1 ŚREDNIOTERMINOWE SCENARIUSZE ROZWOJU PRZEMYSŁU KOSMICZNEGO W POLSCE GRUDZIEŃ 2020 2 3 1. WPROWADZENIE Trzecia dekada XXI wieku zapowiada się wyjątkowo interesująco. Z pewnością globalny sektor kosmiczny zmieni swój kształt i zasięg w porównaniu z dwiema pierwszymi dekadami tego stulecia. Ponadto to właśnie w trakcie lat dwudziestych człowiek najpewniej powróci na Księżyc, tym razem na stałe i w „międzynarodowym składzie”. Dojdzie także do serii ambitnych misji marsjańskich, których zwieńczeniem będzie sprowadzenie próbek materii z Czerwonej Planety (około 2031 roku). Wiele wydarzy się również w bezpośrednim otoczeniu Ziemi: pojawią się megakonstelacje poszerzające możliwości telekomunikacyjne. Nowe państwa dołączą do grona operatorów własnych satelitów lub nawet systemów satelitarnych. Prywatne firmy oraz państwa będą realizować niezależne, ambitne plany, w tym rozwoju nowych rakiet, systemów obserwacji Ziemi, a nawet eksploracji przestrzeni BEO (Beyond Earth Orbit), w szczególności na Księżycu i wokół niego. Oczywiście jest możliwe, że wiele z tych planów nie zostanie zrealizowanych w zakładanym czasie. Pandemia koronawirusa SARS-CoV-2 (COVID-19), która „rozlała się” po całym świecie w 2020 roku, według wstępnych prognoz może wpłynąć na wysokość dostępnych funduszy. W konsekwencji istnieje poważne ryzyko opóźnienia niektórych z dużych programów kosmicznych, w tym tych eksploracyjnych. Czy w Polsce istnieje już świadomość tej zmiany branży kosmicznej? Jakie są możliwości wsparcia budowy innowacyjnych rozwiązań, które mogą być ważne z perspektywy Polski lub Europy? Co jest potrzebne, by krajowy sektor kosmiczny mógł wkroczyć na ścieżkę szybkiego rozwoju? W niniejszym studium pt. „Średniookresowe scenariusze rozwoju przemysłu kosmicznego w Polsce” zaprezentowane zostały wnioski i rekomendacje dotyczące możliwych kierunków rozwoju branży kosmicznej w Polsce. Zakres studium to 10 najbliższych lat, czyli do 2031 roku. Najważniejszym i podstawowym wnioskiem płynącym z opracowania tego studium jest zaobserwowanie dużej liczby wyzwań, jakie stoją przed stworzeniem możliwości do szybkiego lub chociażby „umiarkowanego” rozwoju krajowego sektora kosmicznego. 4 Poniższa tabela przedstawia tytuł każdego z rozdziałów tego studium. Tabela 1: Spis rozdziałów studium Rozdział Tytuł Rozdział 1 Podsumowanie Rozdział 2 Spis treści Rozdział 3 Rekomendacje Rozdział 4 Polska, Europa i świat – rozwój branży kosmicznej Rozdział 5 Strategiczne dokumenty – Polska i Europa Rozdział 6 Inteligentne specjalizacje Rozdział 7 Uwarunkowania interwencji państwa Rozdział 8 Modele rozwoju branży na przykładzie pięciu wybranych państw Rozdział 9 Czynniki wpływające na rozwój branży Rozdział 10 Przyjęte modele scenariuszy Rozdział 11 Najbardziej prawdopodobny scenariusz To studium odpowiada na potrzeby Sektorowej Rady ds. Kompetencji przemysłu lotniczo-kosmicznego w Polsce. Mowa tutaj przede wszystkim o potrzebach i wyzwaniach, jakie stoją przed kadrami w celu ich wykształcenia w naszym kraju, a docelowo również stworzenia odpowiednich warunków, by sprowadzać specjalistów zza granicy do pracy w Polsce. Poniższa tabela przedstawia wymagania zawarte w zamówieniu na to studium oraz informację o pozycji z rozwinięciem danego zagadnienia w tym dokumencie. 5 Tabela 2: Spis wymagań stawianych temu studium Rozdział(y) studium Wymaganie opisujące Komentarz dane zagadnienie Uwarunkowania rozwoju branży kosmicznej w Polsce, Za „innych liczących się Europie, USA i innych znaczących krajach. Porównanie Rozdział 4 graczy” podano sektor silnych i słabych stron graczy na rynku kosmicznym komercyjny (Europa, USA, Chiny, inni liczący się gracze). Przegląd dokumentów strategicznych związanych z Rozdział 5 sektorem kosmicznym na poziomie Polski i Europy. Przegląd i analiza inteligentnych specjalizacji związanych z sektorem kosmicznym na poziomie regionalnym i krajowym. Pokazanie inteligentnych specjalizacji, w których Rozdział 6 wskazane są obszary rozwoju przemysłu kosmicznego i tego, jakie dodatkowe uwarunkowania narzucane są przez istniejące inteligentne specjalizacje na poziomie krajowym i regionalnym. Uwarunkowania interwencji państwa: I. Prognozy rozwoju portfeli zamówień inwestorów publicznych (na poziomie krajowym i europejskim) oparte na programach i inicjatywach krajowych oraz programach i inicjatywach międzynarodowych, w Rozdział 7 szczególności programach Europejskiej Agencji Kosmicznej oraz Unii Europejskiej II. Pomoc publiczna i inne rodzaje wsparcia planowane do realizacji na poziomie krajowym i europejskim Modele rozwoju branży na przykładzie pięciu wybranych Wybrane państwa to państw (w tym trzech państw europejskich; pominięte Wlk. Brytania, Szwecja, Rozdział 8 mają zostać USA, Chiny, Indie, Rosja jako państwa Hiszpania, Korea nieprzystające do ścieżki, którą może podążać Polska) Południowa, Brazylia Czynniki wpływające na rozwój branży: I. Ekonomiczne II. Społeczne Rozdział 9 III. Techniczno-technologiczne IV. Ekologiczne V. Polityczne Przyjęte modele scenariuszy I. Średniookresowy scenariusz I – szybkiego wzrostu II. Średniookresowy scenariusz II – umiarkowanego Rozdział 10 wzrostu III. Średniookresowy scenariusz III – rozwój endogeniczny branży Omówienie scenariusza najbardziej prawdopodobnego I. Uwarunkowania Przedstawiono II. Kamienie milowe kompetencji scenariusz pomiędzy III. Bariery rozwoju Rozdział 11 „umiarkowanym IV. Przewidywane zapotrzebowanie na wzrostem” a „rozwojem kompetencje/kwalifikacje w branży kosmicznej w wyniku endogenicznym branży” realizacji scenariusza Omówienie źródeł finansowania rozwoju polskiej branży Rozdział 4 kosmicznej z uwzględnieniem środków publicznych i oraz funduszy prywatnych (w tym VC). rozdział 7 Wpływ czynników zewnętrznych na rozwój branży Przedstawione w tym Rozdział 11 (COVID-19, susza, zmiany klimatyczne itp.) w ujęciu rozdziale jako 6 dodatkowe czynniki, które mogą wpłynąć na najbardziej globalnym prawdopodobny scenariusz rozwoju polskiego sektora kosmicznego Rozdział 1 Podsumowanie oraz rozdział 3 Studium zostało dostosowane dla osób niepełnosprawnych. Jakość czcionki została ujednolicona zgodnie z ustalonymi wzorami. Kontrast dokumentu został odpowiednio dobrany, wykonano dokładne i zrozumiałe opisy elementów graficznych i szczegółowo opisano tabele. Prace nad studium rozpoczęły się 5 października, a zakończyły 20 grudnia 2020 r. W tym czasie doszło do ważnych wydarzeń, które bezpośrednio wpłynęły na niektóre aspekty studium: • W listopadzie 2020 r. Krajowy Program Kosmiczny został odrzucony i zapadła decyzja o wszczęciu prac nad jego nową wersją, na lata 2021–2025 (informacja została opublikowana 7 grudnia 2020 r.), • W listopadowych wyborach prezydenckich w USA wygrał kandydat opozycji, co może wpłynąć na terminy w programie Artemis, • W połowie grudnia zapadły decyzje co do poziomu finansowania europejskich programów Galileo, EGNOS, Copernicus, a także GOVSATCOM i SSA/SST na lata 2021–2027. Mamy nadzieję, że to studium przyniesie wyjaśnienie wielu istotnych aspektów wpływających na globalny i regionalny sektor kosmiczny. Jesteśmy przekonani, że tego typu analizy powinny być przeprowadzane i aktualizowane co 2–3 lata. Autorzy: Krzysztof Kanawka, PhD DIC dr Katarzyna Sidło Wojciech Drewczyński Zespół autorów wsparli: Maciej Mickiewicz Adam Korybut-Kotulewski Magdalena Jarosz Wojciech Leonowicz 7 2. SPIS TREŚCI Table of Contents 1. WPROWADZENIE.............................................................................................................3 2. SPIS TREŚCI.....................................................................................................................7 SPIS ILUSTRACJI............................................................................................................10 SPIS TABEL.....................................................................................................................11 SPIS AKRONIMÓW..........................................................................................................13 3. REKOMENDACJE............................................................................................................16 4. POLSKA, EUROPA I ŚWIAT – ROZWÓJ BRANŻY KOSMICZNEJ.................................18 Inicjatywy rządowe i agencyjne – uwarunkowania............................................................19 Opis sytuacyjny Stanów Zjednoczonych Ameryki (USA)...............................................19 Opis sytuacyjny Europy.................................................................................................23 Opis sytuacyjny Europejskiej Agencji Kosmicznej.........................................................25 Opis sytuacyjny programu kosmicznego Unii Europejskiej............................................32 ESA a Unia Europejska – relacje...................................................................................36 Opis sytuacyjny Chińskiej Republiki Ludowej................................................................36 Opis sytuacyjny Polski......................................................................................................39 Silne strony – Polska.....................................................................................................39 Słabe strony – Polska....................................................................................................41 Inicjatywy komercyjne.......................................................................................................50 Inicjatywy komercyjne – silne strony..............................................................................50