Elhuyar ,7,3,1981 LEMOIZ? EZ,ARREN Ekaineko "InvestiqaCión y Cieg resgarria iruditu zaiqu Lemoiz- cia" aldizkariaren alea irakurri en kontrako burrukan beste urrats genuenean "Liberaciones catastró- bat bezala.Gorago aipatutako la- ficas de radiactividadU(l) izene- naren egileak erabilitako datuak ko artikulu interesqarria aurkitu eta metodoak erabili ditugu lan qenuen-Lan honetan,erradiaktibi- hau burutzeko. tate bortitzezko hiru iturri posL ble aztertzen dira:lehergailu tez Gure helburua lortzeko zenbait monuklear baten leherketa,erreak- baldintza jarri beharko dira.IIa2 tore nuklear baten leherketa eta teko,zera esan beharra daqo;ez leherqailu termonuklear baten le- direla ez txoke-uhinaren ez eta lierketa erreaktore nuklear bate- beroaren eraginak kontutan hartu- tan. k0,erradiaktibitatearen eraqina hartuko da kontutan soilik. Aipatutako hiru kasuok beldur- garri eta ikaragarri badira ere, Ikus dezaqun lehendabizi zein dudarik qabe hihgarrena da ondo den gizakiak jasan dezakeen erra rio latzenak ekartzen dituena.Hg diaktibitate-maila-Erradiaktibi- nexegatik,hirugarren kasua Lemiz- tateak sortzen duen kalte biolo- ko erreaktoreari aplikatzea intg gikoa neurtzekoUrem" delako uni- tatea erabiltzen da.Honela,giza- tuaz zerurantz igotzen dira,ondg kiak 500 eta 600 rem hartzen ba- ren euri erradiaktibo gisa lurrg ditu bat edo bi equnetafi hil egin ra itzuliz. go da.Egun bateko 400 rem-eko do- siak populazioaren 50% hiltzen du. Lehergailua lehertzeko momen- 100 rem-eko dosiak hil batzuk eta tuan 25 km/ordu-ko iparsartalde- gaixotasun ugari sortzen ditu.Ar- ko aizea daqoela suposatzen duqu. gia da dosi maximo bat izango de- Aizearen abiadura altu xamarra la gizakiak arriskurik gabe jasan badirudi ere kontutan hartu beha dezakeena-Dosi hau 2 rem/urte izan rra dago lehergailua botatzen dug qo da;EE BB-tako Inguruqiroaren nak baldintza ezln l~obeak nahi Babespenerako Bulegoak gomendatzen izango dituela. duena baino 10 aldiz handiagoa eta erradiaktibitate naturala baino 20 Baldintza guztiok ipini ondo- aldiz handiagoa da. ren pasa gaitezen leherqailuaren leherketak sortuko ¿$ituen ondo- Suposa dezagun orduan megatoi rio beldurgarriak aztertzera.1300 2 bateko lehergailu termonuklear bat km -tako arean ez da czer bizirik Lemoizko zentrale nuklearreko ge1dituko;area honek lnpernuko erreaktorearen gainean lehertu sukurtsala irudituko du.Zona ho- egiten dela.Lemoizko zentrale nu- nek zlrkulu ltxura duela suposa- klearrak lehenenqo fase batetan tuz honen erradioak 20,3 km izan 1000 kwatt-eko potentzia eta biqa go ditu.l.irudian zirkuluaren he rren fase batetan 2000 kwatt-ekoa dadura cjeografikoa daukagu,zeing izango du.Pentsa dixzagun Lemoizko tan Bizkaiaren populazioaren ge- zentrala oraindik lehenengo fasean hienqoa bait dago(ikus 1.irua.) dagoela lehergailua lehertzerako- an,aipatutako artikuluaren datuak 1.Tauian 20,3 km-tako zona hone- erabili ahal izan ditzagun. tan sartzen diren udalak eta be- rauen populazioa (2) azaltzen da - Leherketaren ondorioz,erreakto rearen erregai erradia~tiboguz- Hilabete batetan zehar 2 rem- tia lurrintzen dela suposa deza- eko doci maximoa,165000 km2-tan gun-Leherketa gertatzerakoan errc hedatzen da.Zona honetan hilabe- aktoreak sortutako erradiaktibita te batetan ez dago arriskurik tea leherkuntzak sortutakoarekin gabe bizitzerik.Zona honen kasu- batu egiten da su-bola itxura har an zirkulu-itxuru hartuko duenik -346.- 1.Irudia.Leherketaren lehen ondorioak eta azken ondorioak.Zenbakiak beheko uda- lei dagozkie 1 .- Muskiz 20. - E lan txobe 2.- Abanto-Zierbena 21.- Gernika eta Liumo 3.- Santurtzi-zaharra 22.- Errigoiti 4.- Santuttzi-Ortuella 23.- Arrieta 5.- Portugalete 24. - Menaka 6.- Trapaga 25.- Mungia 7.- Sestao 26.- Jatabe 8. - Barakaldo 27.- " 9.- Gctxo 28.- Gatika eta Plentzia 10.- Copela 29.- Urduliz 11.- Barrika 30 .- Bcrango 12.- Gorliz 31 .- Lcioa 13.- Lemoiz 32.- Bilbo 14.- Mungia 33.- Raukis 15.- Bakio eta Bermeo 34.- Gamiz-Fika 16.- Mundaka 35.- Fruiz 17.- Busturia 36.- Morga 18.- Arceagi 37 .- Larrabetzu 19.- Lbarrangclu 38.- Lezama 39.- Galdakao 40.- Etxabarri 41.- Mujika l.Lrudie L.Taula.- 20,3 km-tako zonan sartzen diren udalak eta berauen populazioa Udala Yopulazioa Udala Populazioa -- Abonco-Zierbena 9804 Laukiz 1030 Arteaga 769 Leioa 17845 Arrieta 573 Lc z ama 828 Barakoldo 118136 Norga 382 Barriko 789 Nundaka 1499 Bilbo 431071 1'lc:ntz~a 2960 .... Busturia 1683 Pedernales 2 32 E lon t xiib., 509 Errigoiti 528 Sa~iturtzi- 52924 Zahnrra Etxabnrri 6159 Srst.iu 41394 Fruiz 357 Cope la 4440 G3 ldakao 23945 Tropaga 13397 Gmiz 922 Urduliz 2512 Gatika 1052 -- Gc,rnikn 17271 .c. t xo 562 38 ORORA 918442 Ibarrangelu 600 Larrabetzu 1700 ezin dugu suposatu,aizearen era- txikiaren luzera 90km dela supo- ginez euri erradiaktiboa aizea- satzen dugu.Honela ardatz nagusia ren zuzenbide horretan bestetan ren luzera 583 km izango da.(2. baino gehiago zabalduko denez. irudia) Elipsetzat jo dezakegu hartuko 2 duen itxura-Elipsearen muturra Urte batetan zehar 64.000 km - Lemoiztik 20,3 km-tara aizearen ko zona batetan 2 rem-eko dosi m2 zuzenbidean dagoela eta ardatz ximoa egongo da.Zona honek elipse itxura izango du ere(a=275km b=70 km) . 2. Irudia 2 Eta azkenik,460 km -ko zona bg cuposa diezaokegu.Zirkuluak i2,i tetan bizitzea ezlnezkoa izango km-ko erradioa du-l.irudia.11. da mende batctan zehar, 2 rem-eko Taulan zona honek hartzen dituen dos1 maxlmoa gainditu gabe behin- udalak eta populazioa ditugu. tzat.Zona hau lcherketaren ondo- rio zuzena denez zirkulu-itxura 1L.TauLa.- Mende batetan zehar 2 rem-tako dosia jasango duen zona Udala Populazioa Udala Populazioa Bakio Lauki z Barrika Lernoiz Be rango nungia Bermco Hefiaka Bi lbo Plentzla Catika Sope la Gf txo L'rdii l i z Coi-1 iz Jatabe Leiori ondorio gisa izango balu iehergailu termonu- klear bat Lemolzko zentralearen Orain arte esanddkoaren on- erreaktorean lehertaraztea bes- dorio zuzenena zerau da;etorkl terlk ez luke egin beharko.Le- zunean,Lemoizko zentral nukle- hergailu bakarra beharko lukee- arra martxan larriko balitz, nez merke irtengo litzaioke gai eta norbaltek Euskal Herria de riera!! segin,deucestu,hondatu nahi nuklearrak helburu militar be- Beraz, espero dezaqun euskal- zala ez hartzea.Bestela,orduan dunok,aurrerantzean gerra nukle eta soilik orduan,qure herri arrik ez sortzea,eta sortzen ba- zahar honek azken hatsa botako da ere,ez Pentaqonoko ez eta du. Kremlinqo Jeneraloteek zentral ERREFERENTZIAK: (1) Steven A.Fetter & Kosta Tsipis,"Lnvestigación y Ciencia" 1981(Junio),8-16 (2) "Geografia de Euskal Herria-Torno 1I.Vizcaya" Luis Haranburu Editor.Donostia 1979 .