e-ISBN 978-83-7934-450-5 Bezpieczeństwo w funkcjonowaniu sektorów gospodarczych Redakcja naukowa Krzysztof Surowiec R e c e n z e n t dr hab. inż. Marian WOŹNIAK, prof. PRz R e d a k t o r n a c z e l n y Wydawnictw Politechniki Rzeszowskiej dr hab. inż. Lesław GNIEWEK, prof. PRz W procesie wydawniczym pominięto etap opracowania redakcyjnego. Monografię wydrukowano z matryc dostarczonych przez Krzysztofa Surowca. R e d a k c j a n a u k o w a dr Krzysztof SUROWIEC Katedra Nauk Humanistycznych i Społecznych Wydział Zarządzania PRz P r o j e k t o k ł a d k i Joanna MIKUŁA bezpieczeństwo, gospodarka, bezpieczeństwo narodowe © Copyright by Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej Rzeszów 2021 Wszelkie prawa autorskie i wydawnicze zastrzeżone. Każda forma powielania oraz przenoszenia na inne nośniki bez pisemnej zgody Wydawcy jest traktowana jako naruszenie praw autorskich, z konsekwencjami przewidzianymi w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 1191 t.j.). Autor i Wydawca dołożyli wszelkich starań, aby rzetelnie podać źródło zamieszczonych ilustracji oraz dotrzeć do właścicieli i dysponentów praw autorskich. Osoby, których nie udało się ustalić, są proszone o kontakt z Wydawnictwem. e-ISBN 978-83-7934-450-5 p-ISBN 978-83-7934-449-9 Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej al. Powstańców Warszawy 12, 35-959 Rzeszów Ark. wyd. 18,13. Ark. druk. 17,50. Oddano do druku w lutym 2021 r. Wydrukowano w lutym 2021 r. Drukarnia Oficyny Wydawniczej PRz, al. Powstańców Warszawy 12, 35-959 Rzeszów SPIS TREŚCI Spis treści........................................................................................................... 3 Wstęp ................................................................................................................. 7 Patryk BIAŁY BEZPIECZEŃSTWO I STABILNOŚĆ POLSKIEGO RYNKU FINANSOWEGO A KATASTROFA SMOLEŃSKA 2010 ................................ 9 Weronika CIEŚLA BEZPIECZEŃSTWO W CYBERPRZESTRZENI ............................................ 21 Justyna DOŁĘGA KATASTROFY LOTNICZE I ICH PRZYCZYNY ........................................... 29 Dominika DUDEK EUROPEJSKA STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO .... 43 Kinga GRUDZIEŃ ANALIZA PROJEKTÓW REALIZOWANYCH W GMINIE GRĘBÓW DOFINANSOWANYCH Z FUNDUSZY UNIJNYCH ..................................... 53 Gabriela JASICZEK ANALIZA INWESTYCJI ZE ŚRODKÓW UNIJNYCH DOKONYWANYCH W GMINIE SZERZYNY .................................................................................. 65 Magdalena KANIA INWESTYCJE REALIZOWANE W GMINIE BAĆKOWICE DZIĘKI DOFINANSOWANIU ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ ........................ 77 Paulina KOSIOR LUKA PODATKOWA – ZJAWISKO PRZESTĘPSTW W VAT ..................... 89 Faustyna KUCHTAR ANALIZA REALIZACJI PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH Z UDZIAŁEM ŚRODKÓW POMOCOWYCH MIASTA ŁAŃCUT ....................................... 101 Kamila KULPA PROJEKTY WSPÓŁFINANSOWANE Z BUDŻETU UNII EUROPEJSKIEJ REALIZOWANE W GMINIE NISKO W LATACH 2014-2020 ..................... 113 Szymon KWOKA WPŁYW STRAŻY OCHRONY KOLEI NA BEZPIECZEŃSTWO TRANSPORTU KOLEJOWEGO ................................................................... 125 Patrycja LIPKA BEZPIECZEŃSTWO ZDROWIA PUBLICZNEGO WOBEC ZAGROŻEŃ SPOWODOWANYCH PANDEMIĄ COVID-19 ............................................ 137 Agata ŁUKASIK ZAGROŻENIA W TRANSPORCIE LOTNICZYM, A REALIZACJA BEZPIECZEŃSTWA PRZEWOZÓW PODEJMOWANA PRZEZ ORGANIZACJE KRAJOWE I MIĘDZYNARODOWE ................................. 147 Paulina MYŚLIWIEC BEZPIECZEŃSTWO FINANSOWE W BANKOWOŚCI ELEKTRONICZNEJ ....................................................................................................................... 159 Katarzyna NOGA STRAŻ MIEJSKA A BEZPIECZEŃSTWO LOKALNE MIASTA RZESZOWA ....................................................................................................................... 169 Arkadiusz OLEJARZ ZAGROŻENIA XXI WIEKU WYNIKAJĄCE Z FUNKCJONOWANIA SZPIEGOSTWA PRZEMYSŁOWEGO.......................................................... 181 Damian ORŁOWSKI ANALIZA FUNKCJONOWANIA MOBILNYCH SIECI TELEKOMUNIKACYJNYCH W KONTEKŚCIE BEZPIECZEŃSTWA ZDROWOTNEGO.......................................................................................... 193 4 Patrycja PAZDAN BEZPIECZEŃSTWO RUCHU LOTNICZEGO - PRZYCZYNY WYPADKÓW LOTNICZYCH I SPOSOBY ICH ZAPOBIEGANIA...................................... 205 Jan PINDAK WYPADKI DROGOWE W POWIECIE JAROSŁAWSKIM W LATACH 2009- 2019................................................................................................................ 217 Wiktoria POLAK SYSTEM OCHRONY CYWILNEJ KOMUNIKACJI LOTNICZEJ PRZED TERRORYZMEM I AKTAMI BEZPRAWNEJ INGERENCJI NA PRZYKŁADZIE POLSKI............................................................................... 235 Natalia POTOCZNA BEZPIECZEŃSTWO W TRANSPORCIE LOTNICZYM ............................. 247 Przemysław SKUBEL INWESTYCJE UNIJNE GMINY BESKO ...................................................... 257 Wojciech SMYKLA PROJEKTY Z DOFINANSOWANIEM UNIJNYM REALIZOWANE NA TERENIE GMINY BARANÓW SANDOMIERSKI W LATACH 2010-2020 ...... ....................................................................................................................... 271 5 WSTĘP Współczesny świat zdeterminowany jest przez rozwój wielu technologii. Na naszych oczach powstają coraz to nowe wynalazki w ramach tzw. czwartej rewolucji przemysłowej, w której również wielkie znaczenie osiągnęły przedsiębiorstwa związane z szeroko pojętą technologią informacyjno- internetową. Mimo szybkiego zmieniania się rzeczywistości, w której żyjemy poszczególne państwa, sektory gospodarki jak i ludzie narażeni są na niebezpieczeństwa. Zagrożenia te występują każdego dnia w sytuacjach życia codziennego: w bankach, Internecie, telefonie czy komputerze. Niesie to ze sobą możliwość utraty poczucia bezpieczeństwa i realne straty chociażby finansowe, które mogą być tego skutkiem. Bezpieczeństwo ma złożony charakter i ciągle rozszerza się na nowe dziedziny, które tworzy otaczająca nas rzeczywistość niezależnie od nas. Należy ono do najwyższych wartości w życiu jednostek, społeczeństw i państw. Szczególnie teraz w okresie panującej pandemii widoczny jest wpływ wielu czynników na zapewnienie nam fizycznego bezpieczeństwa w zakresie zdrowia. Umiejętność zarządzania w sytuacjach kryzysowych nabrała nowego wymiaru w związku z Covid-19. W zakresie ekonomii i funkcjonowania gospodarek mamy do czynienia z nowymi sytuacjami, np. z długotrwałym lockdownem czy rozwojem nowych branż gospodarczych w czasie pandemii. Kryzysy gospodarcze od zawsze stanowiły nieodłączny element funkcjonowania świata i miały swoje wielowymiarowe przyczyny, skutki oraz charakter. Obecnie uważa się je za procesy tworzące niekorzystne zjawiska, przełomy w fazach rozwoju organizacji, a nawet problemy wynikające z podejmowania decyzji i przywództwa. Bezpieczeństwo ekonomiczne w skali państwa, jak i dla pojedynczych obywateli odgrywa współcześnie niebagatelną rolę. Jest ono również składnikiem bezpieczeństwa narodowego. Bezpieczeństwo ma duży wpływ na rozwój poszczególnych sektorów gospodarczych. Według Wacława Śmida sektor w rozumieniu części gospodarki „to ogół przedsiębiorstw, które z reguły prowadzą tę samą działalność podstawową, to znaczy wytwarzają wyroby lub usługi o podobnym przeznaczeniu‖1. W innym znaczeniu sektor gospodarki to „to jeden z trzech podstawowych segmentów gospodarki, które zostały wykształcone w historycznym rozwoju cywilizacji człowieka‖2. Obecnie szczególną uwagę zwraca się na rozwój tzw. czwartego sektora, który tworzą technologie zaawansowane (związane z reklamą, z IT, usługi bankowe, finansowe, ubezpieczeniowe, doradcze oraz szkolnictwo wyższe, wykorzystanie funduszy unijnych). Wydzielenie sektorów gospodarki umożliwia porównywanie stopnia rozwoju gospodarczego społeczeństw różnych regionów czy państw. We 1 W. Śmid, Leksykon przedsiębiorcy, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2010, s. 216. 2 A. Runge, Słownik pojęć z geografii społeczno-ekonomicznej, Videograf Edukacja 2008, s. 292. wszystkich sektorach gospodarczych recepcja zasad i przepisów związanych z szeroko pojętym bezpieczeństwem umożliwia prawidłowe funkcjonowanie, bez obawy, np. o możliwość wykradzenia danych w wyniku ataku cybernetycznego. Z elementami gospodarek związane jest w szczególności bezpieczeństwo ekonomiczne. Jedna z definicji określa je jako: „stan osób, gospodarstw domowych oraz społeczności, które są w stanie pokryć swoje podstawowe potrzeby i nieuniknione wydatki w sposób zrównoważony, biorąc pod uwagę wymagania fizjologiczne, środowiska i obowiązujące normy kulturowe‖3. Poziom bezpieczeństwa w sektorach gospodarki zależy w głównej mierze od człowieka, jego zachowań i podejmowanych decyzji. Bardzo ważna jest również wiedza jaką posiadają ludzie i jaki sposób potrafią wykorzystać ją do prawidłowego i bezpiecznego funkcjonowania sektorów gospodarczych. Znajomość ekonomii przekłada się na możliwości uzyskania nowych dochodów w skali mikro i makro. To z kolei powoduje większy dobrobyt na poziomie państwa i przyczynia się do wzrostu jego potęgi. Intencją niniejszej monografii jest ukazanie różnorodnych aspektów bezpieczeństwa w XXI w. w różnych sektorach gospodarki i jego wpływu na obywateli oraz państwo. Dużą rolę w tym w tym zakresie ma odpowiednie zarządzanie, co znalazło odbicie w niektórych artykułach. Monografia składa się z 23. artykułów napisanych przez studentów Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicz, którzy realizują studia licencjackie lub magisterskie. Prawie wszystkie zostały