Bekennen Politieke Kleur Bekennen Eveline Domevscek September 2006 Master thesis Media & Journalistiek Erasmus Universiteit Rotterdam Eerste begeleider: dr. S. Trienekens Tweede begeleider: prof. dr. H. Beunders __________________________________________________________________________ ,,Voor een democratie is een parlement van belang, maar de journalistiek nog veel belangrijker.” Dick Dolman 1 1 Dick Dolman is in de periode 1975 – 2005 achtereen1volgens lid van de Tweede Kamer voor de PvdA, Tweede Kamer-voorzitter en lid van de Raad van State geweest. __________________________________________________________________________ Voorwoord Na een paar maanden hard werken aan deze scriptie, oftewel Master Thesis, ben ik blij te mogen constateren dat de eindstreep is gehaald. Met het afronden van deze thesis, zal ik tevens de Master Media & Journalistiek afsluiten. De Master die me van Nijmegen naar Rotterdam heeft gebracht. Met het inleveren van deze scriptie is helaas ook een einde gekomen aan een 6-jarig studentenleven waarvan ik volop heb genoten. Al in een vroeg stadium van de Master Media & Journalistiek werd ons op het hart gedrukt dat we over het onderwerp en de aanpak van onze scriptie dienden na te denken. Ondanks deze waarschuwing kwam de dag waarop we onze scriptievoorkeur moesten doorgeven, erg snel. Het duurde even voordat ik mijn definitieve onderwerp te pakken had, aangezien ik een onderwerp wilde waarvan ik zeker wist dat het me een aantal maanden zou kunnen boeien en de uiteindelijke conclusie me nieuwsgierig zou kunnen houden. De directe aanleiding voor het uiteindelijke onderwerp vormde een vriendin die met verbazing vroeg of ik ‘zo’n linkse rakker’ was geworden toen ik haar vertelde op de Volkskrant geabonneerd te zijn. Deze opmerking riep veel vragen bij me op die ik in deze scriptie heb proberen te beantwoorden. Hoewel ik me had ingeschreven voor één van de onderwerpen van mijn begeleidster Sandra Trienekens, liet ze me vervolgens de ruimte toch met een eigen onderwerp te komen. Hiervoor èn voor haar betrokkenheid en fijne gesprekken wil ik haar hartelijk bedanken. Mijn dank gaat tevens uit naar Henri Beunders, die in de hoedanigheid van tweede lezer, mijn werk in korte tijd heeft gelezen en wiens colleges een inspiratiebron voor deze scriptie zijn geweest. Als laatst, maar daardoor zeker niet minder gemeend, mijn dank aan onderstaande personen. Marloes, zonder wie dit jaar nooit zo gezellig zou zijn geweest. Mijn ouders, Petra en André voor het steunen van mijn keuze nog een Master te doen. Mijn ‘Nijmeegse’ vriendinnen voor de nodige afleiding. Ten slotte, Arnoud, voor zijn betrokkenheid bij mijn scriptie, zijn kritische blik en een geweldig afgelopen jaar. Eveline Domevscek Rotterdam, september 2006 2 __________________________________________________________________________ Inhoudsopgave 1 INLEIDING .................................................................................................................................. 5 1.1 AANLEIDING VOOR HET ONDERZOEK .................................................................................................... 5 Ontzuiling ...................................................................................................................................................... 5 Concurrentie en pluriformiteit....................................................................................................................... 6 Media: links of rechts? .................................................................................................................................. 7 1.2 PROBLEEMSTELLING ............................................................................................................................. 8 2 VERANDERINGEN IN DE JOURNALISTIEK....................................................................... 9 2.1 MEDIA EN DEMOCRATIE ........................................................................................................................ 9 2.2 DE VERHOUDING TUSSEN DE MEDIA EN POLITIEK .............................................................................. 10 De journalistiek onder Media logic............................................................................................................. 12 Agenda-setting en Framing ......................................................................................................................... 13 2.3 HET PROFIEL VAN DE KRANT ............................................................................................................... 14 2.4 DE VOLKSKRANT EN NRC HANDELSBLAD : GESCHIEDENIS EN PROFIELEN ......................................... 15 De Volkskrant .............................................................................................................................................. 15 NRC Handelsblad........................................................................................................................................ 17 Profielen van de Volkskrant en NRC Handelsblad...................................................................................... 18 3 LINKS EN RECHTS.................................................................................................................. 21 3.1 GESCHIEDENIS VAN DE BEGRIPPEN ‘LINKS ’ EN ‘RECHTS ’.................................................................... 21 3.2 ABSTRACTE INVULLINGEN VAN DE BEGRIPPEN ‘LINKS ’ EN ‘RECHTS ’ ................................................. 22 Overeenkomsten in het ‘links-rechts’-gebruik............................................................................................. 24 Nuances in de ‘links-rechts’-indeling.......................................................................................................... 26 ‘Links’ en ‘rechts’ in de multiculturele samenleving................................................................................... 27 ‘Links’ en ‘rechts’ nog steeds zichtbaar?.................................................................................................... 28 3.3 CONCRETE POLITIEKE INVULLINGEN VAN DE BEGRIPPEN ‘LINKS ’ EN ‘RECHTS ’.................................. 30 De economische en de culturele dimensie ................................................................................................... 31 4 METHODOLOGIE.................................................................................................................... 37 4.1 INHOUDSANALYSE .............................................................................................................................. 37 4.2 PERIODE EN ONDERZOEKSEENHEDEN .................................................................................................. 38 4.3 CODEBOEK VAN HET ANALYSE -INSTRUMENT ...................................................................................... 41 5 RESULTATEN ........................................................................................................................... 51 5.1 DE FREQUENTIES VAN DE EENHEID ‘KRANT ’....................................................................................... 51 5.2 DE AARD VAN HET BERICHT ................................................................................................................ 57 Hoofd- of nevenargument? .......................................................................................................................... 60 De aard en grootte van het bericht.............................................................................................................. 61 De aard en het type bericht ......................................................................................................................... 61 De aard en de auteur van het bericht .......................................................................................................... 62 De aard en het onderwerp van het bericht .................................................................................................. 63 5.3 DE STREKKING VAN HET BERICHT ........................................................................................................ 65 Hoofd- of nevenargument? .......................................................................................................................... 67 De strekking en de grootte van het bericht.................................................................................................. 68 De strekking en het type bericht .................................................................................................................. 69 De strekking en de auteur van het bericht ................................................................................................... 69 De strekking en het onderwerp van het bericht ........................................................................................... 70 6 CONCLUSIE EN DISCUSSIE.................................................................................................. 73 6.1 ONTWIKKELINGEN IN HET NEDERLANDSE MEDIALANDSCHAP ............................................................. 73 6.2 DE ‘LINKS -RECHTS ’-DIMENSIE EN ANDERE DIMENSIES ....................................................................... 75 6.3 DE MATE VAN LINKS EN RECHTS IN DE VOLKSKRANT EN NRC HANDELSBLAD ...................................... 76 3 __________________________________________________________________________ 6.4 ALGEMENE CONCLUSIE ......................................................................................................................