BILDERBERGCONFERENTIE 2017 BILDERBERGCONFERENTIE Veerkracht Versterken, Vernieuwen en Verbinden Veerkracht Veerkracht zorgt ervoor dat we goed om kunnen gaan met veranderingen en moeilijkheden. Dat we de weg voorwaarts steeds weer kunnen vinden. Ook bij onverwachte gebeurtenissen. Veerkracht stelt ons in staat om ons te verbinden met alles wat ons leven kleur geeft. Maar heeft onze collectieve en individuele veerkracht voldoende positieve lading om ook tegenstellingen te overbruggen? Veerkracht Zien we in reacties in de samenleving niet vaak veel ongerustheid, boosheid, polarisatie, en collectief verzet terug? De veranderingen die op de samenleving en mensen afkomen zijn meervoudig en raken aan diepliggende zekerheden. We willen tijdens de Bilderbergconferentie samen reflecteren op het thema ‘Veerkracht’. In dit boekje geven ondernemers, schrijvers, bestuurders en studenten hun zienswijze. De bijdragen zijn zeer uiteenlopend en bieden verschillende perspectieven. Hoe versterken we het vermogen tot aanpassing van mensen als medewerkers, als burgers, en de transformatie van onze systemen en ondernemingen? BILDERBERGCONFERENTIE 2017 BILDERBERGCONFERENTIE 2017 Veerkracht Versterken, Vernieuwen en Verbinden Bilderbergconferentie 2017 Deze uitgave is verschenen onder auspiciën van VNO-NCW Malietoren, Bezuidenhoutseweg 12 Postbus 93002, 2509 AA Den Haag telefoon 070-3490349 www.vno-ncw.nl www.bilderbergconferentie.nl interviews: Corien Lambregtse foto’s: Jeroen Poortvliet en fotoreportage ‘veerkracht’ Nina Slagmolen eindredactie: Eppy Boschma en fotoreportage Mariet Feenstra 2017 VNO-NCW, Den Haag Oorspronkelijke titel: Veerkracht - Versterken, Vernieuwen en Verbinden - Inhoudsopgave Voorwoord 7 Hans de Boer Redactioneel:Veerkracht–versterken,vernieuwenenverbinden 8 Eppy Boschma en David de Nood Begripisdebasisvoorvredeindestad 14 Ahmed Aboutaleb Samenwerking,leiderschapenlangetermijnfocus 20 Wiebe Draijer Omgekeerdeveerkracht 28 Thomas Rau Kloofinhetonderwijs 36 4 Prijswinnaars Haagse Hogeschool van essaywedstrijd Willem Drees-lezing: JP Colenbrander, Florentine Zarks, Lucia Hoogakker en Jim Boctor Minderpolariseren,meerverbinden 54 Corien Wortmann-Kool Trouwblijvenaanwaardenenprincipes 60 Carin Wormsbecher Dewereldverbeterenmetmoedenfun 66 Sigrid van Aken Demeestemensenzijnvangoedewil 74 Jacques van den Broek Veerkracht-fotoreportage 80 Mariet Feenstra en fotograaf Nina Slagmolen LefgozerFranciscusalsvoorbeeld 86 Marieke van Schijndel Veerkracht - Bilderbergconferentie 2017 Pakkendleiderschapdatzichnietblindstaartopevents, my dear boy 100 Paul Brill HoereddenwedeTitanic? 106 Hans van der Loo Bijlage 1 Bilderbergthema 2017 116 Bijlage 2 Programma 124 Bijlage 3 Over de Bilderbergconferentie 126 5 Inhoudsopgave 6 Veerkracht - Bilderbergconferentie 2017 Voorwoord Veerkracht zorgt ervoor dat we goed om kunnen gaan met veranderingen en moeilijkheden. Dat we de weg voorwaarts steeds weer kunnen vinden. Ook bij onverwachte gebeurtenissen. Veerkracht stelt ons in staat om ons te verbinden met alles wat ons leven kleur geeft. Maar heeft onze collectieve en individuele veerkracht voldoende positieve lading om ook tegenstellingen te overbruggen? We constateren dat we één van de meest welvarende landen op onze wereldbol zijn. Maar we constateren ook onbehagen, zorg en toenemende onzekerheid, door alle lagen van de bevolking heen. Is de benodigde veerkracht niet ver te zoeken? Wat is er aan de hand? De veranderingen die op ons afkomen zijn meervoudig en raken aan diepliggende zekerheden. Hoe versterken we het vermogen tot aanpassing van mensen als medewerkers, als burgers, en de transformatie van onze systemen en ondernemingen? Wat zijn kritische factoren en drempels? Voor een meer welvarend en duurzaam Nederland – met kansen voor iedereen - 7 moeten we onze bedrijven, onze instituties en onze economie naar een volgend niveau brengen. Dat is wat we beogen met onze campagne NL next level. We willen meerjarige investeringen in de grote opgaves van onze tijd, zoals klimaatverandering. Zo kan iedereen profiteren. Een belangrijke vraag daarbij is hoe we die inzet verbinden met aspecten als zingeving, geluk en betrokkenheid bij elkaar. En wat kunnen we zelf daarin betekenen? Tijdens de 55ste Bilderbergconferentie van VNO-NCW reflecteren we graag met u op het centrale thema getiteld: Veerkracht Versterken, Vernieuwen en Verbinden Met veel genoegen bied ik u, ter voorbereiding op de Bilderbergconferentie, deze publicatie aan. We zien uit naar 3 en 4 februari 2017, in Hotel de Bilderberg in Oosterbeek. Hans de Boer, voorzitter VNO-NCW Voorwoord Redactioneel over ‘Veerkracht’ Eppy Boschma (1972) is secretaris levensbeschouwing en ondernemen bij VNO-NCW en MKB-Nederland. Daarvoor werkte zij onder meer voor het Ministerie van Algemene Zaken en was zij politiek assistent van voormalig Minister Donner. David de Nood (1979) is secretaris digitalisering, data en privacy bij VNO-NCW en MKB-Nederland. Veerkracht - Bilderbergconferentie 2017 Because the truth is, if you had to choose any time in the course of human history to be alive, you’d choose this one. ~ Barack Obama, oktober 2016~ Het zijn spannende tijden. Aan de ene kant exciting, aan de andere kant stressvol. Enerzijds beseffen we dat de vastigheden van vroeger niet meer terugkomen in de vorm waarin we ze nu kennen. Anderzijds zijn er nieuwe mogelijkheden, maar voelt niet iedereen daarbij vaste grond onder de voeten. We staan aan de vooravond van tal van innovaties die uitzicht geven op een volgend niveau van welvaart en welzijn: de Next Level. Oplossingen voor grote maatschappelijke uitdagingen zoals energie, voedsel, urbanisatie en gezondheid liggen binnen handbereik, maar we kunnen ze nog nét niet vastpakken. Dat is exciting. Tegelijkertijd: het besef van te moeten loslaten zonder dat precies duidelijk is wat ervoor in de plaats komt en wat die vernieuwingen betekenen, geeft ook letterlijk spanning – stress. Dat zorgt voor een gevoel van onbehagen en onzekerheid. Het vergt van ons als individu en van de samenleving als geheel de nodige veerkracht om op een goede manier met die spanningen om te gaan. De schrijvers en geïnterviewden in deze Bilderberg-publicatie hebben stuk voor stuk de overtuiging dat die veerkracht er is en ook versterkt kan 9 worden. Burgemeester Aboutaleb bijvoorbeeld, is trots op Rotterdam: “Hier is het niet je afkomst die telt, maar je dromen en ambities. Als ik over de Kruiskade loop en zie hoe ondernemers en bewoners van hun achterstandswijk een prachtwijk hebben gemaakt die getipt wordt in de Lonely Planet-reisgids, als ik op de Erasmus Universiteit rondloop en kleinkinderen van arbeidsmigranten op de campus zie, dan stemt mij dat blij en hoopvol.” De schrijvers en geïnterviewden geven elk vanuit hun eigen invalshoek aan hoe de veerkracht in onze samenleving kan worden gezocht en benut. Daarmee geven zij inhoud aan de kernwoorden versterken, vernieuwen en verbinden. Versterken: samen de schouders eronder zetten Wat ons te doen staat als het gaat om het versterken van onze samenleving, beschrijft JP Colenbrander op indrukwekkende wijze. Hij is een jonge student van de Haagse Hogeschool en winnaar van de essaywedstrijd die onlangs in het kader van de Willem Drees-lezing werd gehouden. Hij schrijft over de kloof in de samenleving en concludeert: “We zijn aangekomen bij de verantwoordelijkheidskwestie.” Hij legt de schuld niet bij het onderwijs, bedrijven of de overheid, maar zegt dat wij zelf verantwoordelijk zijn. Redactioneel “Wij zullen door het label wit of zwart, arm of rijk, hoog- en laagopgeleid heen moeten kijken.” Volgens hem moeten we een voorbeeld nemen aan het Ajax van ’95, dat ongeveer voor de helft bestond uit spelers afkomstig uit Suriname. “Zij wonnen met elkaar, en dat is tegelijkertijd de kern van het dichten van de kloof. Als we samen de schouders er niet onder zetten, valt er niks te lijmen.” De schouders eronder dus. Dat is letterlijk een kwestie van doen. Maar om de samenleving te versterken, is het cruciaal om te weten wie je bent en waar je vandaan komt. Corien Wortmann-Kool, oud-Europarlementariër voor het CDA en tegenwoordig bestuursvoorzitter van ABP, ziet het onderwijs als de sleutel om kinderen en jongeren de principes en waarden van Nederland en Europa mee te geven: waar komen we vandaan, hoe zijn we hier gekomen en hoe hebben we gevochten voor onze vrijheid en welvaart? Marieke van Schijndel, directeur van Museum Catharijneconvent, wijst daarnaast ook op het belang van kennis over de christelijke wortels van ons land. Die kennis stelt ons volgens haar beter in staat ons te verhouden tot de wereld om ons heen, versterkt de ontwikkeling van de eigen identiteit en geeft ons meer vertrouwen in eigen kunnen. 10 Vernieuwen: zorgen dat het eindige oneindig beschikbaar blijft Het tweede kernwoord dat hoort bij veerkracht is vernieuwing. Jacques van den Broek –bestuursvoorzitter van Randstad – houdt ons de spiegel voor: “Als je wilt vasthouden aan wat je hebt, loop je de grootste kans om het kwijt te raken.” Hij gaat in op het feit, dat de tijd voor vaste banen aan het veranderen is. Daar moet de samenleving zich aan aanpassen. Dit betekent bijvoorbeeld dat een hypotheek niet moet afhangen van een vaste baan, maar van het perspectief op inkomen, en dat we ons sociaal systeem van arbeidsongeschiktheidsverzekeringen en pensioenen opnieuw moeten uitvinden. Thomas Rau, architect van een nieuw economisch systeem, vreest dat de veerkracht van de aarde het maximum heeft bereikt. “Veerkracht zie ik als een spiraal die kan rekken, maar ook gebonden is aan een