TIJDSCHRIFT VOOR VOLKSCULTUUR IN VLAANDEREN III - 1 - 2005 AFGIFTEKANTOOR GENT X Colofon Van Mensen en Dingen Magda Devos, prof. dr. Luc François, lic. Walter Giraldo, prof. Tijdschriftvoor volkscultuur in Vlaanderen dr. Rik Pinxten, prof. dr. Gerard Rooijakkers, prof. dr. Hugo Soly, prof. dr. Jan Tolleneer, em. prof. dr. Romain Van Eenoo. Voorheen: Oost-Vlaamse Zanten(sedert 1926) en 't Beertje Concept lay-out: Nina Hoste / Mengelmaren(sedert 1937). Vormgeving, opmaak en druk: Geers Offset nv - Gent, Uitgegeven door: Koninklijke Bond der Oost-Vlaamse Oostakker Volkskundigen v.z.w.(KBOV ) en Volkskunde West­ Abonnementen-informatie: Vlaanderen v.z.w. (VWV ), i.s.m. het Huis van Alijn(Gent), KBOV: Luc Beyens, Vinkendal 32, 9031 Gent(Drongen) het Stedelijk Museum voor Volkskunde (Brugge), het tel./fax 09-330 33 81 - e-' mail: [email protected] Volkskundemuseum (Antwerpen) en het Museum voor de Volkskunde West-Vlaanderen: Danny Vanloocke, Oudere Technieken(Grimbergen). Vooruitgangstraat 66, 8310 Assebroek, tel. 050-36 16 09 - Met de steun van de provincie Oost-V laanderen. e-mail: [email protected] Websites en e-mailadressen: Abonnementsgeld: 20 euro http://users.pandora.be/kbov - [email protected] Steunabonnement (met vermelding in het tijdschrift): vanaf http://www.volkskunde-west-vlaanderen.be - danny@volks­ 30 euro kunde-west-vlaanderen.be http://www.huisvanalijn.be - [email protected] Te storten op rekeningnummer 703-0327514-23 van de http://www.brugge.be/musea - volkskundemuseum@brug­ Koninklijke Bond der Oost-Vlaamse Volkskundigen v.z.w. of ge.be op rekeningnummer 470-0267131-17 van Volkskunde West­ http://museum.antwerpen.be/volkskundemuseum - volks­ Vlaanderen v.z.w. met als mededeling: ABONNEMENT of [email protected] STEUNABONNEMENT. http://www.mot.be - [email protected] Nederlandse abonnees storten op rekeningnummer http://www.vcv.be - [email protected] 3924.87.128, Rabobank Terneuzen, t.n.v. "Van Mensen en http://www.volkskunde-vlaanderen.be - volkskunde-vlaan­ Dingen" met als mededeling: ABONNEMENT. Andere bui­ [email protected] tenlandse abonnees betalen op rek nr. 703-0327514-23 met http://www.volkskunde-limburg.be vermelding !BAN BE92703032751423 en BIC AXABBE22. Redactieadres: Van Mensen en Dingen, Kraanlei 65, 9000 Abonnees krijgen ten minste 4 nummers per jaar. Gent. Losse verkoop: 6 euro per nummer Hoofdredacteur: Jacques Van Keymeulen(tel. 09-231 13 64; Copyright: [email protected]) Koninklijke Bond der Oost-Vlaamse Volkskundigen vzw; Redactiesecretarissen: Volkskunde West-Vlaanderen vzw. Kristien Bogaert (tel. 09-251 08 92; [email protected]) Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag open­ Veronique De Tier (tel. 09-383 53 98; baar worden gemaakt door middel van druk, microfilm of op [email protected]) welke wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uit­ Arnold Eloy(tel.: 09-220 55 85; [email protected]) gever en de auteur. Tekstredacteur: Frans Van Lancker (tel. 09-226 27 45; Artikels kunnen opgestuurd worden naar het redactieadres en fra. [email protected]) worden voorgelegd aan een leescomité. Instructies voor auteurs worden op aanvraag toegestuurd. Redactie: Mark Adriaen, Bea Baillieul, Rob Belemans, Kristien Bogaert, Luc Daels, Johan Dambruyne, Johan ISSN-nummer: 1379-9460 David, Hendrik Defoort, Emiel Decock, Bert De Munck, Foto's op de kaft: Bart De Nil, Veronique De Tier, Willy Dezutter, Sylvie Briek Schotte (Collectie A. Vervaeke/Archief Pinguïn Dhaene, Arnold Eloy, Sibylla Goegebuer, Guy Hoebeke, Productions) Harlinda Lox, Antoon Naert, Werner van Hoof, Margaretha Lance Armstrong(© Tim De Waele) Van Huele, Jacques Van Keymeulen, Danny Vanloocke, Belgisch trekpaard: Rêve d'Or, zoon van Jupiter, en Harry Van Royen, Els Veraverbeke, Christophe Verbruggen, Internationaal kampioen in 1900 te Parijs(© SLE) Rinus Willemsen. Belgisch warmbloedpaard(© www.Flandersphoto.com) Redactieraad: prof. dr. Jan Art, em. prof. dr. Willy Met dank aan Stichting Levend Erfgoed Braekman, prof. dr. Elze Bruyninx, lic. Marcel Daem, prof. dr. Chris De Backer, prof. dr. M.arcel De Cleene, prof. dr. Jaargang III-2005 ___111-1 - 2 0 0 5 VAN MENSEN EN DINGEN 1 Van Mensen en Dingen. Tijdschrift voor Vo lkscultuur in Vlaanderen. Jaargang 111,1 (2005) 11Provlncle n · Oost-Vlaanderen Centrale Bibliothe�k Themanummer Wielersport 1 �1111 mu 11 n 1111 P B 1 0 2 8 7 7 5 Onder redactie van Frederik Backelandt VAN MENSEN EN DINGEN _____________! Il- 1 - 2 0 0 5 Woord vooraf Beste lezer, Het eerste nummer van jaargang III (2005) van Van Mensen en Dingen. Tijdschrift voor Volkscultuur in Vlaanderen is een thema­ nummer omtrent de wielersport. We zijn Frederik Backelandt dank­ baar dat hij als redacteur is willen optreden. Frederik is pas vorig jaar aan de Universiteit Gent als historicus afgestudeerd met een scriptie over de wielrennerij: "Ons rijke Vlaamse wielerleven en het wielerfla­ mingantisme: 'Sportwereld' als gangmaker van identiteit in het inter­ bellum". Die scriptie heeft overigens de Vlaamse Scriptieprijs 2004 gekregen, een prijs voor 'Bijzondere Journalistiek' van het Fonds Pascal Decroos. Frederik was dan ook de geknipte persoon om een themanummer voor Van Mensen en Dingen in elkaar te steken - hoe­ wel hij maar weinig tijd had, want zijn scriptie wordt als boek uitge­ geven. De redactie is van plan om in elke jaargang één of meer themanum­ mers op te nemen; ze zullen vanaf nu het jaarboek, dat ook thema­ tisch van opzet was, vervangen. U ontvangt vanaf 2005 dus 4 num­ mers van Van Mensen en Dingen, met het themanummer daarin begrepen. Als de financiën het mogelijk maken, verschijnt er ook een extra themanummer. Ons tijdschrift wordt blijkbaar steeds bekender. De redactie is zeer blij te mogen constateren dat er momenteel volstrekt geen nood is aan kopij, integendeel zelfs. We hopen dat dat zo mag blijven. Blijkbaar is er behoefte aaneen publicatiekanaal als het onze. In 2005 is de basis van het tijdschriftverruimd naar de provincie Antwerpen. Niet alleen verschijnen binnenkort de eerste bijdragen van het Volkskundemuseum aldaar, maar ook is de Universiteit Antwerpen de rangen van de redactie komen versterken. Prof. dr. Jacques Va n Keymeulen hoofdredacteur VAN MENSEN EN DINGEN 5 Inhoud Woord vooraf , JACQUES VAN KEYMEULEN 3 Vlaamse ke rels op tw ee wielen. Ons rij ke Vlaamse wielerleven en het wielerflamingan tisme: Sportwereld als gangmaker van iden titeit in het interbellum. Een discoursanalytische benadering , FREDERIK BACKELANDT 7 Sportgeschiedenis: spiegel van de maatschappij. Sportgeschiedenis met complemen taire versnellingen : vulgariserende wetenschap en we tenschappelij ke vulgarisatie, DRIES VANYSACKER 19 Bes taat er zoiets als een Vlaamse wieler(sub)cul tuur? , ROLAND RENSON 22 VINGER AAN DE POLS Voor u geknipt Wielersport inspireer t supporters to t ...pelgrime ren per fiets, massawielertoerisme en papcoureurs tot bui tensporige pres taties , IGNACE KINDS EN DANNY VANLOOCKE 33 Musea in de kijker Centrum Ronde van Vlaanderen in Oudenaarde. In te ractief belevings- museum in hartje Vlaamse Ardennen, FREDERIK BACKELANDT 39 Het Nationaal Wielermuseum te Roeselare, S1BYLLA GoEGEBUER 51 Voor u gekozen Renners van to en en nu: een wereld van verschil , FREDERIK BACKELANDT 57 Wielerstaminees , WALTER RornERS 59 Wielrennen in de reclamewereld. Een bee tje passie, voora l business, MAURICE HERMANS 65 Het wielrennen in de Nederlandse literatuur. Ee n beknopt overzich t, PATRICK CORNILLIE 70 Wielermonumen ten. In zo etgewi kkeld, in steen gekapt , HERMAN LAITEM 75 Signalementen 80 MOZAÏEK Wielrennen in onze ta al. De fiets op het puntje van onze Vlaamse tongen , MAARTEN VAN LOOY 81 Een imago op luchtbanden, het verhaal van Ich tegem , ANTOON NAERT 86 De ti jd van het ge zongen dagblad, HERMAN LAITEM 92 Sportjournalist Ber ten Bafcop, Luc ADRIAEN 95 VAN MENSEN EN DINGEN 111-1-2005 EJ OPROEPEN 110 AGENDA Het Huis van Al ijn (Gent) 111 Bond van Wes t-Vlaamse Volkskundigen 114 Stedelij k Museum voor Volkskunde (Brugge) 117 Vo lkskundemuseum Antwerpen 119 1850 -1950: een eeuw bloemensierteelt te Gen tbrugge 121 SUMMARIES 122 111-1- 2005 VAN MENSEN EN DINGEN 7 Vlaamse kerels op twee wielen Ons rijke Vlaamse wielerleven en het wielerflamingantisme: Sportwereld als gangmaker van identiteit in het interbellum. Een discoursanalytische benadering. Frederik Backelandt Vlaggende sportnaties Kriebels in de benen en vet in de broek! Het wielerseizoen 2005 is al een tijdje bezig maar een moment van collectieve extase heeft de Vlaming nog niet gehad. Dat volgt wellicht in de Vlaamse Wielerweek die er zit aan te komen, met op kop de Ronde van Vlaanderen, sedert jaar en dag de hoogmis van het Belgische wielerseizoen. Het valt immers niet te ontkennen ... tijdens de Vlaamse Wielerweek gaan de harten van veel Vlamingen om één of andere reden sneller slaan. Dan moeten Van Petegem en co het weer gaan doen op Vlaamse en Noord-Franse wegen. Dan moet 'onze' To m Boonen de Italiaanse snelle mannen te snel af zijn aan de streep. Sport en ontluikende nationale gevoelens: het is een fe nomeen dat niet alleen bij de Vlamingen kan worden getraceerd. Dat bewees men ten zuiden van de taalgrens tijdens de voorbije Ronde van Frankrijk. U herinnert zich ongetwijfeld nog hoe de hete sportzomer van 2004 begin juli op gang werd getrokken door de 9lste editie van de To ur de France. Het To urcircus raasde toen vier dagen lang over Belgisch grondgebied. Of beter: over Waalse bodem. Renners en volgers zullen het alvast geweten hebben met de maar liefst 22.000 Wa alse vlaggen die toen het parcours (ont)sierden. Het massaal uitdelen van hanen­ vlaggen was een initiatief van de Waalse minister-president Jean­ Claude Va n Cauwenberghe. Het vlaggengezwaai moest 'de Waalse identiteit' promoten. Het leek het Waalse antwoord op de wildgroei van Vlaamse leeuwenvlaggen langs het traject van voorjaarsklassie­ kers als de Ronde van Vlaanderen en Parijs-Roubaix. "Ik kan de Vlaamse Leeuw niet verbieden, maar wél overtroeven", had een strijd­ vaardige Va n Cauwenberghe zijn opmerkelijke tegenoffensief al een maand vóór de doortocht van de To urkaravaan aangekondigd.