PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/107094 Please be advised that this information was generated on 2021-10-11 and may be subject to change. / г о GEERT GROÓTE EN НЕТ HUWELIJK UITGAVE VAN ZIJN TRACTAAT DE MATRIMONIO EN ONDERZOEK NAAR DE BRONNEN DOOR M. H. MULDERS C.SS.R. іЧ Oler ^ i Г.-i ü· Щ1 'i i s :' BIBLIOTHEEK 1941 DEKKER & VAN DE VEGT N.V., NIJMEGEN-UTRECHT GEERT GROÓTE EN НЕТ HUWELIJK PROMOTOR : Prof. Dr. R. R. POST CENTRALE DRUKKERIJ N.V.. NIJMEGEN GEERT GROÓTE EN H HUWELIJK ffrffi UITGAVE VAN ZIJN TRACTAAT DE MATRIMONIO EN ONDERZOEK NAAR DE BRONNEN ACADEMISCH PROEFSCHRIFT TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD VAN DOCTOR IN DE HEILIGE GODGELEERDHEID AAN DE R.K. UNIVERSITEIT VAN NIJMEGEN. OP GEZAG VAN DEN RECTOR MAGNIFICUS Mr. W. J. A. J. DUYNSTEE C.ss.R., HOOG­ LEERAAR IN DE FACULTEIT DER RECHTSGELEERD­ HEID, VOLGENS BESLUIT VAN DEN SENAAT IN HET OPENBAAR TE VERDEDIGEN IN DE AULA DER UNIVERSITEIT OP DINSDAG 11 MAART 1941, 'S NAMIDDAGS ТЕЗ UUR DOOR MARTINUS HUBERTUS MULDERS C.ss.R. GEBOREN TE VLODROP 1941 DEKKER & VAN DE VEGT N.V., NIJMEGEN - UTRECHT Aan mijn Ouders en mijn overleden broer INHOUD Lijst van geraadpleegde werken XI-XVIII Woord vooraf XIX Eerste Deel. Het tractaat De matrimonio 1-88 Inleiding 3 De Handschriften 3 Beschrijving der Handschriften 4-8 Verhouding der Handschriften 8-12 Index Capitulorum 13-16 De Tekst van De matrimonio 17-88 Tweede Deel. Onderzoek naar de bronnen 89-177 Hoofdstuk I. Voor wien heeft Geert Groóte zijn tractaat De matrimonio geschreven? 91-97 Hoofdstuk II. Samenvatting der Leer van Geert Groóte. 98-107 Algemeen overzicht 98-99 Het huwelijk om de ontucht te vermijden 100 Het huwelijk om kinderen voort te brengen .... 100-101 De huwelijksdaad 101-102 Critiek op de opvattingen van Geert Groóte .... 102-104 Zijn uitspraken over het huwelijk in andere tractaten. 104-107 Hoofdstuk III. De argumentatie van Geert Groóte . 108-118 Algemene opmerkingen 108-109 Schriftuurcitaten 109-110 De Vaders en Kerkelijke schrijvers 110-111 Profane schrijvers 111 Vergelijkingen 111-112 Het gebruik van het gezagsargument 113-114 Bezwaren tegen het huwelijk 114-118 χ Hoofdstuk IV. De huwelijkswaardering vanaf de oude Kerk tot aan de late Middeleeuwen 119-133 Overzicht van de eerste eeuwen tot aan S. Augustinus. 119-128 De opvattingen omtrent het huwelijk na S. Augustinus. 128-133 Hoofdstuk V. De waardering van het huwelijk in de Dietse landen gedurende de dertiende en veertiende eeuw . 134-156 Het huwelijk en het eerste huwelijksdoel 134-140 Het tweede huwelijksdoel en de huwelijksdaad . 140-147 Philips v. Leyden 147-152 De Moderne Devoten 152-156 Hoofdstuk VI. De voornaamste laat-Middeleeuwse ketterijen op het gebied van het huwelijk en hun invloed in de Nederlanden 157-173 De Katharen 157-161 De Waldenzen en Humiliaten 161-163 Begijnen en Beggarden 163-167 De secte van de Vrije Geest 168-173 Besluit 173-177 Register van Personen- en plaatsnamen 179-183 LIJST DER GERAADPLEEGDE WERKEN Acta Sanctorum, ed. Bollandus etc., Antwerpen, Brussel, Tongerloo, Parijs 1843-1923 (geciteerd als AA.SS. Boll.). Aies, A. d', La Théologie de Tertullien, Paris 1905. — La Théologie de Cyptien. Paris 1922. Alexander Lycopolitanus, Contra Manichaei opiniones disputatio, ed. A. Brinkmann, Lipsil 1895, Bibl. Teubn. Alves Pereira, В., La doctrine du mariage äelon S. Augustin, Paris 1933. Ambroslus, Expositio Evangelii secundum Lucam, Libri X, P.L. 15, 1607- 1944. — De virginibusl ad Marceüinam sororem suam. Libri III, P.L. 16, 197-244. Acquoy, ]., Het klooster te Windesheim en zijn invloed, I-III, Utrecht 1875-1880. Angelus C. Vega, Possidius, De Vita S. Augustini, Madrid 1934. Anseimus van Kantelberg, Carmen de contempla mundi. P.L. 158, 687-708. Aristoteles, Oeconomica, Politica, Rhetorica, ed. J. Firmin-Didot, Opera omnia, Paris 1848. Athanasius, Vita et conversatio S.P.N. Antonii, P.G. 26, 835-976. — Expositiones in Psalmos, P.G. 27, 59-546. — Epistola ad monachum. P.G. 26, 1169-1186. Augustinus, Confessionum libri XIII, P.L. 32, 659-868. — Contra Julianum Pelagianum, Libri VI, P.L. 44, 641-874. — De agone christiano, P.L. 40, 289-310. — De bono conjugali, P.L. 40, 373-396. — De nuptiis et concupiscentia ad Valerium comitem. Libri II, P.L. 44, 413-474. — De äancta Virginitate. P.L. 40, 397-428. — Sermo 210, P.L. 38, 1047-1054. Bardenhewer, O., Geschichte der altchristlichen Literatur I-V, Freiburg in Br. 1913-1932. Bardy, G., Manichéisme, Dictionnaire de Théologie Catholique IX, 1841-1895 (geciteerd als D.Th.C). Bartholomaeus Brixiensis, Decretales cum apparata, ed. Ghysbcrtas tie Stoutenburch, VenetUs 1480. Baudrillart, Α., Moeurs païennes, moeurs chrétienne^. I-II, Paris 1936. Beer, К. de, Studie over de Spiritualiteit van Geert Groóte, Nijmegen 1938. Bemardus, De praecepto et dispensatione, P.L. 182, 859-894. — Sermo III super Psalmum 90. P.L. 183, 190-193. XII Bernardas, Vitó mystica seu tractatus de Passione Domini, P.L. 184, 635- 740. Boendale, J., Der Leken Spieghel, uitg. door de Vereeniging ter bev. der oude Nederl. Leteik., Leiden 1844. — Jan Teeäteye, uitg. F. Snellaert in Ned. Gedichten uit de 14de eeuw, Brussel 1869. Boëthius, De consolatione philosophiae. Libri V, P.L. 63, 547-862. Briquet, С, Les Filigranes, dictionnaire historique des marques du papier III, Leipzig 1923. Busch, J., Chronicon Windeshemense, éd. K. Grube, Geschichtsquellen der Provinz Sachsen, Bnd. XIX, Halle 1886. Buys, L., Het huwelijk als remedium concupiscentiae, Ned. Kath. Stemmen, XXX (1930), 326-338. Cassianus, Joannes, Collationum XXIV collectio, P.L. 49, 477-1328. — De Coenobiorum institutis. Libri XII, P.L. 49, 53-477. Cicero, Cato Major de senectute, ed. K. Simbech, Lipsiae z.j., Blbl. Teubn. — De Oratore libri III, ed. W. Friedrich, Lipsiae 1912, Bibl. Teubn. — De Tusculanis disputationibus, ed. M. Pohlenz, Lipsiae 1919, Bibl. Teubn. — Laelius de amicitia, ed. K. Simbech, Lipsiae z.j., Bibl. Teubn. Clemens Alexandrinus, Paedagogus, Libri III, P.G. 8, 247-684. — Stromata, Libri IV, P.G. 8, 685-1382. Clemens Romanus, Epistola ad Corinthios, ed. F. Funk, Patres Apostolici I, Tubingae 1881. Corpus Juris Canonici I-II, ed. Friedberg, Lipsil 1922. Cumont, F., Les religions orientales dans le paganisme romain, Paris 1899. Primasius, Commentarius in epistolam I ad Corinthioä, P.L. 68, 507-554. Denifle, H., Liber procurationis nationis Anglicanae in Universitate Pari- siensi, Auctuarium Chartularii Universitatis Parisiensis, I, Paris 1894. Dire van Delf, Tafel van den Kersten Ghelove, I-IV, ed. L. Daniels, Nij­ megen 1939. Dobschütz, E. von, Die lirchristliche Gemeinde, Leipzig 1902. Döllinger, I. von. Beitrage zur Sektengeschichte des Mittelalters, I. Ge- schichte der gnostisch-Manichaeistischen Sekten, München 1890. II. Dokumente, vornehmlich zur Geschichte der Valdesier und Katharer, München 1890. (Dit deel wordt geciteerd als: Döllinger II). Dondaine, Α., Un traité néo-manichéen du XIHe siècle, le liber de duobus principiis, suivi d'un fragment de rituel cathare. Instituto storico Do­ menicano, S. Sabina, Roma 1939. Doorninck, P. van, Leenakten van Gelder en Zutphen, Haarlem 1901. Duchesne, L., Histoire ancienne de l'Eglise I-III, Paris 1911. Dumbar, G., Analecta seu vetera aliquot scripta inedita I, Daventriae 1719. — Kerkelgk en wereltlgk Deventer I-II, één band, Deventer 1732. Eercnbeemt, В. van den, Het Kind in onze Middeleeuwsche Litteratuur, diss. Nijmegen, Amsterdam 1935. Epiphanlus, Adversus haereseá, P.G. 41, 173-1199. Ernst, S., Histoire du Limbourg I-VII, Liège 1837-1848. Espen, Ζ. van. Jus Ecclesiasticum Universum I-II, Lovanii 1753. XIII Euseblus, Historia Ecclesiastica. Libri X, P.G. 20, 9-906. Faye, E. de, Introduction à l'étude du Gnosticisme, Paris 1898. Fierens, Α., Suppliques d'Urbain V. Analecta Vaticano Belgica VII, Rome 1914. Flnke, H., Die Frau im Mittelalter, München 1913. Foppens, J., Bibliotheca Belgica 1-11, Braxellis 1739. Franses, D., Radicalisme in de eerste eeuwen der Kerk, Collectanea Franciscana Neerlandica II, 's Hertogenbosch 1936. Frederlcq, P., Corpus documentomm inquisitionis haereticae pravitatis Neerlandicae, verzameling van stukken betreffende de pauselijke en bisschoppelijke inquisitie in de Nederlanden I-V, Gent-'s Gravenhage 1889-1903. Friedlaender, L., Darstellungen aus der Sittengeschichte Roms I-II, Leipzig 1922. Gandulfus, Sententiarum libri IV, ed. J. de Walter, 1924, z.pl. Geert Groóte, Gerardi Magni Epistolae, ed. W. Mulder, Antverplae 1933. — Sermo Gerardi Magni contra Focaristas, ed. J. Ciarisse, Arch. v. Kerkel. Gesch., I (1829), 364-379; II (1830), 307-395; VIII (1837), 3-107. — Sermo Gerardi Magni de Paupertate, ed. W. Moll in Studien en Bij­ dragen op het gebied der historische Theologie, II (1872), 432-469. — Tractatus Gerardi Magni de matrimonio, ed. J. Clarisse, Arch. v. Kerkel. geschiedenis inzonderheid van Nederland, VIH (1837), 155-249. — Tractatus Gerardi Magni de Simonia ad Веди ttas, ed. W. de Vreese- D. de Man, 's Gravenhage 1940. — Zedelijke Toespraak van Geert Groóte, ed. J. van Vloten, Nieuw arch, v. Kerkgesch., 11 (1854), 295-307. Gerardus Zutphaniensis, De reformatione interiori et de spirituálibus ascen- sionibus, z.pl., z.j. Gerlach Petri, Igni tum cum Deo soliloquium, ed. J. Strange, Colonlae, Bon- noniae et Bruxellis 1849. Gerretsen, J., Florentius Radewijns. Nijmegen 1891. Ginneken, J. van, DeGeschiedenls van den 500-jarigen strijd om het auteurschap der Imitati o. Studiën CXII (1929), 464-493. — Trois textes Pré-Kempistes du premier Livre de Ïlmmitation, Verh. der Koninkl. Ned. Akad. v. Wetensch. afd. Letterk., Nieuwe reeks, deel 402, 1940. Godefroy, L.. Le mariage au temps des Pères, D.Th.C. IX, 2077-2123. Grabmann, M., Die Geschichte der scholastischen Methode 1-11, Freiburg im Breisgau 1909. Gregorius Magnus, Regulae Pastoralis Liber, P.L. 77, 9-126. — Vita Sancii Benedicci, P.L. 76, 126-214. Gregorius Nyssenus, De hominis opifico, P.G.