Logika eta Zientziaren Filosofia Saila Filosofia eta Hezkuntza Zientzien fakultatea DOKTOREGO–TESIA ERLATIBISMOA ETA EGIA-OSTEA Margolisen pragmatismo amerikarretik abiatuz erlatibismoaren ulerkera erlazionalistari kritika eta errealismo konstruktibistaren aldezpena _______________ ¾ ANDONI OLARIAGA AZKARATE ¾ ZUZENDARIAK EKAI TXAPARTEGI JOXE AZURMENDI 2017 (c)2017 ANDONI OLARIAGA AZKARATE Andoni Olariaga Azkarate Erlatibismoa eta Egia-ostea Margolisen pragmatismo amerikarretik abiatuz erlatibismoaren ulerkera erlazionalistari kritika eta errealismo konstruktibistaren defentsa 2017, Donostia * Lan honek EHU/UPVren beka jaso du © EHU / UPV. Andoni Olariaga Azkarate. 2017 Gizakia gauza guztien neurria da, diren gauzena diren heinean, eta ez diren gauzena ez diren heinean (Protagoras) Why should there be only two truth-values? Suppose there were a third: Indeterminate, say, not merely undecided or undecided for insufficient evidence? Would there be some mistake or blunder or contradiction or even falsity in so supposing? (Margolis, 1991: 41). The idea of conceptual relativity is an old and, I believe, a correct one (Searle) ESKER ONAK Doktore tesi luze eta gorabeheratsu honek azkenean bere amaiera ikusi du. Bidean nire ondoan egon eta modu batera edo bestera lagundu didaten guztiei, eskerrak eman nahi dizkiet, hemen agertzen ez badira ere. Lehenik eta behin, eskerrak eman nahi dizkiot Begoña Carrascali. Ikerketa tesi honen zuzendaritzaren parte da Ekai eta Joxerekin batera, bukaerako izenetan agertzen ez bada ere. Jubilazioa dela medio zuzendariz aldatu behar izan genuen arren, ikerlan hau ezinezkoa izango zatekeen bera gabe. Eskerrak bihotzez nire joan eta etorriak agoantatzeagatik, erakutsitako pazientziagatik, zintzotasunagatik, zorroztasunagatik, eta baita eskuzabaltasunagatik ere. Ekai Txapartegiri eskerrak bihotzez, haseratik agertutako prestutasun osoagatik, tesia bukatzen emandako laguntza guztiagatik, eta egindako aportazio brillante ezinbesteko eta ordainezinengatik. Eta batez ere, tesiak zeukan onena atera, beste ordena bat eman eta zuku osoa ateratzen emandako laguntzagatik. Joxe Azurmendiri, gaztetxoa nintzenean liburua idazteko emandako konfiantzagatik, eta ordutik egindako proiektu guztietan emandako laguntza eta babes guztiagatik, mila-mila esker. Joseph Margolisi eskerrik beroenak eman nahi dizkiot, Philadelphiako bere etxeko ateak zabaltzeagatik, eta berarekin ideiak partekatzeko predisposizio osoa izateagatik. Philadelphiako egonaldian laguntza eman zidaten lagunei ere, mila esker. Jose Ignacio Galparsorori, bere garaian agertutako prestutasun eta eskuzabaltasunagatik. Barka endreduak! Eskerrak nire lagun Antonio malagar-euskaldunari, Mikel Anton eta Ierai lagunei, Iñigo lagun gasteiztarrari nire erokeriak agoantatzeagatik, Ibai Iztueta lagun eta idazle finari, Gaizka Amondarain lagun halabeditarrari; Xabiri azken urteetan berreskuratutako laguntasunagatik; Ikerri bere laguntasun eta tesiarekin erakutsitako jakinminagatik, Unairi masterrarekin emandako laguntzagatik. Eskerrik asko, Remen eta Mireni; eta eskerrak ere Kepari, zuen eskuzabaltasunagatik, zibilizaziotik apartatutako egonaldi ero eta erosoak ahalbidetzeagatik. Esker bereziak, Jon Jimenez bidaide eta lagun minari, bide honetan elkarrekin hasi ginelako, eta zehazkiago, berari esker hasi nintzelako, ez dut sekula ahaztuko. Noski, tesi doktorala idaztea ezinezkoa izango zen nire familiaren era guztietako baldintzarik gabeko babesagatik izan ez balitz, Xabat, Aita eta Amari, eskerrikasko bihotzez. Eta eskerrik asko ere, Euskal Herriko herri borrokalariena den Tafallako familiari, bereziki Mari Pazi. Eta azkenik, bihotzez, bizitzako bidaideari, Garaziri, tesian egindako zuzenketaz gain, nire ondoan egoteagatik eta ito izan naizen bakoitzean altxatzen lagundu eta babesa eta arnasa emateagatik. Hau zurea da. ABSTRACT The idea that I want to defend in this doctoral dissertation is that relativism, the view that two contradictory claims about the same thing could be both true, or false, or neither of them at the same time, cannot only be defended consistently, but it can even be an interesting, strong, consistent and challenging philosophical position. Thus, I set out some of the most pressing philosophical issues related to relativism: is relativism self- contradictory? Can be defended consistently? If it is so, may relativism be an interesting philosophical theory, or is it just a faut de mieux theory? This doctoral dissertation aims to propose an analysis of relativism and post-truth based on an approach to Joseph Margolis’s (1991, 1995) robust relativism. I propose to contextualize and answer my hypothesis throughout the first four chapters advancing my proposal in the fifth one. In the first chapter, I analyse the main fields of relativism: ontology, epistemology, alethic and cultural relativism. The second chapter roots on the first known Western relativist formulation, embodied on Protagoras. This perspective is particularly relevant since Margolis himself acknowledges his own formulation is based in part on Protagoras’s relativism, as articulated by Zilioli (2007) and by Margolis (1991) himself. The positive protagorean relativism I reconstruct in this chapter, proposes a new ontology and a new alethic relativism, opposed to both the platonic and the aristotelian metaphysics. The third chapter provides a closer look to some of the main thinkers of American pragmatism and to Rorty’s renounce of truth in particular. The fourth chapter examines Margolis’s constructive realism in which his robust relativism is based on. I underline the historical background of pragmatism and glimpse at the main pragmatist influences on Margolis’s thought. Moreover, I emphasize his critique of the aristotelian «archic canon» view and its alethic and ontological necessities and restrictions (mainly bivalence truth values and the invariance of the structure of the world). I also present his formulation of a robust relativism, in which Margolis conjoins realism and idealism, rejecting the relationalist understanding of relativism as well as the postmodernist oversight of the truth. Finally, in the last chapter, I propose a robust and consistent relativist formulation by advancing those Margolis’s claims, as well as resorting to other thinkers when necessary (Priest, 2016, Azurmendi, 1999b). My approach is intended to provide a theoretical contribution to the question of relativism, relationalism and post-truth. The present study restates the complexity of relativism and its importance to further philosophical investigations. Keywords: relativism, relationalism, post-truth, archic canon, bivalence truth-values constructive realism, Margolis, robust relativism. AURKIBIDEA SARRERA. IKERLANAREN INTERESA, HELBURUAK ETA EGITURA ........ 17 I. Erlatibismoaren auzia eta ikuspegi nagusiak ............................................................................ 17 II. Ikerlanaren hipotesiak: egiaren izaera eta arauak ................................................................... 26 III. Ikerlanaren egitura .................................................................................................................... 29 1. ERLATIBISMOAREN LAU ESPARRU NAGUSIAK ......................................... 35 1.1. ERLATIBISMOAREN LAU PIEZAK: ALETIKA, ONTOLOGIA, EPISTEMOLOGIA ETA KULTURA ....................................................................................................................................... 35 1.2. ERLATIBISMO ALETIKOA ..................................................................................................... 38 1.2.1. Egiaren erlatibismoa eta desadostasun akasgabeak ................................................. 38 1.2.2. Autokontraesanaren argudioa ..................................................................................... 44 1.2.3. Inkonsistentzia semantikoa ......................................................................................... 49 1.2.4. Arrazionalitatearen eta konsistentziaren kontzepzio klasikoaren kritika ............. 53 1.2.5. Egia-ostea: pragmatismoaren bertsio gordinena ..................................................... 59 1.3. ERLATIBISMO ONTOLOGIKOA ............................................................................................ 64 1.3.1. Erlatibismo kontzeptuala ............................................................................................ 64 1.3.2. Elkarneurgaiztasunaren auzia ..................................................................................... 68 1.3.3. Errealismo transzendentala, objektibismoa eta subjektibismoa ............................ 72 1.3.4. Erlatibismo linguistikoa eta pentsamenduaren hizkuntza ...................................... 76 1.3.5. Logosaren eta mitoaren arteko gatazka ..................................................................... 86 1.4. ERLATIBISMO EPISTEMIKOA ............................................................................................... 94 1.4.1. Metodoen pluralitatea eta erlatibismo epistemiko motak ...................................... 94 1.4.2. Pluralismoa eta sistema epistemiko kontrajarriak .................................................... 97 1.4.3. Fundamentazioaren auzia .......................................................................................... 104 1.4.4. Postmodernitatea eta perspektibismoa ................................................................... 108 1.4.5. Sozialkonstrukzionismoa eta errealismo zientifikoa ............................................