Ekonomiczne Problemy Usług nr 4/2017 (129) (dawne Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego Ekonomiczne Problemy Usług) Uniwersytet Szczeciński Rada Naukowa prof. dr Frank Fichert – Fachhochschule Worms prof. Anders Henten – Aalborg Universitet København prof. dr hab. Bernard F. Kubiak – Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Stanisław Owsiak – Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie prof. Knud Erik Skouby – Aalborg Universitet København prof. dr Christian Wey – Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf Lista recenzentów dostępna na stronie: www.wnus.edu.pl/epu Redaktor naczelny dr hab. Michał Pluciński prof. US Redaktorzy naukowi prof. zw. dr hab. Krystyna Brzozowska, dr Marta Szaja Redaktor statystyczny dr Rafał Czyżycki Sekretarz redakcji dr Marta Szaja Redakcja językowa Małgorzata Duda Skład komputerowy Iwona Mazurkiewicz-Jamrozik Korekta wydawnicza Anna Ciciak Projekt okładki Katarzyna Pawlik Wersja papierowa czasopisma jest wersją pierwotną Elektroniczna wersja czasopisma jest dostępna na stronie: www.wnus.edu.pl/epu Artykuły dostępne są w adnotowanej bibliografii zagadnień ekonomicznych BazEkon: http://kangur.uek. krakow.pl/bazy_ae/bazekon/nowy/index.php oraz w bazie indeksacyjnej Bazhum i Index Copernicus © Uniwersytet Szczeciński 2017 ISSN 1896-382X WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO Wydanie I. Ark. wyd. 19,0. Ark. druk. 19,0. Format B5. Nakład 85 egz. Spis treści Grażyna Ancyparowicz Wpływ funduszy strukturalnych Unii Europejskiej na inwestycje i wzrost polskiej gospodarki 5–19 Adam Adamczyk, Dawid Dawidowicz Polityka w zakresie podatku od nieruchomości na przykładzie miast wojewódzkich 21–32 Kamil Borowski Analiza wydatków inwestycyjnych miast na prawach powiatu na przykładzie województwa łódzkiego 33–40 Wojciech Bożek Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego na tle państwowego długu publicznego i jego struktura 41–52 Krystyna Brzozowska Finansowanie hybrydowe w sektorze finansów publicznych w Polsce 53–64 Maciej Cieślukowski Znaczenie testu prywatnego inwestora w ocenie efektywności inwestycji publicznych 65–76 Rafał Czyżycki Wpływ funduszy europejskich na rozwój społeczno-gospodarczy województw w Polsce 77–87 Karolina Drela Wpływ funduszy Unii Europejskiej na rynek pracy osób młodych na przykładzie województwa zachodniopomorskiego w perspektywie finansowej 2014–2020 89–102 Małgorzata Gorzałczyńska-Koczkodaj, Rafał Koczkodaj Zarządzanie finansami gospodarstw domowych oraz jednostek sektora finansów publicznych – podobieństwa i różnice 103–115 Dagmara Hajdys, Dorota Burzyńska Efektywność projektów PPP w obszarze termomodernizacji realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego w Polsce 117–129 Dorota A. Hałaburda Niestandardowe instrumenty finansowania jednostek samorządu terytoerialnego 131–142 Rafał Klóska Proinnowacyjny rozwój regionalny w Polsce jako kryterium analizy skupień 143–151 Magdalena Kogut-Jaworska, Bogdan Wankiewicz Kontrakt samorządowy jako nowy instrument finansowania zintegrowanych działań w ramach partnerstw lokalnych we wdrażaniu polityki spójności Unii Europejskiej 2014–2020 153–164 Alicja Korenik Smart city jako forma rozwoju miasta zrównoważonego i fundament zdrowych finansów miejskich 165–175 Dorota Korenik Podejścia i metody w badaniu efektywności szpitali samorządowych w Polsce 177–190 Małgorzata Ofiarska Gminy i spółki gminne w rządowym programie popierania budownictwa mieszkaniowego 191–203 Zbigniew Ofiarski Podatkowoprawne instrumenty wspierania nowych inwestycji w programach pomocy regionalnej dla przedsiębiorców w wybranych „uchwałach pomocowych” gmin 205–218 Maciej Pawłowski Zielone obligacje rządowe 219–227 Beata Sadowska Ryzyko w jednostkach samorządu terytorialnego jako element kontroli zarządczej 229–243 Małgorzata Skweres-Kuchta Inwestycja w rozwój kompetencji kluczowych wśród dzieci i młodzieży – studium przypadku 245–255 Magdalena Ślebocka Wykorzystanie analizy finansowej w jednostkach samorządu terytorialnego dla potrzeb przedsięwzięć rewitalizacyjnych na przykładzie miasta Łodzi 257–268 Tomasz Uryszek Wieloletnia prognoza finansowa a zrównoważenie finansów sektora samorządowego. Przykład największych miast w Polsce 269–278 Jolanta Zawora, Paweł Zawora Możliwości finansowania działalności inwestycyjnej przez gminy województwa podkarpackiego 279–292 Wojciech Zbaraszewski Finansowanie obszarów prawnie chronionych na przykładzie Białowieskiego Parku Narodowego 293–304 #0# Ekonomiczne Problemy Usług nr 4/2017 (129) ISSN: 1896-382X | www.wnus.edu.pl/epu DOI: 10.18276/epu.2017.129-01 | strony: 5–19 Grażyna Ancyparowicz Narodowy Bank Polski Rada Polityki Pieniężnej e-mail: [email protected], [email protected] Wpływ funduszy strukturalnych Unii Europejskiej na inwestycje i wzrost polskiej gospodarki Kody JEL: E65,G20, G28, H70 Słowa kluczowe: budżet, wieloletnie ramy finansowe, inwestycje, fundusze strukturalne, polityka spójności Streszczenie. Niniejsze opracowanie jest przyczynkiem do oceny wpływu absorpcji środków z fun- duszy strukturalnych Unii Europejskiej na dynamikę inwestycji sektora publicznego oraz induko- wanych przez nie inwestycji w sektorze przedsiębiorstw. Na podstawie danych bilansu płatniczego i sprawozdawczości z wykonania budżetu państwa przeprowadzono analizę napływu środków unij- nych do Polski w latach 2004–2016, ich udziału w wydatkach majątkowych budżetu państwa oraz w nakładach inwestycyjnych brutto na środki trwałe. Następnie, na podstawie porównania wyników rzeczywistego scenariusza ze scenariuszem kontrfaktycznym (zakładającym brak transferów), osza- cowano wpływ środków unijnych na dynamikę polskiego PKB, inwestycji i zatrudnienia w okresie poakcesyjnym. Wprowadzenie W 2016 roku wysokie w poprzednich latach tempo wzrostu gospodarczego obni- żyło się, co w opinii niektórych środowisk przypisano niemal w całości zahamowaniu transferów środków z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Istotnie, ze względu na zmianę uwarunkowań systemowych strumień środków unijnych był bardzo wąski, lecz zjawisko to dotknęło przede wszystkim projekty współfinansowane przez budżet państwa 6 Grażyna Ancyparowicz i samorządy, natomiast spadek aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw prywatnych wynikał nie tyle z braku inwestycji indukowanych przez sektor budżetowy, ile z dużej niepewności przedsiębiorców co do prawno-instytucjonalnych warunków działalno- ści gospodarczej. Wątpliwości te ustąpiły dopiero pod koniec grudnia minionego roku, a optymistyczne dane napływające z polskiej gospodarki niemal od początku 2017 roku wydają się potwierdzać słuszność tezy, że nie środki pomocowe, ale wspólny rynek przy- nosi największe korzyści z członkostwa w Unii Europejskiej. Jednak prawdą jest także, iż proces konwergencji infrastruktury ekonomicznej i społecznej krajów Europy Środkowej i Wschodniej przebiega szybciej dzięki wsparciu z budżetu Wspólnoty. Niniejsze opracowanie jest przyczynkiem do oszacowania związku między absorp- cją środków przekazanych Polsce w ramach polityki spójności a dynamiką inwestycji sektora publicznego oraz indukowanych przez nie inwestycji prywatnych w latach 2004– 2016. Analiza pomija środki budżetowe wydatkowane na cele bieżące oraz transfery na Program Rozwoju Obszarów Wiejskich i Wspólną Politykę Rolną. Na podstawie symula- cji przeprowadzonych z wykorzystaniem modelu NECMOD dokonano ekonometrycznej oceny wpływu środków finansujących politykę spójności na dynamikę PKB i zatrudnienie w okresie poakcesyjnym. 1. Podstawowe zasady gospodarki budżetowej Unii Europejskiej System finansowy Wspólnoty Europejskiej ma na celu zagwarantowanie Unii Europejskiej autonomii finansowej w ramach dyscypliny budżetowej. System ten składa się z budżetu ogólnego, obejmującego środki pieniężne zgromadzone w samym budże- cie, oraz finansowania pozabudżetowego, pochodzącego z takich źródeł jak: Europejski Fundusz Rozwoju1, operacje pożyczkowo-kredytowe realizowane przez Komisję Europejską, Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Bank Centralny. Z punktu widze- nia strategii oraz celów ekonomicznych i społecznych określonych w danej perspek- tywie finansowej, podstawowe znaczenie ma ogólny budżet Unii, finansowany niemal w całości (99%) z zasobów własnych. Dochody budżetowe określa Rada po konsultacji z Parlamentem Europejskim, po czym decyzja w sprawie systemu zasobów własnych podlega ratyfikacji przez państwa członkowskie2. 1 Europejski Fundusz Rozwoju (30 mld euro), z uwagi na jego charakter, jest finansowany spo- za budżetu UE, podobnie jak projekty ITER (International Thermonuclear Experimental Reactor) czy europejski program monitorowania Ziemi (GMES, obecnie Copernicus), których koszty są zbyt wysokie, aby mogły zostać włączone do budżetu UE. 2 Podstawą prawną konstrukcji systemu finansowego Unii Europejskiej są art. 311 i 332 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz art. 106a i 171 Traktatu ustanawiającego Euro- pejską Wspólnotę Energii Atomowej; decyzja Rady 2014/335/UE z dnia 26 maja 2014 r. w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej (Dz.U. L 168 z 7.06.2014, s. 105), rozporządzenie Rady (UE, Euratom) nr 608/2014 z dnia 26 maja 2014 r. określające środki wykonawcze dotyczące systemu zasobów własnych Unii Europejskiej (Dz.U. L 168 z 7.06.2014, s. 29) oraz rozporządzenie Rady (UE, Euratom) nr 609/2014 z dnia 26 maja 2014 r. w sprawie metod i procedury udostępniania Wpływ funduszy strukturalnych Unii Europejskiej na inwestycje... 7 Od 1970 roku na „tradycyjne” zasoby własne budżetu Unii Europejskiej składają się cła, opłaty rolne i opłaty wyrównawcze od cukru oraz izoglukozy, powiększone od 1979 roku o udziały