1 2 3 Raport diagnostyczny Obszaru Partnerstwa Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie Opracowanie Związek Miast Polskich Zespół autorski Anna Żabińska-Pioterek - Związek Miast Polskich Bogumiła Ropińska, Ilona Sołtyk-Grabowska – Gmina Czersk; Krzysztof Gierszewski - Gmina Brusy; Bożena Pozorska - Gmina Kaliska; Grzegorz Świtała - Gmina Kościerzyna; Agnieszka Majorowicz - Gmina Lipnica; Barbara Rydygier i Jolanta Wielińska - Gmina Konarzyny; Dagmara Kruca-Gmina Studzienice; Katarzyna Sprawka - Gmina Dziemiany; Agnieszka Galant-Blechle - Gmina Lubichowo; Maja Szlachcikowska - Gmina Osieczna; Grzegorz Lipiński – Gmina Lipusz; Gabriela Sumionka – Gmina Karsin; Robert Sawicki - Gmina Chojnice. Kierownik projektu CWD Jarosław Komża Projekt „Pilotaż Centrum Wsparcia Doradczego” poprzez bezpośrednie doradztwo ZMP w strategicznym planowaniu rozwoju 38 partnerstw samorządowych, ma na celu popularyzowanie idei partnerstwa międzysamorządowego, wzmocnienie zdolności gmin i powiatów do podejmowania przemyślanej i celowej współpracy oraz planowania kompleksowych przedsięwzięć aktywizujących potencjał obszaru partnerstwa i budujących jego rozwój. Dzięki współpracy Związku Miast Polskich, samorządów lokalnych i regionalnych oraz Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, dla ponad 370 partnerskich gmin i powiatów z obszarów borykających się z problemami rozwojowymi przygotowywane są diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczo-przestrzennej, a następnie strategie terytorialne oraz pakiety przedsięwzięć podnoszące jakość życia mieszkańców. Projekt „Pilotaż Centrum Wsparcia Doradczego” realizowany jest w okresie od września 2020 do marca 2022 roku w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020. 2021 © Związek Miast Polskich 4 Skład Partnerstwa Gmina Czersk, Gmina Brusy, Gmina Czarna Woda, Gmina Lipusz, Gmina Karsin, Gmina Stara Kiszewa, Gmina Konarzyny, Gmina Chojnice, Gmina Kościerzyna, Gmina Kaliska, Gmina Osieczna, Gmina Osiek, Gmina Lubichowo, Gmina Dziemiany, Gmina Lipnica, Gmina Studzienice Skład Rady Partnerstwa Przemysław Biesek – Talewski – Burmistrz Czerska, Gmina Czersk Witold Ossowski – Burmistrz Brus, Gmina Brusy Łukasz Łangowski – Sekretarz Gminy Czarna Woda, Gmina Czarna Woda Mirosław Ebertowski – Wójt Gminy Lipusz, Gmina Lipusz Roman Brunke - Wójt Gminy Karsin, Gmina Karsin Andrzej Hinc – Sekretarz Gminy Stara Kiszewa, Gmina Stara Kiszewa Jacek Warsiński – Wójt Gminy Konarzyny, Gmina Konarzyny Piotr Stanke – Zastępca Wójta Gminy Chojnice, Gmina Chojnice Grzegorz Piechowski – Wójt Gminy Kościerzyna, Gmina Kościerzyna Bożena Jeleniewska – Sekretarz Gminy Kaliska, Gmina Kaliska Stanisław Stosik – Wójt Gminy Osieczna, Gmina Osieczna Janusz Kaczyński – Wójt Gminy Osiek, Gmina Osiek Rafał Wachowiak – Zastępca Wójta Gminy Lubichowo, Gmina Lubichowo Leszek Pobłocki – Wójt Gminy Dziemiany, Gmina Dziemiany Andrzej Lemańczyk – Wójt Gminy Lipnica, Gmina Lipnica Bogdan Ryś – Wójt Gminy Studzienice, Gmina Studzienice Skład Grupy Roboczej Krzysztof Gierszewski – Zastępca Burmistrza Brus, Koordynator Grupy Zadaniowej 1 (gminy powiatu chojnickiego i bytowskiego) Grzegorz Świtała – Zastępca Wójta Gminy Kościerzyna, Koordynator Grupy Zadaniowej 2 (gminy powiatu kościerskiego i bytowskiego) Bożena Pozorska – Główny Specjalista Urząd Gminy Kaliska, Koordynator Grupy Zadaniowej 3 (gminy powiatu starogardzkiego) 5 6 Spis treści Wstęp ....................................................................................................................................... 11 1. Charakterystyka Partnerstwa ........................................................................................... 15 1.1. Podstawowe informacje o partnerstwie ............................................................... 15 1.2. Analiza powiązań funkcjonalnych na obszarze Partnerstwa ................................. 25 1.3. Wiodące funkcje Partnerstwa ................................................................................ 44 1.4. Podsumowanie powiązań funkcjonalnych oraz wiodących funkcji Partnerstwa .. 49 2. Portret Syntetyczny Obszaru Partnerstwa. ...................................................................... 52 2.1. Analiza ogólna obszaru Partnerstwa...................................................................... 52 2.2. Analiza pogłębiona obszaru Partnerstwa - Wymiar Społeczny ............................. 55 2.2.1. Sytuacja demograficzna na obszarze Partnerstwa............................................. 58 2.2.1.1. Ludność ....................................................................................................... 58 2.2.1.2. Struktura wiekowa mieszkańców ............................................................... 66 2.2.1.3. Przyrost naturalny ....................................................................................... 71 2.2.1.4. Migracje ...................................................................................................... 74 2.2.2. Dostępność i jakość usług i infrastruktury ......................................................... 78 2.2.2.1. Usługi edukacyjne i wychowawcze ............................................................. 78 2.2.2.2. Usługi w zakresie sportu, kultury i rekreacji ............................................... 88 2.2.3. Dostępność i jakość zasobów mieszkaniowych ................................................. 99 2.2.4. Bezpieczeństwo mieszkańców ......................................................................... 103 2.2.4.1. Bezpieczeństwo osobiste .......................................................................... 104 2.2.4.2. Bezpieczeństwo zdrowotne ...................................................................... 105 2.2.5. Potencjał społeczny obszaru Partnerstwa ....................................................... 109 2.2.5.1. Aktywność społeczna mieszkańców ......................................................... 109 2.2.5.2. Tożsamość, czyli wielokulturowość na obszarze Partnerstwa Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie ............................................................................................ 112 2.2.5.3. Integracja społeczna mieszkańców, w tym opieka społeczna i nad osobami starszymi… .................................................................................................................. 116 2.3. Współpraca instytucjonalna i aktywność Partnerstwa. ....................................... 122 2.3.1. Potencjał instytucjonalny obszaru Partnerstwa ............................................... 127 7 2.4. Wymiar Gospodarczy ........................................................................................... 130 2.4.1. Potencjał i konkurencyjność lokalnej gospodarki ............................................ 131 2.4.1.1. Podmioty prowadzące działalność gospodarczą ...................................... 132 2.4.1.2. Rolnictwo, leśnictwo i pozostałe gałęzie gospodarki................................ 142 2.4.2. Turystyka .......................................................................................................... 151 2.4.3. Rynek pracy i kwalifikacje siły roboczej ........................................................... 170 2.4.3.1. Funkcjonalne grupy ludności .................................................................... 173 2.4.3.2. Zatrudnienie w kluczowych obszarach Partnerstwa i potencjał ekonomiczny społeczności lokalnej............................................................................ 180 2.4.4. Zdolność finansowania rozwoju obszaru partnerstwa .................................... 188 2.5. Wymiar Środowiskowo-Przestrzenny .................................................................. 208 2.5.1. Lokalne środowisko przyrodnicze .................................................................... 210 2.5.1.1. Uwarunkowania i walory naturalne Partnerstwa ..................................... 210 2.5.1.2. Tereny zielone i formy ochrony przyrody na obszarze Partnerstwa ........ 221 2.5.1.3. Sytuacja hydrologiczna obszaru Partnerstwa ........................................... 227 2.5.1.4. Jakość powietrza na obszarze Partnerstwa .............................................. 240 2.5.1.5. Usługi komunalne ..................................................................................... 249 2.5.2. Ład i struktura przestrzenna obszaru ............................................................... 254 2.5.2.1. Dostępność komunikacyjna obszaru Partnerstwa i infrastruktura drogowa…. .................................................................................................................. 267 3. Potencjały, bariery i potrzeby rozwojowe obszaru partnerstwa ................................... 278 3.1. Czynniki oddziaływujące pozytywnie na kierunki rozwojowe - potencjały obszaru Partnerstwa ........................................................................................................................ 279 3.2. Czynniki oddziałujące negatywnie na kierunki rozwojowe. Bariery rozwojowe obszaru Partnerstwa .......................................................................................................... 284 3.3. Obszary strategicznej interwencji ........................................................................ 289 3.3.1. Identyfikacja obszarów strategicznej interwencji ............................................ 289 3.3.2. Analiza celów strategicznych JST wchodzących w skład Partnerstw ............... 292 3.4. Wyzwania rozwojowe Partnerstwa ..................................................................... 296 3.5. Determinanty rozwoju Partnerstwa