ISSN 0257-7860 SOp Sterling N r. 54 SUMMER 1986 ScRift-Celt ’86 CuiM^Nic^ aiR CRuaöal NaN DaoiNe AftGR EleCtiONS: Pause to tt}iNk BRitisIi BoMbiNq Mi stäke 'Oje iRisb iN ScotJaNö MilitaRisatioN o f CoRNwall iRisb LaNQuaqe News O n e ü c A G u e AIBA: CCYMUNN CEIU64CH • BRE1ZH: KE/RE KEUIEK Cy/URU: UNDEB CELMIDD 'EIRE: CONR4DH CEIITWCH K ER N O W : KESUNY/flNS KELTER • /VW NNINICQ/V1MEEYS CEITWGH ALBA na Tuirceis cuideachd. Chan fhaca Murchaidh Mar sin chunnaic iad na murtaireann a" sior an Cornach uair sam bith nach robh e a" dlüthachadh riutha. CUIMHNICH AIR smogadh na phiob aige. B'iad nan saighdearan Turcach. Bha “ Tha a" mhör-chuid den lompaireachd oifigear aca mu dhä fhichead bliadhna a Thurcach thairis air na h-Arabaich a 1ha fo dh'aois. Bha e lachdainn le stais (moustache) CRUADAL NAN ar-a-mach an aghaidh nan Turcach. Tuigidh mhör dhubh Ihiadhaich. Bha dag "na laimh. na Turcaich gu math gum bheil iad ann an Chunnaic Murchadh. Goff agus na DAOINE ... cunnart ro mhör." arsa Micheil. seachdnar saighdearan aca le oillt o'n uinneig "An robh na Turcaich daonnan fiadhaich uachdarach na bha a’dol seachad san t-sräid. ri daoine eile?" dh'fhaighnichd an Gaidheal. Ruitheadh an ceannard Turcach a stcach do "Chan eil idir. Bha iad daonnan ro fliad- gach laigh. Nuair a thilleadh e dh'eigheadh Aros sona bh'againn thall fhulangach a thaobh a h-uile creideamh san e aireamh air choireigin. An sin ruitheadh Airigh mhonaidh, innis bhö lompaireachd aca." grunn de shaighdearan furcach asteach agus Sgaoil ar sonas uainn air ball Ach chan eil an t-Arm daonnan gun thilleadh iad a-mach a' slaodadh grunnan de Mar roinneas gaoth nam fhuar-bheann ceö. ghluasad agus air an aobhar sin thugagh an na gillcan againn. ördugh a-mach don bhuidheann far an robh Ann am priobadh na süla leag na Turcaich Bruaillean cogadh anns an t'ir Murchadh Domhnullach agus Micheil Goff a iad le gunnachan . agus bha na Turcaich Faic an long a ’ togail sheöl dhol don bhaile Kut al Aniara a tha na bhaile a' sior dlüthachadh ri Murchadh. Goff agus Cluinn an druma ’s fuaim nam piob Arabach leith uiread baile Inbhii Nis. air an an cuid dhaoine . a bha air chrith le oillt. Faic na suinn a’ dol air börd! Abhainn Tigris ann an lraq. Dlfeadar-theangaich Goff na thuirt an t- oifigeach Turcach nuair a thill e a-mach as Am measg nam miltean a‘ dol timcheal air gach taigh — aireamh nan truaghan ann — gu a‘ chidhe faisg air na bätaichean agus a dol bhi air am murt! air börd bha oigfhear grinn breacbhallaeh a’ Aon uair na bha na Turcaich a' slaodadh bruidhinn ri cailleach aosda liath. Bha e d'am a-mach fcadhainn eile, dh'eigh saighdear ög b'ainm Thormoid agus bha e ann an deise Cs ann ä muinntir Polmont a bha e). chacaidh (Khaki) an oifigich den chiad "A Thighearna . seo mo bhräthair . chogadh mhör. Bha aodach dubh na . am fear ruadh. ...” banntraich uimpe. Chunnaic iad am fear ruadh nuair a thuit Phög si e mar gun robh e na bhalachan ög e leth-mharbh air a' cniim de chuirp fuillich. fhathast. Bha am fear ruudh air chrith thathasl . cha "Thoir an aire ort fhöin, a mhic,” arsa ise. robh e marbh fhathast! An sin chuir an t- "Bhiodh t'athair cho moiteil gad fhaicinn a oifigear Turcach peilear "na cheann gun iochd nis . agus thusa nad chaiptean. sam bith bhon dag aige. ••Mo ghaol ort. a Mhamaidh." ” A Chaiptean Mine Dhömhnuil! de ni sinn “ Chuala mi gun robh an cath Turcach no bithidh sinn cho marbh ris cuidcachd?" uamhasach cruaidh." arsa ise. Bha fall as air aodain an Domhnullaich Cha robh moran tide air Ihägail. bhrie-bhallaeh. Cha robh fios aige. sa chiad •‘Cuirnhnich air cruadal nan daoine bhon dol a-mach de dheanadh e, ach. grad chuir d’thäinig ihu. a mhic . agus dean iirnaigh e an t-ordugh seo a-mach: — anns gach cruaidh-chäs. a mhic. Dean ümaigh. dean ümaigh a h-uile mac Dheaiaich iad agus bha na facian aice a* dol rnathar. Seas ann an cearcall. Grom ar cinn. na cheann mar sheilleanan air sgaoth. Deannaibh greim air lämhan a cheile. Am measg na gainmhich. nan cuileag agus Düinibh ar süilean. Nuair a sguireas sibh nam fuaim coimheach a dh'thuiling e sa a dh ümaigh: abraibh AMEN agus töisichidh Mheadhan-Ear feadh nam mios dona a bha ri an ath-fhear air ball. Ni sinn Urnaigh an teachd. bha Murchaidh Thormoid daonnan a ‘ Tighearna cömhla an ceann a h-uile treas smaoineachadh air a' dhüthaich aige fhein urnaigh. Tlieid am fear a bhristeas an t-ördugh agus cor na Gäidhlige. sco gu cüirt-shaighdeireil nuair a thilleas sinn. Bha an cath Turcach uamhasach nimheil. Sliin pairt den lobhta a-mach thairis air an Töisich a nisd. "Ar n-Athair. ...” Bha an cogadh cho Ihiadhaich bhon a bha an t-sräid. Mar sin chwmaic iad na murtairean Rinn Murchaidh Thormoid gach ümaigh "sa Impireachd Thurcach a" dol leis an t-sruth. a ’ sior dliahachadh mit hu . Ghäidhlig agus Goff sa Choimeis. Rinn an Thuig na saighdearan Turcaich sin gu math seachdnar eile iirnaigh sa Bheurla seach an t- Dutlich n radh bha l-ordugh a" sliüiieadh agus bha eagail orra. Mar sin chömhraig iad Uibhisteach a bha daonnan ri "Fäilte Muire" a mhör chuid (65%) de na h-oifigeach agus gu fiadhaich agus mhurt iad priosanaich a' nuair a bha e ri ürnaigh "na aonar. nan saighdear do am bäs. chogaidh gu tric. Thuig a h-uile duine gun robh teachdaire Cheannsaich na Turcaich am baile Kut al 'S ann ann am Meadhan-Ear, anns an lraq. a" bhäis a" sior dlüthachadh ris. Chuala iad Amara anns a’ Ghiblinn 1916 agus mhurt iad air an abhainn Tigris a thachair an t- cas-cheumannan an Turcaich air an staidhre a h-uile oifigeach is saighdcir a thachair orra Albannach sa chiad turus ri Micheil Goff (no, fhiodha. anns an äite gan glachdadh mar phriosanaich mar a theircadh sinn sa Ghäidhlig Micheil Chuala iad a chas-chcumannan cho trom cogaidh. Gobha). Gun teagamh bha Micheil nadheagh agus cho bras gun do thuig iad gun robh an sgoilear agus bha e fileanui ’sa Choimeis. Bha Bha Goff a' smogadh na piob aige agus bha t-oifigeach uamhasach feargach. c nu mhaighstir-sgoile a' teagaisg 'sa Chuirn Murchaidh Thormaid Domhnullach na Ach bhon a bha iad uile fo smachd an Airm ron chogadh. Bha leabhar sa Choimeis sheasamh comhla ri a chuid dhaoine ann an lean iad air ach thuig iad cuideachd nach robh daonnan leis gu h-araidh dealbh-chluich seöntar falamh air an lobhta uachdarach. Shin cail eile ri dheanamh. miorbhaileach Comach. Bha c ag ionnsachadh pairt den lobhta a-mach thairis air an t-sraid. Bha fuaim a chas-cheumannan aig an dorus 2 CARN a nisd. Chuala iad an Turcach a' ruith suas an Scottish parliament, another Stormont. ’' Bha an naoinear a töiseachadh ri Umaigh staidhre fhiodh an ath-dhorus . thill e a dh- The author heard this argument during the an Tighncama maraon sa Ghäidhlig, sa öigheach. Cöig . cöig.” devolutionary '70s and. unfortunatley, hears Choirneis is sa Bheurla. “ Ar n-Athair Bha gearanan is guidheachan abhaistich nan it today with undiminished candour and . nuair a dh'fhosgail an dorus. Bha truaghan ri chluinntinn . cöig urchraichean conviction in the de-industrialising '80s faileadh de “ chordite“ a' ughinn a-steach . an sin.-sämhchair. among the Irish community.5 comhla ris . ach lean iad uile air an Umaigh Cho-tfignich an Caiptein breac-bhallach an This was not always the case however; in . "gu naoimhichear t-ainm. fheadhainn eile Umaigh an Tigheama a the 1920s Red Clyde. and its Scottish Stad an Caiptean Turcach lachdann . deanamh tri uairean an deidh sin. gus an robh Republican leader John Mac Lean, was “ gun tigeadh do rioghachd” . chuala siad na Turcaich air falbh. heavily supported by the Irish of the Gorbals e a' tionndadh . “ gun deanar do thoil air Bha an t-sräid dhustach theth a nis falamh and the Lanarkshire coalfield.6 an talamh. Chuala iad a chas- ach na cuirp fhuiltich agus na cuileagan orra Mac Lean's plan was to imbue in the cheurnannan a' tcämadh na staidhre, ach bha aig gach dorus ach aig an taigh aca fhein. Scottish working dass the politics that had difir mör ann . bha a chas-cheumannan a Sin mar a ghairm Murchaidh Thormaid air been developcd in Ireland by Edinburgh-bom nisd cho iriosal mar gun robh e ann an caglais an Tighearna ann an Kut al Amara. Thill c James Connolly;7 a synthesising of naiional- . “mar a nithear air neamh. DhCi in agus a chuid dhaoine dhachaidh gu sabhailte. ism and communism based on the Observation e an dorus gu särnhach. ... agus tha ’ogha (Mäiri nighean Dhomhnuill that capitalism and private property were Air an t-sräid dh'eigh an ceannard ciar Kut) a' fuireach air croit a seanair an diugh. English importations into Celtic Ireland. whose traditions had been cssentially Turcach mar b'abhaist dha. ach bha möran GILLEASBUIG MacMHUIRICH collectivist since antiquity. difir ann cuidcachd. Gilleasbuig Lachlainn Tlleasbuig. Cha do dh’digh e äireamh sam bith . Mac Lean’s dream was. of course, never “ Falamh!“ ghlaodh c. "Falamh! Chan eil The wrilerfirst heard this dramatic accounr realised in his lifetime. His untimely death,l< duine a staigh idir. Rachamaid don ath- from his father who saw active sers’ice on the saw the hirth of the Northern Ireland Statelct thaigh.