AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI AZƏRYOLSERVİS ASC Yol Şəbəkəsinin İnkişaf Proqramı: Gəncə - Qazax - Gürcüstan sərhədi avtomobil yolunun dörd zolağa genişləndirilməsi layihəsi ƏTRAF MÜHİTƏ TƏSİRİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ HESABATI Mart 2015 VALYUTA MƏZƏNNƏLƏRİ (1 dekabr, 2014) Valyutanın adı – Yeni Azərbaycan Manatı (AZN) 1.00 AZN = 1.27275 ABŞ 1.00 ABŞ = 0.78470 AZN İXTİSARLAR AİB – Asiya İnkişaf Bankı AYS – Azəryolservis BTC Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri ƏMQ – Ətraf Mühitin Qiymətləndirilməsi ƏMTQ – Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi ƏMİP – Ətraf Mühitin İdarə edilməsi Planı İDGN – İqtisadi daxili gəlir norması AB – Avropa Birliyi MV – Maliyyə Vasitəçisi KSİ – Keçmiş Sovet İttifaqı ÜDM – Ümum Daxili Məhsul MOƏ – Mühüm Ornitoloji Ərazilər MK – Məcburi Köçkünlər İYNVİ – İnyeksiya yolu ilə narkotik vasitələrdən istifadə İET – İlkin Ekoloji Tədqiqat BMİ – Beynəlxalq Maliyyə İnistutu BTTSMB – Təbiətin Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Birlik (Beynəlxalq Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Birliyi) ETSN – Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi MMV – Multitrans Maliyyələşdirmə Vasitələri NN – Nəqliyyat Nazirliyi NOx – Azot Oksid FT – Fəaliyyətlər üzrə təlimat FMV – Fərdi mühafizə vasitələri ASB – Armaturlanmış sement-beton Yİİ – Yol İstismar İdarəsi YŞİP – Yol Şəbəkəsinin İnkişaf Proqramı YTZ – Yolun təhkim zolağı RP – Köçürülmə planı ƏMTQİ – Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsinin İcmalı DEEİ – Dövlət Ekoloji Ekspertizası İdarəsi TNM – Texniki nəzarət məsləhətçisi YAİİDP – Yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə dövlət proqramı SOx – Kükürd oksid CYYX – Cinsi yolla yoluxan xəstəliklər AQAND – Avropa-Qafqaz-Asiya Nəqliyyat Dəhlizi UÜB – Uçan üzvi birləşmələr ÜVTF – Ümümdünya Vəhşi Təbiət Fondu ÇƏKİ VƏ ÖLÇÜ VAHİDLƏRİ C – Selsi şkalası MW – Meqawatt m – metr 2 m – kvadrat metr 3 m – kub metr km – kilometr A/g – avtomobil/gün MÜNDƏRİCAT I. GIRIŞ........................................................................................................................ 1 A. Hesabatın icmalı və məqsədi ......................................................................... 1 B. Hesabatın quruluşu ........................................................................................ 1 C. ƏMTQ tədqiqatının genişləndirilməsi .............................................................. 1 II. Gəncə-Qazax-Gürcüstan sərhəd yolu layihəsinin təsviri ........................................... 3 A. Növ, kateqoriya və tələbatlar .......................................................................... 3 B. Ərazi, ölçü və icra qrafiki ................................................................................ 4 C. Layihənin təsviri ............................................................................................. 6 D. Nəqliyyat vasitələrinin təhlili.......................................................................... 17 III. ƏTRAF MÜHİTİN TƏSVİRİ ......................................................................................19 A. Marşrutun icmalı........................................................................................... 19 B. Fiziki resurslar .............................................................................................. 20 C. Ekoloji ehtiyatlar ........................................................................................... 28 D. İqtisadı inkişaf .............................................................................................. 32 E. Sosial və mədəni resurslar ........................................................................... 35 IV. ALTERNATIVLƏRIN TƏHLILI .................................................................................48 A. Layihəyə alternativlər ................................................................................... 48 B. Layihə alternativləri ...................................................................................... 48 V. ƏTRAF MÜHITƏ NƏZƏRDƏ TUTULMUŞ TƏSIRLƏR VƏ MƏNFI TƏSİRLƏRİN AZALDILMASI TƏDBIRİLƏRİ: YERLƏŞMƏ ƏRAZİSİ VƏ TİKİNTİ….......................62 A. Giriş ......................................................................................................... 62 B. Cüzi təsirlərə məruz qalmayan sahələrin seçilməsi ...................................... 62 C. Fiziki resurslar .............................................................................................. 62 D. Ekoloji resurslar............................................................................................ 67 E. İqtisadi inkişaf .............................................................................................. 68 F. Sosial və mədəni resurslar ........................................................................... 70 G. Layihənin yeri və layihə ilə bağlı təsirlər ....................................................... 72 VI. ƏTRAF MÜHITƏ GÖZLƏNILƏN TƏSIRLƏR VƏ TƏSIRIN AZALDILMASI TƏDBIRLƏRI: LAYİHƏNİN MÖVCUDLUĞU, ICRASI VƏ ISTISMARI .....................74 A. Giriş ......................................................................................................... 74 B. Ciddi təsirə məruz qalmayan ərazilərin müəyyən edilməsi ........................... 74 C. Maddi ehtiyatlar ............................................................................................ 74 D. Ekoloji ehtiyatlar ........................................................................................... 81 E. İqtisadi inkişaf .............................................................................................. 82 F. Sosial və mədəni ehiyatları .......................................................................... 84 G. Istismarın dayandırılması ilə əlaqadar olan təsirlər ....................................... 86 VII. İQTİSADİ QİYMƏTLƏNDİRMƏ ............................................................................. 877 VIII. MƏLUMATIN AÇIQLANMASI, MƏSLƏHƏTLƏŞMƏ VƏ İŞTİRAK ETMƏ .............. 888 IX. NARAZILIQLARIN ARADAN QALDIRILMASI MEXANİZMİ ................................... 900 A. Giriş ......................................................................................................... 90 B. Narazılıqların aradan qaldırılması mexanizminin planı ................................. 90 X. ƏTRAF MÜHİTİN İDARƏ EDİLMƏSİ PLANI VƏ MONİTORİNQ ..............................92 A. Giriş ......................................................................................................... 92 B. İlkin ƏMİP-nin məqsədi ................................................................................ 92 C. ƏMİP-nın mündəricatı .................................................................................. 93 D. Ətraf mühitə dəyən təsirlərin və təsirlərin azaldılması tədbirlərinin icmalı ..... 93 E. Layihənin yerinə yetirilməsi üçün təşkilati tədbirlər ....................................... 94 F. Ətraf mühitin monitorinqi planı .................................................................... 104 G. Ətraf mühitin idarə edilməsi və monitorinq xərcləri ..................................... 111 XI. NƏTİCƏLƏR ......................................................................................................... 112 XII. ƏLAVƏLƏR ........................................................................................................... 114 Əlavə 1: İstinadlar .................................................................................................. 114 Əlavə 2: Torpaq işləri, aqreqat doldurucuları və torpaq üzrə tələblər üçün ilkin smetalar ................................................................................................... 1156 Əlavə 3: Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinin siyahısı ........................ 1167 Əlavə 4: Ətraf mühit üzrə müvafiq standartlar ........................................................ 118 Əlavə 5: Nəqliyyatın təhlili üzrə icmal ..................................................................... 119 Əlavə 6: İlkin məsləhətlər üzrə görüşlərin iştirakçıları......................................... …121 Əlavə 7: ƏMTQ-in ilkin məsləhətləşmə görüşlərinin protokolu və iştirakçıların siyahısı…………………………………………………………………………..123 ŞƏKİLLƏRİN SİYAHISI ŞƏKIL 1: LAYIHƏ YERINI GÖSTƏRƏN XƏRITƏ .................................................................................. 5 ŞƏKIL 2: YOLUN DAHA IKI ZOLAĞA GENIŞLƏNDIRILMƏSI ÜÇÜN ÜSTÜN TUTULAN VARIANTLARIN GƏNCƏ-QAZAX HISSƏSI ÜÇÜN SXEMI ..................................................... 8 ŞƏKIL 3: DAHA İKİ ZOLAĞA GENİŞLƏNDİRMƏ İŞLƏRİ ÜZRƏ ÜSTÜNLÜK VERİLƏN ALTERNATİVLƏRİN QAZAX-GÜRCÜSTAN SƏRHƏDİ HİSSƏSİ ÜÇÜN SXEMİ ............... 120 ŞƏKIL 4: MÖVCUD BIRTƏRƏFLI HƏRƏKƏT HISSƏSI (YUXARIDA) VƏ TƏKLIF OLUNAN IKITƏRƏFLI HƏRƏKƏT HISSƏSININ SXEMI (AŞAĞIDA) .................................................... 12 ŞƏKIL 5: MÜXTƏLI SƏVIYYƏLI YOL QOVŞAQLARININ NÜMUNƏ SXEMI ........................................ 12 ŞƏKIL 6: LAYIHƏ ƏRAZISINDƏ MÖVCUD KARXANA ƏRAZILƏRI, QORUQLAR VƏ QUŞLAR ÜÇÜN ƏHƏMIYYƏTLI ƏRAZILƏR. .................................................................................................... 14 ŞƏKIL 7: M-2 AVTOMOBIL YOLU BOYUNCA AVTOMOBIL YOLUN TIKINTISI. SOL TƏRƏFDƏ ASFALT DÖŞƏYƏN MAŞIN, SAĞ TƏRƏFDƏ VƏRDƏNƏ GÖSTƏRILIR. ........................... 14 ŞƏKIL 8: LAYIHƏ ƏRAZISININ MÖVCUD VƏ TƏKLIF OLUNAN YOL OXLARINI GÖSTƏRƏN PEYK VASITƏSI ILƏ ÇƏKILMIŞ GÖRÜNTÜ (TEXNIKI-IQTISADI ƏSASLANDIRMA) .................... 15 ŞƏKIL 9: MÖVCUD VƏ TƏKLIF EDILMIŞ YOL OXLARI BOYUNCA QEYDƏ ALINMIŞ TORPAQ ISTIFADƏSININ DÖRD ƏSAS KATEQORIYASI: KOLLUQLAR (YUXARIDAN SOL); KƏND TƏSƏRRÜFATI ISTIFADƏSINDƏ OLAN TORPAQLAR (YUXARADAN