Archive of SID تحقيقات آفات گياهي 7831-6 )7(: 17 -38 تاثیر دما بر واکنش تابعی و میزان مصرف طعمه کنه شکارگر Phytoseius plumifer (Phytoseiidae) با تغذیه از کنه (Rhyncaphytoptus ficifoliae (Diptilomiopidae مژده لونی1، شهریار جعفری1 * و جهانشیر شاکرمی1 7- دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان، خرمآباد )تاریخ دریافت: 77/5/38 تاریخ پذیرش: 38/73/38( چکیده در این مطالعه تاثير دماهای مختلف بر واکنش تابعي و ميزان تغذیه کنه شکارگر (Phytoseius plumifer (Canestrini and Fanzago از مراحل بالغ کنه Rhyncaphytoptus ficifoliae Keifer تعيين شد. واکنش تابعي در چهار دمای ثابت 75، 32، 35 و 82 درجه سلسيوس و روی تراکمهای 3، 1، 3، 76، 83 و 61 عدد از مراحل بالغ طعمه در شرایط نوری 73: 73 ساعت )روشنایي: تاریکي( و رطوبت نسبي 5± 65 درصد انجام شد. همچنين ميزان تغذیه مراحل نابالغ و مادههای بالغ کنه شکارگر از مراحل بالغ طعمه در شش دمای ثابت )75، 32، 35، 82، 85 و 81 درجه سلسيوس( اندازهگيری شد. نوع واکنش تابعي کنه شکارگر P. plumifer روی تراکمهای مختلف مراحل بالغ کنه R. ficifoliae در چهار دمای مورد آزمایش با استفاده ار رگرسيون لجستيک از نوع دوم تعيين شد. همچنين مقادیر قدرت جستجو (a) و زمان دستیابي (Th) با استفاده از مدل -1 -1 نوع دوم راجرز تعيين شد. بيشترین ) h 727/2 ( و کمترین ميزان ) h 28/2( قدرت جستجو )a( بهترتيب در دماهای 35 و 75 درجه سلسيوس مشاهده شد. با افزایش دما از 75 تا 35 درجه سلسيوس زمان دستيابي کاهش پيدا کرد و کمترین زمان دستيابي در دمای 35 درجه سلسيوس و معادل 58/2 ساعت تعيين شد، با افزایش دما از 35 تا 82 درجه سلسيوس زمان دستيابي اندکي بيشتر شد )11/2 ساعت(. بيشترین و کمترین ميزان مصرف روزانه طعمه توسط مراحل نابالغ کنه شکارگر بهترتيب در دماهای 35 )38/2± 6/87( و 75 درجه سلسيوس )26/2 ±75/73( مشاهده شد. باﻻترین ميزان کل طعمه مصرف شده توسط افراد ماده کنه P. plumifer معادل 5/75±3/7213 عدد از مراحل بالغ طعمه بود که در دمای 35 درجه سلسيوس مشاهده شد. نتایج بررسي حاضر نشان داد که مراحل مختلف کنه شکارگر P. plumifer توانایي تغذیه از مراحل بالغ کنه آفت .R ficifoliae را دارند و ميتوانند به عنوان یک عامل بيولوژیک مناسب در کاهش خسارت این آفت نقش داشته باشند. واژههای کلیدی: تغذیه، رفتارهای جستجوگری، واکنش تابعي، Rhyncaphytoptus ficifoliae ،Phytoseius plumifer *نویسنده مسئول: [email protected] www.SID.ir Archive of SID 13 لوني و همکاران، واکنش تابعي کنه شکارگر Phytoseius plumifer مقدمه روشهای بيولوژیک مهم برای کنترل کنههای آفت از جمله (Ficus carica L.) سطح زیر کشت انجير در ایران کنههای تارتن و کنه های باﻻ خانواده اریوفيد در باغها، مزارع (Safaei et al., 2008) حدود 13222 هکتار ميباشد که به و گلخانهها ميباشد (Lindquest et al., 1996). طور عمده در استان فارس کشت ميشود. با این حال در کنه فيتوزئيد Phytoseius plumifer (Canestrini سالهای اخير سطح زیر کشت انجير در نواحي جنوبي استان (and Fanzago از بسياری از کشورها از جمله ایران گزارش لرستان افزایش یافته و به بيش از 7222 هکتار رسيده است. شده و از شکارگرهای موثر کنههای گياه خوار از جمله کنه Rhyncaphytoptus ficifoliae Keifer کنه یکي از تارتن انجير Eotetranychus hirsti است ) Hamedi et آفات مهم درخت انجير بوده و به همراه کنه تارتن انجير al., 2010(. این گونه به صورت بومي در ایران و از جمله Eotetranychus hirsti Pritchard & Baker از آفات استان لرستان روی محصوﻻتي مانند انجير، تمشک، انار و AL- مهم و دارای پراکنش فراوان روی این درخت ميباشند ) ختمي فعال بوده و در نگه داشتن جمعيت کنههای گياهخوار Atawai and Hlawa, 2011; Denizhan, 2011 (. کنه در سطوح پایين نقش دارد ) ;Sepasgozarian, 1975 R. ficifoliae به صورت سرگردان در سطح زیرین برگها Jafari, 2010(. فعاليت کرده و از طریق ایجاد حالت موزایيکي و در نهایت به منظور ارزیابي پتانسيل یک شکارگر داشتن اطﻻعاتي خشک شدن برگها ایجاد خسارت ميکند و جزء آفات مهم در مورد اثرات عوامل مختلف محيطي مانند دما بر ویژگيهای (Abou- درختان انجير در نقاط مختلف دنيا محسوب ميشود زیستي آن مورد نياز است. حشرات و کنه ها مانند گياهان و Awad et al., 2000) . این آفت در کشور ما نيز به عنوان دیگر موجودات زنده برای رشد و توسعه وابسته به دما هستند یکي از مهمترین آفات خسارتزا در باغهای انجير شناخته و دما اثر زیادی بر فعاليتهای زیستي آنها دارد. در نتيجه شده است و تقریبا از تمام استانهای زیر کشت این محصول شناخت درست از تاثير دما روی برهمکنش بين آفات و Ramezani et al., 2006; Delfan, گزارش شده است ) ارتباط آنها با دشمنان طبيعي در تعيين راهبردهای آینده برای 2010 (. کنترل بيولوژیک بسيار مهم است ) ,.Kouhjani-Gorji et al روش مرسوم کنترل این آفت در ایران استفاده از 2008(. یکي از روشهای بررسي ویژگيهای رفتاری آفتکش های شيميایي است که عﻻوه بر آثار مخرب شکارگرها، مطالعه واکنش تابعي آنها مي باشد. واکنش تابعي زیستمحيطي و ایجاد مقاومت در ميان جمعيتهای آفت، اولين بار توسط سولومون (Solomon, 1949) ارائه شد و کارایي و جمعيت دشمنان طبيعي این آفت از جمله کنههای بعدها توسط هولينگ (Holling, 1959) توسعه یافت. شکارگر فيتوزئيد را نيز تهدید ميکند و باعث از بين رفتن تاکنون پژوهشهایي در مورد ویژگيهای زیستي کنه (Khanjani and Irani-Nezhahd, 2006) آنها ميشود . شکارگر P. plumifer با تغذیه از رژیمهای غذایي متنوع و طي سالهای اخير تﻻشهای فراواني در راستای به حداقل به طور عمده روی کنههای تارتن توسط پژوهشگران مختلف رساندن اثرات مخرب مصرف آفتکشها صورت گرفته صورت گرفته است ) Zaher et al., 1969; Rasmy and Elbanhawy, 1974; Moeezipour, 1998; Kouhjani- است و استفاده از روش کنترل بيولوژیک به عنوان روش Gorji et al., 2008 & 2012; Hamedi et al., 2009; جایگزین دائمي و بيخطر برای کنترل آفات مختلف مورد Khodayari et al., 2013(. اما بررسي تاثير دما روی توجه قرار گرفته است (Abou-Awad et al., 2000). واکنش تابعي و ميزان مصرف طعمه این گونه شکارگر با استفاده از کنههای فيتوزئيد (Phytoseiidae) یکي از تغذیه از کنه R. ficifoliae تاکنون صورت نگرفته است. www.SID.ir Archive of SID تحقيقات آفات گياهي، جلد 6، شماره 7، سال 7835 18 بنابراین تحقيق حاضر با هدف بررسي تاثير دما بر نوع واکنش از کلني ایجاد شده کنههای شکارگر و طعمه در آزمایشگاه تابعي و پارامترهای آن و همچنين ميزان تغذیه مراحل مختلف برای اطمينان اسﻻید تهيه شده و شناسایي شدند. R. ficifoliae رشدی این شکارگر از مراحل بالغ کنه به تهیه واحد پرورش عنوان یک آفت مهم انجام شد. برای این کار دیسک های برگي انجير به عنوان محيط پرورش مورد استفاده قرار گرفتند. ابتدا داخل ظروف پتری مواد و روشها پﻻستيکي به قطر 6 سانتيمتر که در قسمت وسط آنها تهیه کلنی کنه R. ficifoliae سوراخي به قطر 7 سانتيمتر تعبيه شده بود ﻻیه نازکي از پنبه R. ficifoliae برای تهيه کلني کنه طي ماههای خرداد و قرار داده شده و با آب آغشته شد، سپس برگهای انجير به R. تير سال 7833 برگهای درختان انجير حاوی کنه ابعاد 1×1 سانتيمتر روی ﻻیه پنبه به نحوی قرار داده شدند که ficifoliae از دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان، شهرستان قسمت زیری برگ رو به باﻻ باشد. همچنين در اطراف برگ خرمآباد جمعآوری شده و درون کيسههای پﻻستيکي به انجير نيز یک ﻻیه نازك از پنبه آغشته به آب برای کاهش ± آزمایشگاه انتقال داده شدند. برگها در دمای7 35 درجه احتمال فرار کنهها و همچنين کمک به تازه ماندن برگهای ± سلسيوس، رطوبت نسبي 5 65 درصد و شرایط نوری 73:73 انجير قرار داده شد. این پتریها درون ظروف پتری بزرگتر ساعت )تاریکي: روشنایي( با قرار دادن انتهای برگ داخل پنبه به قطر 72 سانتيمتر قرار داده شدند، این ظروف پتری بزرگ مرطوب نگهداری شدند. کنههای بالغ پرورش یافته در شرایط همواره تا نيمه پر از آب بودند تا هم آب مورد نياز برای اشباع آزمایشگاهي برای تغذیه مراحل رشدی مختلف کنه شکارگر دائمي پنبه ها فراهم شود و هم در کاهش فرار کنهها کمک مورد استفاده قرار گرفتند. کند. درپوش ظروف پتری برای ایجاد تهویه دارای یک Phytoseius plumifer تهیه کلنی کنه سوراخ به قطر 7 سانتيمتر بود که با توری دارای سوراخهای P. plumifer برای این کار برگهای انجير حاوی کنه از بسيار ریز پوشيده شده بود. باغهای منطقه ویسيان واقع در 82 کيلومتری جنوب شهرستان تعیین واکنش تابعی خرمآباد جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل شدند. کنههای برای انجام آزمایش واکنش تابعي حدود 322 عدد از شکارگر جدا شده و به محيطهای پرورش انتقال یافتند. برای تخمهای هم سن کنه شکارگر از کلني اوليه جدا شده و تا R. ایجاد کلني کنههای شکارگر از برگهای انجير حاوی کنه تبدیل شدن به مرحله دئوتونمف با تغذیه از مراحل بالغ کنه ficifoliae که با قرار دادن برگ های حاوی کنه در محيط R. ficifoliae تحت شرایط یکساني پرورش یافتند. پرورش انجام ميشد استفاده شد. روزانه برای تامين غذای دئوتونمفها بﻻفاصله بعد از پوست اندازی به محيط عاری از R. ficifoliae مورد نياز کنه های شکارگر از مراحل بالغ کنه مواد غذایي منتقل شده و حدود دو برابر جمعيت مادهها کنه- - استفاده شد و هر دو تا سه روز یکبار برگها تعویض مي های نر به کلني اضافه شد تا از جفگيری تمام مادهها ± شدند. کلنيها به مدت 1 هفته درون اتاق رشد با دمای 7 35 اطمينان حاصل شود. پس از 31 ساعت گرسنگي، کنههای درجه سلسيوس، دوره نوری 73:73 ساعت )روشنایي:تاریکي( ماده به طور مجزا به محيطهای پرورش منتقل شدند. محيط- ± و رطوبت نسبي 5 65 درصد نگهداری شدند. از این طریق های پرورش کنهها برای انجام واکنش تابعي حاوی برگهای بيش از 522 کنه شکارگر بالغ در شرایط آزمایشگاه پرورش انجير 1×1 سانتي متر بود. در هر کدام از ظروف پتری تعداد یافتند. از تخمها و نتاج این کنهها برای بررسيها استفاده شد. 3، 1، 3، 76، 83 و 61 عدد از مراحل بالغ کنه R. ficifoliae www.SID.ir Archive of SID 11 لوني و همکاران، واکنش تابعي کنه شکارگر Phytoseius plumifer قرار گرفت.