ACTA POMERANIA ZESZYTY NAUKOWE POWSZECHNEJ WYŻSZEJ SZKOŁY HUMANISTYCZNEJ „POMERANIA‖ W CHOJNICACH Folia Administracja Folia Bezpieczeństwo Folia Pedagogika CHOJNICE 2014, nr 5 Rada Naukowa Janusz Gierszewski (przewodniczący), Juliusz Jundziłł, Tadeusz Maciejewski, dr hab. Tomasz Biernat, Arkadiusz Karwacki, Andrzej Misiuk, Juliusz Piwowarski, Marek Stefański Recenzenci Prof. dr hab. Waldemar Kitler Prof. dr hab. Andrzej Misiuk Prof. dr hab. Tadeusz Maciejewski Prof. dr hab. Juliusz Jundziłł Redaktorzy tematyczni Tadeusz Maciejewski (Folia Administracja) Janusz Gierszewski (Folia Bezpieczeństwo) Tomasz Biernat (Folia Pedagogika) Dyrektor Wydawnictw PWSH Pomerania Mariusz Brunka Redaktor językowy i techniczny Żaneta Brieger Projekt okładki Maciej Piątek Redakcja „ACTA POMERANIA‖ PWSH Pomerania w Chojnicach ul. Świętopełka 10, 89-600 Chojnice Tel. 52 334 28 87, e-mail: [email protected] Wydawca Certus s.c. Janusz Szczepański, Rafał Wełninski, ul. Angowicka 53, 89-600 Chojnice na zlecenie Powszechnej Wyższej Szkoły Humanistycznej „Pomerania‖ ul. Świętopełka 10, 89-620 Chojnice ISSN 2080-6183 ISBN 978-83-938232-5-3 Spis treści I Folia Administracja MARIUSZ BRUNKA: Poszerzenie bazy decyzyjnej lokalnej administracji oświatowej o działalność ciał nieformalnych, a zarządzanie zmianą ........................................................... 7 DARIUSZ MARKIEWICZ : Zaostrzenie polityki imigracyjnej w Niemczech ..................... 33 ROBERT KOSIEDOWSKI: Problematyka pracowniczych urlopów wypoczynkowych w świetle przepisów prawa pracy oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego ............................... 44 MARCIN WAŁDOCH : Nowa Zelandia i tamtejsza Polonia w dokumentach służb specjalnych PRL ....................................................................................................................... 68 PRZEMYSŁAW ZIENTKOWSKI : Wokół teologii praw człowieka .................................... 86 II Folia Bezpieczeństwo JOANNA GRUBICKA : Konwergencja w obszarze e-usług a bezpieczeństwo ................... 101 MICHAŁ BARTCZAK : Psychologiczne aspekty kibicowania osób pozbawionych wolności ................................................................................................................................................ 117 WOJCIECH M. HRYNICKI : Ochrona byłych nazistowskich obozów zagłady w aspekcie zagadnienia bezpieczeństwa kulturowego.............................................................................. 130 III Folia Pedagogika ELŻBIETA GOMUŁKA: Strategie działań reintegracyjnych zmierzających do powrotu dziecka z placówki opiekuńczo-wychowawczej do rodziny naturalnej ................................. 149 ELŻBIETA KOŚCIŃSKA : Zadowolenie z życia i bilans życiowy osób starszych – analiza wybranych badań .................................................................................................................... 167 MACIEJ KUDŁA : Odpowiedzialność i praca jako wartości kształtujące ludzką egzystencję w chorobie .............................................................................................................................. 180 NOTY O AUTORACH .......................................................................................................... 190 I FOLIA ADMINISTRACJA ACTA POMERANIA 2014, NR 5 MARIUSZ BRUNKA Poszerzenie bazy decyzyjnej lokalnej administracji oświatowej 1 o działalność ciał nieformalnych, a zarządzanie zmianą Wprowadzenie Zdolność skutecznego reagowania na zachodzące we współczesnym świecie zmiany w sferze społeczno-ekonomicznej należy obecnie do głównych mierników efektywnego administrowania. Stąd też zarządzanie zmianą sprzyjające rozwojowi gospodarczemu w powiecie chojnickim, w znacznym stopniu zależy od treści i form, jakie przybierze zarządzanie dostosowujące edukację w tym powiecie do potrzeb społecznych i zmieniającej się gospodarki. Publiczna edukacja była i jest bowiem narzędziem osiągania celów ogólnospołecznych, a nie wyłącznie rozwoju osobniczego jednostki. Taką perspektywę nakreśliło już wprowadzenie przez króla Prus Fryderyka Wilhelma I w swoich ordynacjach z początku XVIII w. obowiązku szkolnego i objęcie nim bez mała całej populacji dzieci2. Nie trzeba było czekać zbyt długo na „zbawienne skutki‖ tego przedsięwzięcia3. W ciągu kilkudziesięciu lat pozwoliło ono Prusom na pozyskanie całej rzeszy wykwalifikowanych kupców, rolników (np. korzystających z fachowej literatury), rzemieślników (np. zdolnych do wdrażania planów, instrukcji technicznych), wojskowych (np. pisemnie formułujących rozkazy) itp., co było pośrednio jedną z przyczyn osiągnięcia przez to państwo mocarstwowej pozycji. Tą drogą poszli następnie nasi założyciele Komisji Edukacji Narodowej w dobie stanisławowskiej, a także inni europejscy naśladowcy pruskich rozwiązań oświatowych. 1 Artykuł stanowi kompilację dwóch opracowań wykonanych na zamówienie Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową w Gdańsku, pt. Jakie czynniki należałoby uwzględnić, aby z powodzeniem ukonstytuowało się nieformalne ciało doradcze przy starostwie powiatowym w Chojnicach – Szanowani Liderzy Zmiany?, Chojnice 2013; Zarządzanie zmianą dostosowujące edukację w powiecie chojnickim do potrzeb społecznych i zmieniającej się gospodarki, Chojnice 2013. 2 Szerzej problematykę tę omówiono [w:] Die Volksschule des Obrigkeitsstaates und ihre Kritiker. Texte zur politischen Funktion der Volksbildung im 18. und 19. Jahrhundert (hrsg. L. Fertig), Darmstadt 1979. 3 Por. J.S. Mill, Zasady ekonomii politycznej i niektóre jej zastosowania do filozofii społecznej, t. I, PWN, Warszawa 1965, s. 41 i 427. 7 Przedmiotem niniejszych rozważań jest problematyka zadań administracji oświatowej działającej w lokalnej przestrzeni w zakresie zarządzania zmianą dostosowującą edukację do wyzwań współczesności, w szczególności w sferze stosunków społeczno-ekonomicznych. Uzupełnieniem podjętych rozważań ma być też ocena stanu instytucjonalnego obecnych organów systemu oświaty i postulowane ich poszerzenie o działalność ciał nieformalnych. Aczkolwiek problematyka ta najsilniej powiązana jest z zarządzaniem, intencją autora jest jej szersze osadzenie w refleksji administracyjnoprawnej otoczki polityki oświatowej. Interdyscyplinarność ta nie pozwala na jednostronność metodologiczną, skłaniając raczej do zarysowania podstawowych kwestii, które w toku dalszych analiz powinny znaleźć swoje pogłębienie w ramach każdej z podniesionych tu dziedzin wiedzy. Pierwotnie wymaga to jednak pogłębionego odniesienia do podstawowych aktów normatywnych i planistycznych. 1. Problem efektywnego zarządzania placówkami oświatowymi w powiecie chojnickim Od 1990 r. instytucjonalny charakter szkolnictwa w Polsce określa zasada związania większości tego typu placówek z poszczególnymi szczeblami samorządu terytorialnego4. Mamy więc obecnie piony gminnych, powiatowych i wojewódzkich placówek oświatowych. Pośród nich zaś placówki prowadzone obligatoryjnie i powoływane dobrowolnie. Oznacza to, że mówiąc o efektywnym zarządzaniu zmianą dostosowującą edukację w naszym powiecie do potrzeb społecznych i zmieniającej się gospodarki nie możemy ograniczyć go do działań, podejmowanych przez władze lokalnej wspólnoty samorządowej (powiatu), ale odnosimy go do całości działań, jakie w tym zakresie będą realizowały w tym samym czasie również: 1) poszczególne wspólnoty samorządowe wchodzące w zakres terytorialny naszego powiatu: Chojnice (gmina), Chojnice (miasto), Brusy, Czersk i Konarzyny; 2) jednostki samorządu oddziaływujące bezpośrednio lub pośrednio na tę sferę, a wchodzące w obręb innych samorządów powiatowych (głównie Człuchów), a nawet innych województw (np. Tuchola w województwie kujawsko-pomorskim); 4 Por. z zapisami ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572). 8 3) właściwa regionalna wspólnota samorządowa (województwo pomorskie), np. poprzez prowadzenie na terenie powiatu własnych placówek oświatowych (np. Wojewódzki Zespół Szkół Policealnych w Chojnicach); 4) państwowe władze oświatowe, głównie poprzez oddziaływanie administracji oświatowej (m.in. nadzór ze strony kuratoriów, prawodawstwo oświatowe itp.). Powyższe wyszczególnienie uświadamia nam całość skomplikowanego pod względem organizacyjnym aparatu zw. systemem oświaty, który uzupełniają placówki prywatne, w tym działające na prawach szkół publicznych (np. szkoła katolicka). Uzupełniają go też działające w powiecie uczelnie, szczególnie kształcące kadry dla lokalnego rynku usług edukacyjnych. Truizmem byłoby twierdzić, iż oświata w naszym powiecie działa w dobie różnorakich zmian, generujących nowe wyzwania w zakresie zarządzania, a w tym wynikające z notorycznej transformacji współczesnej gospodarki. Ważniejsze jest choćby pobieżne nakreślenie zmian dających się zidentyfikować. Cechą obecnych stosunków społecznych jest bowiem wyjątkowa ich podatność na pojawianie się wyzwań, których nie braliśmy do niedawna jeszcze pod uwagę. Np. od dziesięcioleci przygotowuje się nas do szybkiego upadku energetyki opartej na kopalinach; w żadnym zaś stopniu nie byliśmy gotowi na skutki wpływu nowoczesnych technologii informatycznych na rynek usług. Musimy zatem zakładać, że w przyszłości mogą pojawić się takie zmiany, których dziś nie możemy przewidzieć. Konstatacja ta zmusza do sformułowania zasady, iż stan długotrwałej stabilizacji lub wręcz stagnacji edukacyjnej w żadnym stopniu nie może być wkomponowywany w założenia realnej polityki edukacyjnej! Więcej, „nastawienie na zmiany‖ oraz ich generalna akceptacja powinny wyznaczać fundamentalne założenia lokalnej polityki oświatowej.