: 318.31 – Obni żenie Nowosolskie, 318.32 – Pradolina Głogowska Makroregion: Wał Trzebnicki Mezoregion Wału Trzebnickiego: 318.42 – Wzgórza Dalkowskie 6 Teren arkusza Zielona Góra znajduje si ę w strefie klimatu umiarkowanego, o silnych wpływach oceanicznych. Poło żony jest w lubuskim regionie klimatycznym (Wo ś, 1999). Dni bardzo ciepłe z du żym zachmurzeniem, bez opadu s ą stosunkowo liczne w porównaniu z reszt ą kraju, mniej jest natomiast dni z pogod ą przymrozkow ą bardzo chłodn ą. Średnia tem- peratura roczna wynosi około 8 oC (dla