Maniffesto/Manifesto 48 Cylchlythyr yr Archif Wleidyddol Gymreig The Welsh Political Archive Newsletter • Derbyniadau Newydd • New Collections • Effemera Etholiadol • Election Ephemera • Golyg-a-thon Wicipedia • Wikipedia Edit-a-thon • Darlith gan Ann Clwyd A.S. • Lecture by Ann Clwyd M.P. • Golwg ar Aneurin Bevan • Spotlight on Aneurin Bevan • Archif Cynulliad • National Assembly for Cenedlaethol Cymru Wales Archive www.llgc.org.uk Am Yr Archif Wleidyddol Gymreig Derbyniadau About the Welsh Political Archive Acquisitions Mae’r Archif Wleidyddol wedi llwyddo i dderbyn The Political Archive has been successful in nifer o archifau diddorol yn ystod y flwyddyn acquiring a number of interesting archives during ddiwethaf . the past year. Ychwanegiadau at Bapurau Teulu Additions to the Frances Stevenson Frances Stevenson Family Papers Prynwyd y casgliad hwn o lythyrau, dogfennau a ffotograffau, sy’n This collection of letters, documents and photographs, related to gysylltiedig â David Lloyd George, Frances Stevenson a Jennifer David Lloyd George, Frances Stevenson and Jennifer Longford was Longford mewn arwerthiant ym Mawrth 2017. Mae’n cynnwys purchased at auction in March 2017. It includes material regarding deunydd yn gysylltiedig â rôl Frances Stevenson a’i dylanwad Frances Stevenson’s role and her influence on Lloyd George as ar Lloyd George yn ogystal â’i dylanwad ar ferched fel esiampl well as her status as a role model for women in the world of work; o ferch lwyddiannus ym myd gwaith; deunydd yn gysylltiedig â material related to the Versailles Peace Conference, a memorandum Chynhadledd Heddwch Versailles, memorandwm yn llawysgrifen in Frances’s hand about planning munitions in the Great War, pictures Frances am gynllun arfau y Rhyfel Mawr, lluniau a chardiau post and postcards showing the relationship between Lloyd George, yn dangos y berthynas rhwng Lloyd George, Frances Stevenson a Frances Stevenson and Jennifer Longford along with letters regarding Jennifer Longford ynghyd â llythyrau yn sôn am fabwysiadu Jennifer. Jennifer’s adoption. Some of this material was previously loaned to Cafodd peth o’r deunydd hwn ei fenthyca cyn hyn i’r Llyfrgell ar gyfer the Library for an exhibition in 2013. (Addition to Frances Stevenson arddangosfa yn 2013. (Ychwanegiad at Frances Stevenson Family Family Papers) Papers) Additions to the Lord MacDonald of Ychwanegiadau at Bapurau’r Arglwydd Gwaenysgor Papers MacDonald o Waenysgor This collection of papers, speeches, diaries, letters and ephemera of Prynwyd y casgliad hwn o bapurau, dyddiaduron, llythyrau ac Gordon MacDonald (first Baron MacDonald of Gwaenysgor, 1888- effemera Gordon MacDonald (y Barwn MacDonald cyntaf o 1966) was purchased as a private sale in December 2016 to add to Waenysgor, 1888-1966) yn breifat yn Rhagfyr 2016 i ychwanegu at y the papers purchased at auction in July 2016. The material comprises efydlwyd yr Archif Wleidyddol Gymreig yn 1983 i gydlynu’r he Welsh Political Archive was set up in 1983 to co-ordinate papurau a brynwyd mewn arwerthiant yng Ngorffennaf 2016. Mae’r diaries, letters, speeches, photographs and official documents, gwaith o gasglu tystiolaeth ddogfennol o bob math am the collection of documentary evidence of all kinds about deunydd yn cynnwys dyddiaduron, llythyrau, areithiau, ffotograffau mainly from his time as Governor of Newfoundland, but also related wleidyddiaeth Cymru. Cesglir cofysgrifau a phapurau pleidiau politics in Wales. It collects the records and papers of political a dogfennau swyddogol, yn bennaf o’i gyfnod fel Llywodraethwr to Welsh affairs, International affairs, the Labour Party and his gwleidyddol, gwleidyddion, mudiadau lled-wleidyddol, parties, politicians, quasi-political organisations, campaigns Newfoundland, ond mae hefyd yn gysylltiedig â materion Cymreig, wartime role as Controller of Fuel and Power for Lancashire, Cheshire Symgyrchoedd a charfanau pwyso; taflenni, pamffledi, ac effemera Tand pressure groups; leaflets, pamphlets, other printed ephemera, materion rhyngwladol, y Blaid Lafur, a’i rôl yn ystod y rhyfel fel and North Wales. They also contain a draft of his memoirs Atgofion printiedig eraill, posteri a ffotograffau, gwefannau a thapiau rhaglenni posters, photographs, and tapes of radio and television programmes. Rheolwr Tanwydd a Phŵer ar gyfer Swydd Gaerhirfryn, Swydd Seneddol. (Addition to Lord Macdonald of Gwaenysgor Papers) radio a theledu. Ni chyfyngir ei gweithgareddau i un adran o fewn y Its work is not restricted to a specific department within the Library Gaer a Gogledd Cymru. Maent hefyd yn cynnwys drafft o’i Atgofion Llyfrgell. Seneddol. (Ychwanegiadau at Lord Macdonald of Gwaenysgor Papers) In accordance with the National Library of Wales’ Collection Yn unol â Pholisi Datblygu Casgliadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Development Policy, the Welsh Political Archive collects the personal mae’r Archif Wleidyddol Gymreig yn casglu papurau personol papers of politicians who have played an important role in the life gwleidyddion sydd wedi chwarae rhan bwysig ym mywyd y genedl, of the nation, and individuals with a high profile for campaigning on ac unigolion sydd â phroffil uchel oherwydd gwaith ymgyrchu ar national or international issues. faterion cenedlaethol neu ryngwladol. We collect the papers of Members of Parliament, Assembly Rydym yn casglu papurau Aelodau Seneddol, Aelodau Cynulliad, Members, Members of the European Parliament and Lords if they Aelodau Senedd Ewrop ac Arglwyddi os ydynt, er enghraifft, wedi have for example held positions such as Secretary of State, party gwasanaethu fel Ysgrifennydd Gwladol, arweinydd plaid wleidyddol, leader, minister, senior committee chair. We do not usually collect the gweinidog, cadeirydd pwyllgor blaenllaw. Nid ydym fel arfer yn casglu papers of other elected members or constituency papers. papurau aelodau etholedig eraill na phapurau etholaethol. We collect the national archives of political parties (e. g. Labour Party Rydym yn casglu archifau cenedlaethol pleidiau gwleidyddol (e.e. Wales Archives) but we no longer collect the regional or branch Archifau Plaid Lafur Cymru) ond nid ydym bellach yn casglu archifau papers of political parties (e. g. Records of Abergavenny Labour canghennau a rhanbarthau pleidiau gwleidyddol (e.e. Cofnodion Plaid Party). Lafur y Fenni). We collect the archives of national pressure groups and groups which Rydym yn casglu archifau carfannau pwyso cenedlaethol, a grwpiau campaign on national issues. sy’n ymgyrchu ar faterion gwleidyddol o bwys cenedlaethol. We collect election ephemera from all constituencies in Wales for Rydym yn casglu effemera etholiadol o bob etholaeth yng Nghymru national elections and referenda including elections for Police and ar gyfer etholiadau a refferenda cenedlaethol gan gynnwys Crime Commissioners. We do not collect material related to elections etholiadau Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu. Nid ydym yn casglu to local authorities. deunydd yn ymwneud ag awdurdodau lleol. Papurau’r Arglwydd MacDonald o Waenysgor Papurau Teulu Frances Stevenson Lord Macdonald of Gwaenysgor Papers Frances Stevenson Family Papers 02 Cylchlythyr yr Archif Wleidyddol Gymreig | Rhifyn 48 The Welsh Political Archive Newsletter | Issue 48 03 Derbyniadau Derbyniadau Acquisitions Acquisitions Llythyr wedi’i smyglo allan o Wersyll Rhyfel Frongoch Letter smuggled out from Frongoch Prison Camp • Cofnodion cyfarfodydd, cofnodion gweinyddol a deunydd arall o • Minutes, administrative records and other material from the • Deunydd yn gysylltiedig â’r • Material related to the campaign fudiad y Chwith Genedlaethol o fewn Plaid Cymru (1981-1990) National Left/Chwith Genedlaethol movement within Plaid Cymru ymgyrch yn erbyn datganoli yng against devolution in Wales in 1997. (Papurau Chwith Plaid Genedlaethol Cymru) (1981-1990). (Papurau Chwith Genedlaethol Plaid Cymru) Nghymru yn1997. (‘Just Say No’ (‘Just Say No’ Referendum Campaign Referendum Campaign Papers NLW Papers NLW Ex 2039) • Llyfr cofnodion Plaid Lafur Seneddol Rhanbarth Llanelli, Llyfr • Llanelly Division Parliamentary Labour Party minute book, Ex 2039) Cofnodion Cyngor Masnach Llanelli, Cofnodion Pwyllgor Gwaith Llanelly Trades Council Minute Book, Minutes of the Cardiganshire • Papers related to the Development Plaid Lafur Etholaeth Sir Gaerfyrddin, a nodiadau ariannol yn Constituency Labour Party Executive Committee Minutes, papers • Papurau’n gysylltiedig â Bwrdd Board for Rural Wales including gysylltiedig â’r ymgyrch datganoli yn 1979. (Ychwanegiad at Deian relating to Cardiganshire constituency, and financial notes relating Datblygu Cymru Wledig yn evidence, an address given to R. Hopkin Papers) to the devolution campaign in1979. (Addition to Deian R. Hopkin cynnwys tystiolaeth, anerchiad Aberystwyth UCW Agricultural Society Papers) i Gymdeithas Amaethyddol CPC and a presentation given as part • Deunydd yn gysylltiedig â’r Arglwydd Elwyn-Jones, yn cynnwys Aberystwyth a chyflwyniad of an undergraduate degree. (Rural areithiau ac erthyglau ar y gyfraith, hawliau dynol, Treialon • Material related to Lord Elwyn-Jones, including speeches and a roddwyd fel rhan o radd i Development Board Enquiry, 1968 and Nuremburg, troseddau rhyfel a thrychineb Aberfan, yn ogystal â articles on the law, human rights, the Nuremburg Trials, war crimes israddedigion. (Rural Development 1975 NLW Ex 2965) llythyrau o gydymdeimlad ar farwolaeth Arglwydd Elwyn-Jones a and the Aberfan disaster as well as letters of condolence on the Board Enquiry, 1968 and 1975 NLW llythyrau, toriadau’r