KAMU ÖZEL İȘBİRLİĞİ UYGULAMALARINDA ETKİN YÖNETİM - ÖİK RAPORU ETKİN YÖNETİM KAMU ÖZEL İȘBİRLİĞİ UYGULAMALARINDA T. C. KALKINMA BAKANLIĞI ON BİRİNCİ KALKINMA PLANI (2019-2023) KAMU ÖZEL İŞBİRLİĞİ T.C. KALKINMA BAKANLIĞI YÖNETİM HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ UYGULAMALARINDA ETKİN YÖNETİM BİLGİ VE BELGE YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI Ankara 2018 ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU RAPORU Necatibey Cad. No: 110/A 06100 Yücetepe - ANKARA Tel: +90 (312) 294 50 00 Faks: +90 (312) 294 69 77 . KALKINMA BAKANLIĞI YAYINLARI BEDELSİZDİR, SATILAMAZ. ANKARA 2018 T.C. KALKINMA BAKANLIĞI ON BİRİNCİ KALKINMA PLANI (2019-2023) KAMU ÖZEL İŞBİRLİĞİ UYGULAMALARINDA ETKİN YÖNETİM ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU RAPORU ANKARA 2018 YAYIN NO: KB: 2983 - ÖİK: 765 Bu çalışma Kalkınma Bakanlığının görüşlerini yansıtmaz. Yayın ve referans olarak kullanılması Kalkınma Bakanlığının iznini gerektirmez. Bu yayın 500 adet basılmıştır. İçindekiler TABLOLAR ...................................................................................................................................................................... iii ŞEKİLLER ......................................................................................................................................................................... iii KISALTMALAR ............................................................................................................................................................. iv KOMİSYON ÜYELERİ ................................................................................................................................................. v SUNUŞ .................................................................................................................................................................................. ix YÖNETİCİ ÖZETİ......................................................................................................................................................... xi 1. GİRİŞ ................................................................................................................................................................................ 1 2. MEVCUT DURUM ANALİZİ ............................................................................................................................... 5 2.1. Dünyada Genel Durum ........................................................................................................................................ 5 2.1.1. Genel Çerçeve ................................................................................................................................................ 5 2.1.2. Kamu Özel İşbirliği Modeli Tanımı ve Özellikleri ............................................................................ 7 2.1.3. Dünyadaki KÖİ Projelerinin Genel Çerçevesi ................................................................................... 13 2.2. Türkiye İçin Değerlendirme ve Çıkarılan Dersler ..................................................................................... 17 2.2.1. Onuncu Plan Döneminin Genel Değerlendirilmesi .......................................................................... 17 2.2.2. Türkiye’de Genel Durum .......................................................................................................................... 19 2.2.3. Türkiye'de Kamu Özel İşbirliği Hukuki Yapısı ................................................................................. 21 2.2.4. Türkiye'de Kamu Özel İşbirliği Modeli Kurumsal Yapı ................................................................ 25 2.2.5. KÖİ Projelerinin Muhasebeleştirilmesi ve Raporlanması .............................................................. 28 2.2.6. KÖİ Projelerinin Finansmanı .................................................................................................................. 30 3. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE KÖİ GELİŞME EĞİLİMLERİ ......................................................... 31 3.1. Dünyada Kamu Özel İşbirliği Gelişme Eğilimleri .................................................................................... 31 3.2. Türkiye’deki Gelişme Eğilimleri .................................................................................................................... 34 4. PLAN DÖNEMİ PERSPEKTİFİ........................................................................................................................ 36 4.1. KÖİ Hedefleri ....................................................................................................................................................... 37 4.1.1. Uzun Vadeli Hedefler ................................................................................................................................ 38 4.1.2. On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Dönemi (Kısa Vadeli) Hedefleri .............................. 39 4.1.3. Hedeflere Dönük Temel Amaç ve Politikalar .................................................................................... 40 4.1.4. KÖİ Proje Hazırlık Süreçlerinin Değerlendirilmesi ......................................................................... 40 4.1.5. KÖİ Projeleri İhale, Sözleşme ve Finansman Süreçlerinin Değerlendirilmesi ........................ 45 4.1.6. KÖİ Projelerinin İşletme Aşamasına İlişkin Değerlendirmeler .................................................... 51 4.1.7. KÖİ Projelerinin Yabancı Yatırımcı Çekme Potansiyeli Açısından Değerlendirilmesi ....... 52 4.1.8. Alternatif Finansman Yöntemlerinin Uygulanabilirliği .................................................................. 55 i 4.1.9. KÖİ Projelerinin Geleceği ve Yeni Sektörlerin Değerlendirilmesi ............................................. 57 4.1.10. KÖİ Projelerinin Yerel Yönetim Düzeyinde Gerçekleştirilmesi Hususunun Değerlendirilmesi .................................................................................................................................................... 59 4.1.11. KÖİ Projelerinde Elde Edilen Deneyimlerin Yurtdışına İhracı Konusunun Değerlendirilmesi .................................................................................................................................................... 61 4.2. Temel Amaç ve Politikalara Dönük Uygulama Stratejileri ve Tedbirler ........................................... 62 4.2.1. Mevzuat Alanında Yapılması Gereken Düzenlemeler .................................................................... 62 4.2.2. Kurumsal Yapıyı İyileştirmeye Yönelik Düzenlemeler .................................................................. 67 4.2.3. İnsan Kaynakları Alanında Yapılması Gerekenler ........................................................................... 70 4.2.4. Halkla İlişkiler Alanında Yapılması Gerekenler ............................................................................... 71 5. PLAN HEDEF, AMAÇ VE POLİTİKALARININ SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA HEDEFLERİYLE İLİŞKİSİ VE UYUMU..................................................................................................... 72 6. TOPLANTI VE GÖRÜŞLERDE GÜNDEME GELEN DİĞER UZUN VADELİ VE KALKINMA PLANI HEDEFLERİ .................................................................................................................. 73 7. GENEL DEĞERLENDİRMELER VE ÖZET ............................................................................................. 74 KAYNAKÇA .................................................................................................................................................................... 79 ii TABLOLAR Tablo 1: Kamu Özel Sektör Projelerinde Kamunun Değişen Rolü (Aydın, 2013) ............................... 12 Tablo 2: Kamu Özel Sektör İşbirliği Merkezi Birimi Bulunan OECD Ülkeleri (Aydın, 2013) ........... 27 ŞEKİLLER Şekil 1: Yıllar İtibarıyla Gelişmekte Olan Ülkelerde Finansal Kapanışı Yapılan Kamu Özel İşbirliği Projelerinin Yatırım Tutarlarının Dağılımı (1990-2017) .......................................................... 14 Şekil 2: Sektörlere Göre Gelişmekte Olan Ülkelerde Finansal Kapanışı Yapılan Kamu Özel İşbirliği Projelerinin Yatırım Tutarı (1990-2017) .................................................................................. 14 Şekil 3: Yatırım Tutarı İtibarıyla Avrupa'da Kamu Özel İşbirliği Projelerinin Dağılımı (1990-2016) . 15 Şekil 4: Proje Sayısı İtibarıyla Avrupa'da Kamu Özel İşbirliği Projelerinin Dağılımı (1990-2016) ..... 16 Şekil 5: Sektörlere Göre Avrupa'da Finansal Kapanışı Yapılan Kamu Özel İşbirliği Projelerinin Yatırım Tutarı (1990-2016) ...................................................................................................... 16 Şekil 6: Sektörlere Göre Avrupa'da Finansal Kapanışı Yapılan Kamu Özel İşbirliği Projelerinin Sayıları (1990-2016) ................................................................................................................ 17 Şekil 7: Proje Sayısı İtibarıyla Türkiye'de Kamu Özel İşbirliği Projelerinin Dağılımı (1986-2017) .... 20 Şekil 8: Yatırım Tutarı İtibarıyla Türkiye'de Kamu Özel İşbirliği Projelerinin Dağılımı (Milyon ABD Doları) (1986-2017) ................................................................................................................. 20 Şekil 9: Sözleşme Değeri İtibarıyla Türkiye'de Kamu Özel İşbirliği Projelerinin Dağılımı (1986-2017) ............ 21 iii KISALTMALAR ABD : Amerika Birleşik Devletleri AR-GE : Araştırma Geliştirme AYM : Anayasa Mahkemesi BES : Bireysel Emeklilik Sistemi ÇED : Çevresel Etki Değerlemesi DMS : Devlet Muhasebe Standartları DMSK : Devlet