� iMGEkitabevi Mark Gotıdimer, State University of New York'ta profesör ve Sosyoloji Bölümü başkanıdır. Aralannda "The Social Production of Urban Space"in de yer aldığı sekiz kitabın yazan ve editörüdür. Erdal Cmglz, 1962 yılında Ankara'da doğdu. Ortadoğu Teknik Üniversitesi'nde felsefe eği­ timinden sonra Ankara Üniversitesi DTCF'de öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Cenglz'ln Çevlrilerl: • insanlık Tarih�Cilı 1 (ortak çeviri, imge Kitabevi Yayınlan, Yayıma Hazırlanıyor) • Fransız DüşünürleriyleSOyleşiler (Raoul Mortley'den ortak çeviri, imge Kitabevi Yayınla­ n, 2000) • Düııya Miıolojisi, (Dona Rosenberg'den ortak çeviri, imge Kitabevi Yayınlan, 1998, 2000) • Posınıodern Gösıergeler (Mark Goııdiener'den çeviri, Arhan Nur ve Hakan Gür ile bir­ likte, imge Kitabevi Yayınlan, 2005) Hakan Gar, Ankara Üniversitesi DTCF lngiliz Dili ve Edebiyan Bölümü'nden mezun oldu. Sırasıyla Türk-lngiliz Kültür Derneği ve Bilkent Üniversitesi Hazırlık Okulu'nda lngilizce öğretmenliği yaptı. Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde lngilizcenin yabancı dil olarak öğre­ timi alanında çeviri öğretimi konus� ile yüksek lisansını; Ankara Üniversitesi Sosyal Bilim­ ler Enstitüsü'nde Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi alanında sözlı:ik oluşturma çalışma­ sı ile de doktorasını tamamladı. Halen Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Öğretim Merke­ zi'nde lngilizce okuıınanı olarak görev yapmakta ve AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü'ne bağlı Türkçenin Öğretimi Bölümü'nün lisans üstü programında ders vermektedir. GOr'tlnÇevlrilerl: • Siııenıaııııı 5 Temel ögesi Uoseph V. Mascelli'den çeviri, imge Kitabevi Yayınlan, 2002) • Türkiye ve Orıa Asya (Kemal Karpat'tan çeviri, imge Kitabevi Yayınlan, 2003) • Beıı Rappaporı De/ilim (Herb Gartner'dan çeviri, Devlet Tiyatrolan, 2004) • Pos/modern Gösıergeler (Mark Gottdiener'den çeviri, Erdal Cengiz ve Arhan Nur ile birlikte, imge Kitabevi Yayınlan, 2005) • Marksizmin Oıesinde Marksizm (Serap Suğur, Suat Kardaş, Aynur ôzuğurlu, Meral Delikara ve Fatma Sundal ile birlikte, imge Kitabevi Yayınlan, 2005) • Aşık Leniıı, (David Pinner'dan çeviri, Devlet Tiyatroları, 2005) • Gotik. Aşrnlrk, Dehşet ve Yrkımııı Dörı Yüz Yrlr (Richard Davenporı-Hines'ıan çeviri, Dost Yayınlan, yayıma hazırlanıyor) Arhan Nur, l 973'te Zongııldak'ta doğdu. Haceııepe Üniversitesi işletme Bölümü'nıi yanın bıraktı; ardından Ankara Üniversitesi SBF'de Çalışma Ekonomisi okudu. Şimdi Kamuoyu Araştırmacılığı yapıyor. Nur'unÇevlrilrrl: • Posınıodem Gösıergeler (Mark Gotıdiener'den çeviri, Erdal Cengiz ve Hakan Gıir ile birlikte, imge Kitabevi Yayınlan, 2005) imge Kitabevi Yayınlan Genel Yayın Yönetmeni Şebnem Çiler Tabakçı ISBN 975-533-418-1 ôzgun Adı Posımodern�ıııioıics, 1995 © imge Kiıabevi Yayııılan, 2005 Blackwell Publishers Lid. aracılığıyla © :vı. Gottdiener, 1995 Tum haklan saklıdır. Yayıncı izni olmadan, kısmen de olsa fotokopi, film vb. elektronik ve mekanik yöntemlerlr çoğaltılamaz. !. Baskı: Temmuz 2005 Duzelti Alaauin Topçu Kapak Murat Özkoyuncu Sayfa Dılzeni YalçmAıe� Kapak Resmi Circus Circus Resort. Las Vegas, ABD . Baskı ve Cilt Pelin Ofset Tipo Matbaacılık San. Tic. Lıd Şıi. Miıhatpa� Cad No: 62/4 Ktzılay-Ankara Tel (312) 418 70 93194 - Faks: 418 10 46 www.pelinofset.com.ır im ge Kitabevi Yayıncılık Paz. San. ve Tic. Ltd. Şti. Konur Sok. No: 3 Kızılay 06650 Ankara Tel: (312)419 46 10- 419 46 11 •Faks: (312) 425 29 87 lntemet: www.imge.rom.tr • E-Posta. imge®imge.com.tr im ge Da ğıtım Anl<,ara lst an bul Konur Sokak No: 43/A Kızılay Mulıürdar Cad. No: 80 Kadıköy Tel: (312) 417 50 95196- 418 .28 65 Tel: (216) 348 60 58 Faks: (312) 425 65 32 Faks: (216)418 26 10 E-Posta: [email protected] E-Posta: [email protected] Mark Gottdiener Postmodern Göstergeler Maddi Kültür ve Postmodern Yaşam Biçimleri Yayıma Hazırlayanlar Ülkü Doğanay • Erdal Cengiz Çevirenler Erdal Cengiz • Hakan Gür • Arhan Nur r. lMGE kitabevi İçindekiler � Önsöz ............................................................................................. 7 l. KISIM Kuramsal Çôzlimlemeler BlRlNCl BÖLÜM Göstergebilim, Toplumsal Göstergebilim ve Postmodemizm: ldealist Gösterge Kuramlanndan Maddeci Gösterge Kuramlanna ............................................. 13 lKlNCl BÖLÜM Nesneler Dizgesi ve Gündelik Yaşamın Şeyleştirilmesi: Baudrillard'ın llk Dönem Çalışmaları ................................... 57 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Anlatım Tözü: Simgesel Etkileşimde Maddi Kültürün Rolü ............................................................. 85 5 II. KISIM Anlarım TözQ: ôrnek Çorum.lemeler DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Merkezin Yeniden Kavranması: Alışveriş Merkezlerinin Toplumsal Göstergebilimsel Bir Çözümlemesi .................. 121 BEŞiNCi BÖLÜM Disneyland: Ütopyacı Bir Kent Alam .................................. 149 ALTINCI BÖLÜM Postmodem Mimari ve Kent ............................................... 177 YEDiNCi BÖLÜM Postmodemizmin Ekonomi Politiği: Büyüme Göstergeleri ........................................................... 205 III. KISIM KQltürel Çalışmalar ve Toplumsal Göstergebilim SEKlZlNCl BÖLÜM Hegemonya ve Kitle Kültürü: Toplumsal Gösıergebilimsel Bir Yaklaşım .......................... 241 DOKUZUNCU BÖLÜM Bir Kent Lisesinde Grup Farklılaşması: Irk, Sınıf, Cinsiyet ve Kültürün Etkisi ................................ 279 ONUNCU BÖLÜM Ortakcinsiyetli Modalar: Cinsiyetlerin Rol Değişimi ......... 305 ON BlRlNCl BÖLÜM Yitirilmiş Gösterilenlerin Bulunması: Postmodem Bir Dünyada Kültür Eleştirisi ........ ................. 337 Dizin .......................................................................................... 369 6 Önsöz Otuz-kırk yıl kadar önce, Fransa'da aralarında en etkilisinin Roland Barthes olduğu bir grup postyapısalcı düşünür tara­ fından kültür çalışmalarına önemli bir yaklaşım geliştirildi. "Göstergebilim" diye adlandırılan bu bakış açısı, Ferdinand de Saussure'ün uğraş alanının sınırlarını genişletip dilbilim­ sel çözümlemeyi kültür alanına uyguladı. Epeyce bir ilgi çektikten sonra, büyük yandaşlarından kiminin yapısöküm ve metin çözümlemesi uğruna göstergebilimin savlarını terk etmeleriyle göstergebilim bir düşüş dönemine girdi. Bu kitap, göstergebilimsel yaklaşımın yeniden diril­ tilmesini inceliyor. Ama bunu özgün bir çizgide yapıyor. Genelde yapısalcılığın, özelde göstergebilimin sınırlamala­ rı, kökenlere ve klasik kaynaklara dönüşün önünü tıkıyor. Bu kitabın konusu simgesel ve maddi kültürün ilişkisiyle ilgili. Kitap, simgesel süreçleri toplumsal bağlama açıkça ilişkilendiren, ayrıca kültür alanını göstergebilim dışı alan­ lar olan ekonomik gelişme ve siyasal çatışma gerçeklikle- 7 Postmodern Göstergeler rine bağlayarak "toplumsallaştırma" arayışı içinde olan, "toplumsal göstergebilim" denilen bir göstergebilim türü­ ne yöneliyor. Son yirmi yıldan beri toplumsal göstergebilimsel yak­ laşımı kültür çalışmalarına uygulayan birçok makale ya­ yımladım. Bu çaba yeni, bileşik bir bakış açısının uygu­ lanmasında uzun süredir ortada duran birçok sorunun çö­ zümlenmesine de bir fırsat oldu. Bu arada, gittikçe yaygın­ laşan postmodern görüşün kültur çözümlemesi üzerine de çalıştım. Postmodern yaklaşımların, önemli görüşler geliş­ tirirken simgesel ve kültür arasındaki ilişkiyi gözden ka­ çırdığını, bunun yerine yalnızca bilince özel bir yer verdi­ ğini gördüm. Bu idealist tutum, daha önceki göstergebi­ limsel çabaların kararlılığından yoksun izlenimci anlatışla­ ra yol açtı. Çalışmam belirli bir anlamda da jameson, Derrida, Baudrillard ve Barthes'ın düşüncelerinin de arala­ rında olduğu postmodern görüşle gizli bir söyleşi içine gi­ riyor ve onlarınkine benzer bir zemin üzerinde ilerliyor: eğlence parkı, alışveriş merkezi, moda, rock altkültürleri, kimlik, imge yönelimli kültür, geç kapitalizm ve başka konular. Karşılaştınnanın her noktasında, toplumsal gös­ tergebilimsel bakış açısı, postmodern görüşün kültür çö­ zümlemesindeki kavrayıcı gücünün benzerini yapıyor; bu­ nun yanında da kültüre ve göstergebilime özdekçi bir yak­ laşımla bakanlar için yeni bir seçenek sunuyor. Birinci bölüm altındaki başlıklar, David Dickens ve Andrea Fontana'nın derlediği Postmodemism and Inquirjde (New York: Guilford Press, 1994) yayımlandı, yayımcının izniyle burada yeniden basıldı; ikinci bölüm Dough Kellner'ın derlediği jean Ba udrillard· A Critical Reader adlı kitapta (Oxford: Blackwell, 1994) yayımlandı; dördüncü bölüm M. Gottdiener ve A. Lagopoulos'un birlikte derle­ diği Th e City and the Sign : An lntroduction to Urban Semioticste (New York: Columbia University Press, 1986) 8 Ön söz yayımlanmıştı; beşinci bölüm Urban Life'ta (11, 2, 1982: 139-162, Sage Publications, Beverly Hill, Calf.) yayımlan­ mıştı; yayımcının izniyle yeniden yayımlandı; yedinci bö­ lüm Escapes et So ciete.Sde (47, 1985: 57-77) yer aldı ve jean Remy, louvain and Hellenic Semiotic Society izniyle yeniden yayımlandı; sekizinci bölüm American joumal of Sociology, (90, 5, 1985); dokuzuncu bölüm Qualitative Sociology, (8, 1, 1985); onuncu bölüm The Semiotic Scene, (1, 3, 1977) adlı dergilerde yayımlanmıştı. 9 1. KISIM Kuramsal Çözümlemeler BlRlNCl BÖLÜM Göstergebilim, Toplumsal Göstergebilim ve Postmodernizm: idealist Gösterge Kuramlarından Maddeci Gösterge Kuramlarına � Postmodern düşünceyi değerlendirmek için bir gösterge­ bilim anlayışı gerekli. Yalnızca Derrida gibi oldukça ta­ nınmış postmodern düşünürlerin savlan bir göstergebilim kuramına dayanmaz; postmodern görüşle başlamış bütün düşünce yörüngesi göstergebilimsel yöntemlerin içsel eleş­ tirisini çizer. Yapısalcılığın terk edilişini ve postmodem dü­ şüncelerin yükselişini kuşatan tartışmalar Fransa'da -özel­ likle de Parisli entelektüel çevrede- odaklandığı