SVEUĈILIŠTE U ZAGREBU FILOZOFSKI FAKULTET Odsjek za povijest umjetnosti Diplomski rad MOGUĆNOSTI IMPLEMENTACIJE NOVIH SADRŢAJA U NASTAVU LIKOVNE UMJETNOSTI – INTERPRETACIJA SUVREMENIH GRAFITA Hana Juranović Mentor: dr. sc. Jasmina Nestić, doc. Komentor: dr. sc. Frano Dulibić, red. prof. ZAGREB, 2019. Temeljna dokumentacijska kartica Sveuĉilište u Zagrebu Diplomski rad Filozofski fakultet Odsjek za povijest umjetnosti Diplomski studij MOGUĆNOSTI IMPLEMENTACIJE NOVIH SADRŢAJA U NASTAVU LIKOVNE UMJETNOSTI – INTERPRETACIJA SUVREMENIH GRAFITA The possibilities for implementing new contents in visual arts education – an interpretation of contemporary graffiti Hana Juranović U radu je predstavljena mogućnost implementacije suvremenih grafita i uliĉne umjetnosti kao novog sadrţaja u nastavi Likovne umjetnosti. Grafiti kao dio umjetnosti u javnom prostoru su fenomen prisutan na svim gradskim površinama te će se uĉenicima pobliţe predstaviti putem projektne nastave. Za projektnu nastavu je predviĊeno trajanje od tri tjedna. Tijekom nje će se uĉenici u prvome tjednu upoznati sa svjetskom grafiterskom scenom i njenim umjetnicima, dok će se u drugome tjednu upoznati s onom domaćom, toĉnije scenom zagrebaĉkih grafita. U trećemu tjednu uĉenici će se pobliţe upoznati s problematikom podruĉja grafita kao marginalnog dijela umjetnosti te u nju ulaze diskusijom. Kroz cijelo trajanje projektne nastave uĉenici će razvijati svoje kompetencije i vještine kritiĉkim promišljanjem u uĉioniĉkoj i terenskoj nastavi. U nastavi se takoĊer potiĉe samostalnost uĉenika, oni su glavni akteri debate putem koje se dotiĉu aktualnih pitanja na koja će pokušati odgovoriti kroz kvalitetnu argumentaciju i jasno izraţavanje stavova. Kontinuiranim radom na metodiĉkim vjeţbama uĉenici će njegovati kulturu ruke i vlastite kreativne sposobnosti koje će se izraziti i na kraju prezentirati kroz finalni projektni zadatak. Metodom samoevaluacije i koevaluacije uĉenici će razvijati smisao za odgovornost te vrednovati meĊusobnu zainteresiranost i kvalitetu aktivnosti. Ovim radom uĉenike se osvještava o postojanju umjetniĉki vrijednih grafita, van konotacija vandalizma i ilegalnih prostora. Nastoji se ukazati na mogućnost oplemenjenjivanja kulturnog ţivota urbane zajednice prostorima predviĊenima za grafite i uliĉnu umjetnost. Na izloţbama, radionicama i festivalima ili pak kroz projekte, uliĉna umjetnost i grafiti su sve popularniji umjetniĉki izraz koji doprinosi vizualnom karakteru i ambijentu grada. Kroz projektnu nastavu nastavnik osvještava, senzibilizira i usmjerava uĉenike ka donošenju vlastitih zakljuĉaka o suvremenim grafitima. Rad je pohranjen u: Knjiţnici Filozofskog fakulteta Sveuĉilišta u Zagrebu. Rad sadrţi: 152 stranice i 129 reprodukcija. Izvornik je na hrvatskom jeziku. Kljuĉne rijeĉi: Likovna umjetnost, projektna nastava, grafiti, uliĉna umjetnost, zajednica Mentor: dr. sc. Jasmina Nestić, doc. Komentor: dr. sc. Frano Dulibić, red. prof. Ocjenjivaĉi: dr. sc. Josipa Alviţ, doc., dr. sc. Frano Dulibić, red. prof., dr. sc. Jasmina Nestić, doc. Datum prijave rada: 26. sijeĉnja 2018. Datum predaje rada: 25. kolovoza 2019. Datum obrane rada: 27. rujna 2019. Ocjena:_______________________________ IZJAVA O AUTENTIĈNOSTI RADA Ja, Hana Juranović, diplomantica na Nastavničkom smjeru diplomskoga studija povijesti umjetnosti na Odsjeku za povijest umjetnosti Filozofskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, izjavljujem da je diplomski rad pod nazivom Mogućnosti implementacije novih sadrţaja u nastavu likovne umjetnosti – interpretacija suvremenih grafita rezultat mog istraţivanja i u potpunosti samostalno napisan. TakoĎer, izjavljujem da niti jedan dio diplomskoga rada nije izravno preuzet iz nenavedene literature ili napisan na nedozvoljen način te da se tekst u potpunosti temelji na literaturi kako je navedeno u bilješkama, uz poštivanje etičkih standarda u citiranju i korištenju izvora. U Zagrebu, 25. 08. 2019. Sadrţaj 1. Uvod ....................................................................................................................................... 1 2. Grafiti ..................................................................................................................................... 2 3. Zastupljenost teme umjetnosti grafita u srednjoškolskoj nastavi Likovne umjetnosti .......... 4 3.1. Projektna nastava............................................................................................................. 7 4. Prijedlog i plan projektne nastave ........................................................................................ 10 4.1. Prvi tjedan projektne nastave: Povijest grafita i ulične umjetnosti ............................... 13 4.2.1.Prvi uĉioniĉki nastavni sat: O projektnoj nastavi i O grafitima .............................. 14 4.2.2. Drugi uĉioniĉki nastavni sat: O uličnoj umjetnosti ................................................ 18 4.2. Drugi tjedan projektne nastave: Povijest hrvatskih grafita i ulične umjetnosti – Zagreb .............................................................................................................................................. 26 4.2.1. Treći uĉioniĉki nastavni sat: Grafiti u mom kvartu ................................................ 26 4.2.2. Ĉetvrti uĉioniĉki nastavni sat: Povijest hrvatskih grafita i uliĉne umjetnosti – Zagreb.......................................................................................................................................27 4.2.3. Terenska nastava u Zagrebu ................................................................................... 36 4.3. Treći tjedan projektne nastave: Debata i završna faza projektne nastave ..................... 48 4.3.1. Debata ..................................................................................................................... 50 4.3.2. Prezentacija i evaluacija projektnog zadatka .......................................................... 54 5. Zakljuĉak.............................................................................................................................. 56 6. Prilozi ................................................................................................................................... 58 6.1. Vremenik ....................................................................................................................... 58 6.2. Radni materijal: Tekstualni grafiti ................................................................................ 60 6.3. Radni materijal: Keith Haring ....................................................................................... 61 6.4. Radni materijal: Grafiti u mom kvartu .......................................................................... 63 6.5. Radni materijal: Četverosmjerka ................................................................................... 66 6.6. Prvi uĉioniĉki nastavni sat: O grafitima ........................................................................ 67 6.7. Drugi uĉioniĉki nastavni sat: O uličnoj umjetnosti ....................................................... 75 6.8. Ĉetvrti uĉioniĉki nastavni sat: Povijest hrvatskih grafita i ulične umjetnosti – Zagreb92 6.9. Radna knjiţica: Terenska nastava ............................................................................... 109 6.10. Terenska nastava: reprodukcije djela ........................................................................ 117 6.11. Radni materijal: Short Documentary......................................................................... 128 6.12. Radni materijal: Exit Through the Gift Shop ............................................................. 130 6.13. Uruĉak za debatu ....................................................................................................... 132 6.14. Evaluacijska lista za bodovanje uĉenika ................................................................... 133 6.15. Anonimni upitnik ...................................................................................................... 135 6.16. Samoevaluacijska lista .............................................................................................. 137 6.17. Koevaluacijska lista................................................................................................... 138 7. Popis literature...................................................................................................................139 8. Popis slikovnog materijala ................................................................................................. 145 9. Summary ............................................................................................................................ 152 1. Uvod Grafiti kao dio umjetnosti javnoga prostora su kreativni, suvremeni i aktualni fenomeni s kojima se pojedinac susreće u svakodnevnom urbanom okruţenju. Kao teme se prema Nastavnom planu i programu za likovnu umjetnost i Kurikulumu za nastavni predmet Likovna umjetnost za gimnazije u Republici Hrvatskoj mogu obraditi gotovo u svakom razredu kroz više segmenata. Upravo zato se putem projektne nastave promatraju mogućnosti implementacije suvremenih grafita kao grane uliĉne umjetnosti u potpuno nov sadrţaj, ali komplementaran s dosadašnjom srednjoškolskom nastavom Likovne umjetnosti. Suvremena umjetnost sve više odmiĉe od tradicionalnog poimanja umjetnosti i umjetniĉkog izraţavanja, što pritom podrazumijeva i odmicanje od umjetniĉkog djelovanja unutar konvencionalnih prostora kao što su muzeji i galerije.1 Ljudi su navikli promatrati