LUISE DORNEMANN AKA DEM KADIN LU İSE DORNEMANN İngilizce’den Çeviren: Gülcan Arslan LUISE DORNEMANN Adanmış Bir Ömür CLARA ZETKİN Luise Dornemann Biyografi: 2 Akademi Yayın: 1 ] Birinci Baskı: Mart 2000 İkinci Baskı: Nisan 2010 ISBN: 978-975-6304-93-8 Editör: Mukaddes Erdoğdu Çelik Kapak tasarım: Yücel Can Teknik Düzenleme: H. Ümran Yurdayol Baskı-Cilt: Can Matbacılık Davutpaşa Cad. İpek İş Merkezi Kat: 3 No: 7 Topkapı-İstanbul Telefon/Faks: (0212) 613 10 77-613 15 47 AKADEMİ YAYIN* Hocapaşa Mah. Kargılı sk. No:l, Celal Orman İşhanı Kat:2/24 Sirkeci-İstanbul Telefon: (0212) 519 70 93 - Faks: (0212) 514 68 77 E-mail: akademiyayinlariggmail.com * AKADEMİ YAYIN Ceylan Basım Yayım Dağıtım kuruluşudur İçindekiler Önsöz......................................................................................... 9 İnsanlığın Mutluluğuna Adanmış Bir Ömür........................... 11 Çocukluk ve Gençlik Dönemi................................................. 15 Antisosyalist Yasalar Altında....................................................31 Sürgünde.................................................................................. 51 Bugünün Ezilenleri ve Yarının Galipleri................................. 69 Barış İçin Savaşan Kadın......................................................... 115 Asıl Düşman İçeride............................................................... 175 Işık Doğrudan Yükseliyor.........................................................207 Karar Ayları..............................................................................217 Yaşamın Olduğu Yerde Savaşmak İstiyorum......................... 233 Yurtsever Kadın........................................................................271 Sovyetler Birliği Dostu............................................................. 289 Uluslararası Dayanışma Elçisi..................................................309 Onurlandırma..........................................................................313 Gün Birlik Cephesi Günüdür....................................................319 Ölüm ve Ölümsüzlük............................................................... 337 Kaynakça.................................................................................. 339 Önsöz Büyük Alman sosyalisti ve barış savaşçısı Clara Zetkin'in 100. do­ ğum gününde yayınlanan bu kitap, işçilere, özellikle de kadın ve anne­ lere, onun hayatını tanıtmak amacını gütmektedir. Yazarın amaçladığı, Clara Zetkin'in tüm etkinliklerini kapsayan bir biyografi sunmak değildir. Bu ancak. Alman işçi sınıfının devrimci-Marksist partisi tarihi tamamlan­ dığında gerçekleşecektir. Bu biyografide esas aldığım kaynaklar kitabın sonunda belirtil­ miştir. Fakat bunların dışında, işçi hareketinin eski emektarları, Clara Zetkin'in mücadele arkadaşları ve yoldaşları, Clara'nın yaşamındaki ayrıntıları ve önemli bilgileri benimle paylaşarak bu betimlemenin şe­ killendirilmesinde bana yardımcı olmuşlardır. Hepsine minnetle teşek­ kürlerimi iletiyorum. Öncelikle teşekkür etmek istediğim kişiler arasında, Clara Zetkin'in oğlu, yoldaş Profesör Dr. Maxim Zetkin ve eşi, yoldaş Emilia Zetkin-Mi- lowidowa ve Clara Zetkin'in yeğeni, yoldaş Elisabeth Luft ile yoldaş Pro­ fesör Dr. Hermann Duncker bulunmaktadır. Ayrıca, bu kitabın hazırlanmasında, bilgi ve desteklerini benden esirgemeyen SED'in Merkez Komitesi Marksist-Leninist Enstitüsü ve Leipzig İşçi Hareketi Tarihi Müzesinin çalışanlarına ve bu çalışmaya sağ­ ladıkları değerli katkılarıyla Sovyetler Birliğindeki arkadaşlara şükranla­ rımı bir borç bilirim. Dilerim bu kitap, ülkesinin barışı ve birliği uğruna yaşamını adayanlara bir silah görevi görür. Berlin, Mart 1957 Luise Dornemann İNSANLIĞIN MUTLULUĞUNA ADANMIŞ BİR ÖMÜR Halkımızın büyük bir insanını tanımak ister misiniz? Gerçek bir insanlık timsali nedir, bilmek ister misiniz? Clara Zetkin bunu herkesten önce bizzat yaşadı. WÎLHELM PÎECK Çalışmaları, 60 yıla yakın Alman ve uluslararası işçi hareketinden bağımsız düşünülemeyen Clara Zetkin, sa­ dece Alman halkına mal edilemez. O tüm insanlığa mal olmuştur. Onun çalışmaları, dünya barışı ve mutluluğu peşinde koşan, bütün insanlar için büyük değere sahiptir. Hangi dili konuştukları ve hangi deri rengine ait oldukları­ nın hiçbir önemi yoktur. Yaşamı, Alman tarihinin yetmiş yılı aşkın bir dönemi­ ni yansıtan Clara Zetkin, ilerici, burjuva bir çevrede, aile içinde de etkinliğini sürdürmüş olan burjuva devriminin gelenekleri ile yetişmişti. Napoléon Bonaparte’ın emir su­ bayı olan (anne tarafından) büyükbabası Jean Dominique Vitale, İtalyan-Fransız kökenli bir tüccar ailesinin oğluydu. Jean Dominique Vitale, Fransız Devriminin ateşli savunu- culanndandı. Napoléon’un birçok seferine katılmış ve bizzat onun tarafından onurlandırılmıştı. Napoléon, Konsül’den imparator olarak çıktığında Jean Dominique, onun burju­ va devrimine ihanet ettiğini düşünerek ondan uzaklaşmış­ tır. Clara Zetkin, zengin ve güzel yeteneklerle bezenmişti. Mükemmel bir pedagog, yetenekli bir yazar, keskin bir ze­ kaya ve olağanüstü etki gücüne sahip bir kadındı. Güçlü bir liderlik kişiliği taşımaktaydı. Aynı zamanda insanların sefaletini ve acılarını adeta kendi derinliklerinde hisseden sıcak, anaca yüreği ile haksızlıklara, baskılara ve acıma­ sızlıklara tutkuyla baş kaldırıyordu. Bundan dolayıdır ki, hayatını yoksullar ve ezilenler uğruna, savaş ve sömürü­ ye karşı mücadele etmeye adamıştır. Clara, işçi hareketine yirmi bir yaşında, antisosyalist yasanın hüküm sürdüğü ağır koşullar altında katılmıştır. O kendini oldum olası işçi kadınlara yakın hissetmiş­ tir. Milyonlarca işçi kadınını ve anneyi, sosyalist düzen için kendi sınıflarının savaş saflarına katabilmek, Clara Zetkin için uğruna hayatının büyük bir bölümünü adadığı bir gö­ revdi. Clara Zetkin, dar aile çevrelerinden iş hayatına ilk adımlarını atan kadınlara, yaşadıkları zorluklan aşabilme­ leri için sabırla yardımcı oluyordu. Onları eğitiyor, cesaret veriyor ve onlara kendi güçlerine inanmaları gerektiğini öğ­ retiyordu. Bunların ötesinde, Alman ve uluslararası işçi hareke­ tinin önemli bir lideriydi. Marks ve Engels’in seçkin bir öğ­ rencisi olarak -Engels’i bizzat tanıyordu- August Bebel’in partisinde ön saflarda savaşmıştı. Ekim Devrimi’nden son­ ra Lenin’in silah arkadaşı, Alman Komünist Partisi’nin ve Komünist Entemasyonal’in lideri olmuştur. Tutkulu bir barış savaşçısı olarak onlarca yıl milita­ rizme ve emperyalizme karşı, işçiler, özellikle de kadın ve anneler adına savaş bayrağını en önde taşımıştır. Clara Zetkin, sıradan işçi insanların uluslararası dayanışma gü­ cünün, savaşları engelleyebileceğine ve emperyalistlerin, militaristlerin iktidarını yıkabileceğine dair sarsılmaz bir inanca sahipti. Hitler faşizmi, Almanya’da kanlı rejimini icra ettiğinde, Clara Zetkin ölüm döşeğinde bile, bütün ba­ rış yanlılarına, komünistlere, sosyal demokratlara ve tüm dünya işçilerine, faşizmi yok etmek ve insanlığı ikinci bir dünya savaşının getireceği felaketlerden korumak için bir­ lik olmaya çağırıyordu. “Jean Dominique Vitale’den Lenin’e uzanan yol uzun bir yoldur.” diyordu Clara Zetkin’in oğlu Profesör Maxim Zetkin. Gerçekten de uzundur bu yol; dikenlerle, taşlarla dolu, inişli çıkışlı ama tutarlı bir yoldur. Jean Dominique’in, uğruna savaşım verdiği devrim, savaşçılarının daha iyi bir dünya için duydukları o büyük özleme rağmen, en ni­ hayetinde, feodal sömürünün, yerini kapitalist sömürü­ ye bırakmasından başka bir sonuç doğurmamıştı. Jean Dominique’in torunu Clara Zetkin, insanlık idealini gerçek­ leştirmek uğruna, ta Spartaküs ve ilk Hıristiyan şehitleri dönemlerinden bu yana en iyi ve en soylu ruhlara sahip ki­ şilerin can verdiği bir çağın eşiğinde yaşamış ve savaşmış­ tı. Clara Zetkin, marksizm-leninizm bilimini esas alarak, yaşamını işçi sınıfıyla birleştirmişti. Ki bu sınıf, son sömü­ rü düzenini bertaraf edip barışın ve sosyalizmin dünyasını kurma yeteneğine sahipti. Yeryüzünün altıda birinde rüya­ sının gerçekleşmesini görebilmek ona nasip olmuştu. En büyük hayali, bu rüyanın kendi ülkesinde de muhteşem meyveleri ile yaşama geçirilmesiydi. Clara Zetkin, bu rüya gerçekleşemeden, faşizmin gece­ sinde yaşama veda etmişti. Fakat o, sosyalizmin ve barışın, sadece Almanya’da değil bütün dünyada, faşizme, emperya­ lizme ve savaşa karşı zafer kazanacağını yine de biliyordu. ÇOCUKLUK VE GENÇLİK DÖNEMİ ı Wiederau köyü, Leipzig ile Karl-Marx-Stadt arasında bulunan dağlık Erzgebirge’nin aşağı kısmında, Wiederbach deresi boyunca, uzunca bir alanda yer almaktadır. Aşağı kısımda, vadide, bir zamanlar çorapçıların, zanaatçıların ve gündelikçilerin yaşadığı birbirine bitişik küçük evler, dere kıyısı boyunca sıralanmıştır. Köyün dar, ahşap köp­ rüleri, derenin iki yakasını birbirine bağlamaktadır. Tepe­ lik kısımlarda, çayırlıklar ve tarlalar arasında devlete ait çiftlikler bulunmaktadır. Köyün yukarı kısmında -köy kilisenin hemen yakının­ da- bulunan eski köy okulunun çatısı, kilisenin ve köyün diğer evlerinin çatıları gibi kayağan taşlarla örtülüdür. Clara Zetkin, çocukluk yıllarını bu evde geçirmiştir. Ona bütün yaşamı boyunca eşlik edecek olan derin insancıl ve sosyal izlenimleri, bu evde duyumsamıştır. Babası Gottfried Eissner, Clara’nın doğumundan dört yıl önce, 1853 de köy öğretmeni ve kilise korosu şefliği görevini devralmak üzere Wiederau’a gelmiştir. 47 yaşın­ dadır. Fiziki yapısı bir köylüyü, yüzü ise, müşfik gözleri ile daha çok bir bilgeyi andırmaktadır. Gottfried Eissner, gündelikle çalışan bir yapı işçisinin oğluydu. Babadan oğla geçen ağır feodal bağımlılık koşulları, onun gençlik yıllarına kadar varlığını sürdürmüştür. Gottfried