Gemeente Heerenveen bestemmingsplan Beschermd Dorpsgezicht Het Oranjewoud Gemeente Heerenveen bestemmingsplan Beschermd Dorpsgezicht Het Oranjewoud Status: vastgesteld Datum: 14 oktober 2013 gemeente Heerenveen INHOUD 1. INLEIDING 7 1.1. Aanleiding voor het plan 7 1.2. Nota van uitgangspunten 7 1.3. Karakter van het bestemmingsplan 8 1.4. Plangrens 8 1.5. Leeswijzer 9 2. BESTAANDE SITUATIE 10 2.1. Historische ontwikkeling 10 2.2. Ruimtelijk-functionele hoofdstructuur 13 2.3. Functionele hoofdstructuur 17 3. BELEID 22 3.1. Rijksbeleid 22 3.2. Provinciaal beleid 23 3.3. ROM- Zuidoost Friesland 26 3.4. Gemeentelijk beleid 30 3.5. Raadsbesluit deregulering (2012) 33 3.6. Welstandsnota 2013 36 4. RELATIE MET DE DORPSVISIES 38 5. OMGEVINGSASPECTEN 41 5.1. Inleiding 41 5.2. Wegverkeerslawaai 41 5.3. Water 41 5.4. Ecologie 43 5.5. Archeologie 44 5.6. Externe veiligheid 46 5.7. Luchtkwaliteit 46 5.8. Bodem 47 6. PLANUITGANGSPUNTEN 49 6.1. Algemeen 49 6.2. Ruimtelijke structuur 50 6.3. Functionele structuur 52 7. JURIDISCHE OPZET VAN HET PLAN 62 7.1. Plansystematiek en bestemmingsmethodiek 62 7.2. Toelichting planregels 63 8. UITVOERBAARHEID 78 8.1. Economische uitvoerbaarheid 78 8.2. Maatschappelijke uitvoerbaarheid 78 BIJLAGEN Aanwijzingsbesluit beschermd dorpsgezicht Het oranjewoud Reactienota inspraak Overlegreactie provincie Fryslân REGELS Bestemmingsplan Beschermd Dorpsgezicht Het Oranjewoud blz. 5 Status: ontwerp gemeente Heerenveen 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding voor het plan In het najaar van 2007 heeft de gemeenteraad van Heerenveen extra middelen vrijgemaakt voor het uitvoeren van een inhaalslag in het actualiseren van bestemmingsplannen. In dat kader is ook het Plan van Aanpak Actualisering Bestemmingsplannen uit 2003 en de daarbij behorende planning geactualiseerd.Daarmee wordt uitvoering gegeven aan de verplichting van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening om alle verouderde bestemmingsplannen geactualiseerd te hebben. Uiteraard kunnen niet alle (verouderde) bestemmingsplannen in één keer worden herzien en daarom is er een bepaalde volgorde bepaald waarbij de plannen die het sterkst zijn verouderd, als eerste worden herzien. Bovendien heeft de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen op 29 juni 2012 Het Oranjewoud aangewezen als Beschermd Dorpsgezicht op grond van artikel 35 Monumentenwet 1988. Op grond van artikel 36 van de Monumentenwet dient de gemeenteraad ter uitvoering van deze aanwijzing een bestemmingsplan vast te stellen. Ook om die reden is dit nieuwe bestemmingsplan noodzakelijk. Het voorliggende bestemmingsplan ‘Beschermd Dorpsgezicht Het Oranjewoud’ vervangt de volgende bestemmingsplannen: Naam Vastgesteld Goedgekeurd KB/RvS Partieel 22 juni 1956 1 juli 1957 uitbreidings- plan in onderdelen Oudeschoot Buitengebied 16 april 1980 30 nov.1981 14 aug. 1987 Natuurgebieden 24 nov. 1975 5 april 1977 Oudeschoot- 1 feb. 1999 22 juni 1999 12 maart 2001 Tjeerd Roslaan Skoatterwald 20 sept. 1999 3 april 2000 21 nov. 2001 1e fase (deels) Tabel 1 overzicht geldende bestemmingsplannen 1.2. Nota van uitgangspunten Voorafgaand aan het opstellen van dit bestemmingsplan is de Nota van Uitgangspunten bestemmingsplan Beschermd dorpsgezicht opgesteld. Doelstelling van deze nota was om het beleid en de uitgangspunten te formuleren voor de inhoud van het nieuwe bestemmingsplan. Deze nota is op 8 april 2011 door de gemeenteraad vastgesteld. Bestemmingsplan Beschermd Dorpsgezicht Het Oranjewoud blz. 7 Status: vastgesteld gemeente Heerenveen 1.3. Karakter van het bestemmingsplan Het onderhavige bestemmingsplan is enerzijds bedoeld als planologisch beheerskader. In het plangebied vallen geen grote planologische ontwikkelingen te verwachten. Anderzijds is het bestemmingsplan ook bedoeld als beschermingskader voor het Beschermd Dorpsgezicht ‘Het Oranjewoud’. Het bestemmingsplan heeft daarom vooral een consoliderend karakter. 1.4. Plangrens Als grens van het bestemmingsplan is zoveel mogelijk uitgegaan van de grenzen van geldende bestemmingsplannen. Het plangebied wordt gevormd door de bebouwing langs de Prins Bernhardweg in het noorden, de grens van het vastgestelde bestemmingsplan Buitengebied 2007 in het oosten en het zuiden en de grens van het op 14 oktober 2013 vastgestelde bestemmingsplan voor het dorp Oranjewoud in het westen. Het plangebied is op onderstaande afbeelding aangegeven Afbeelding 1 Begrenzing plangebied (bron: Topografische dienst) Bestemmingsplan Beschermd Dorpsgezicht Het Oranjewoud blz. 8 Status: vastgesteld gemeente Heerenveen 1.5. Leeswijzer Deze toelichting is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de bestaande situatie (inclusief historische ontwikkeling). Hoofdstuk 3 bevat een weergave van het relevante beleid van het Rijk, de provincie, ROM-Zuidoost Fryslân en de gemeente. Hoofdstuk 4 gaat in op de relatie met de dorpsvisies voor Oranjewoud, Oudeschoot, Katlijk en Mildam, terwijl hoofdstuk 5 ingaat op de randvoorwaarden die vanuit de omgevingsaspecten aan het bestemmingsplan worden gesteld. Hoofdstuk 6 bevat een overzicht van de conclusies die uit de voorgaande hoofdstukken voortvloeien: dat wil zeggen een overzicht van alle beleidsuitgangspunten die in het bestemmingsplan zullen worden vertaald. In hoofdstuk 7 volgt de juridische opzet, waarna hoofdstuk 8 over de economische en maatschappelijke uitvoerbaarheid gaat. Bestemmingsplan Beschermd Dorpsgezicht Het Oranjewoud blz. 9 Status: vastgesteld gemeente Heerenveen 2. BESTAANDE SITUATIE 2.1. Historische ontwikkeling Zeventiende en achttiende eeuw Het gebied Oranjewoud wordt voor het eerst vermeld in het midden van de zestiende eeuw onder de naam ‘Schoterwold’ of ‘het Wold’. Er werd een verkaveling in lange, smalle, noord-zuidgerichte stroken toegepast. De kavels bestonden in het noorden uit hoogveen, begroeid met bos en heide. De zandrug werd gebruikt als bouwland en in het zuiden bij de Tjonger lag wei- en hooiland. Op deze manier ontstonden de (lint)dorpen Oudeschoot en Brongerga. De naam ‘Brongerga’ wordt nu gebruikt om het buurtschap aan de Marijkemuoiwei aan te duiden. Rond 1600 bouwde een aandeelhouder van de Veencompagnie op de zandgronden van het Wold een huis, de ‘Sickingastate’. De state stond aan het eind van een extra lange wijk, dat aansloot op de Schoterlandse Compagnonsvaart. In 1676 kocht Albertine Agnes, weduwe van de Friese stadhouder Willem Frederik van Nassau en kleindochter van Willem van Oranje, drie boerderijen in het gebied. Zij gebruikte de vroegere Sickingastate als buitenhuis en begon met de aanleg van tuinen. Dwars door het gebied liep een oost-westgerichte zandweg (thans de Bieruma Oostingweg). Na de dood van Albertine Agnes in 1696 ging Oranjewoud over op haar schoondochter Henriëtte Amalia van Anhalt-Dessau. In 1701 zocht zij contact met de architect Daniël Marot voor het ontwerp van een nieuw slot. In 1703 werd daadwerkelijk begonnen met de bouw van dit ‘lustslot’. De bouw ging verder onder Henriëtte Amalia’s zoon Johan Willem Friso, maar uiteindelijk werden alleen de twee vleugels voltooid. De basis van de formele inrichting van het gebied werd ook in deze tijd gelegd. Het stadhouderlijke landgoed had een grote aantrekkingskracht op adellijke families, die er in de buurt hun buitenplaatsen stichtten. Zo bestond ten oosten van Oranjewoud rond 1690 al een buitentje, dat later de naam ‘Pauwenburg’ kreeg en dat in 1759 in handen kwam van de regentenfamilie Van Scheltinga. Ten oosten van Oudeschoot hadden de Bienema’s, een apothekersgeslacht uit Heerenveen, in 1763 een boerderij met landerijen gekocht. Zij bouwden hier een landhuis, dat ‘Veenwijk’ werd genoemd. De grond ten noorden van het huis, tot aan de huidige Koningin Julianaweg, werd ingericht in landschapsstijl, met als opvallend element een heuvel die in de as van het huis lag. Later werd de tuin vergroot naar het oosten en liet men er een grafkelder aanleggen. Voor reizigers was het Oranjewoud een aantrekkelijke rustplaats. In 1740 werd het eerste hotel gebouwd, ‘De Tent’. Het hotel stond op stadhouderlijk grondgebied, ten westen van Oranjewoud. Oranjewoud werd na de dood van Johan Willem Friso in 1711 nog enkele jaren gebruikt door zijn weduwe en zijn zoon, maar toen de laatste in 1751 overleed, werd het slot nog maar zelden bezocht door de familie. Nadat in 1795 stadhouder Willem V door de Fransen Bestemmingsplan Beschermd Dorpsgezicht Het Oranjewoud blz. 10 Status: vastgesteld gemeente Heerenveen was afgezet, werden de stadhouderlijke bezittingen in beslag genomen. In 1803 en 1805 werden de beide vleugels van het huis en de oude Sickingastate op afbraak verkocht. In 1813 besloot men ook de landerijen te verkopen. Negentiende eeuw In de negentiende eeuw ontwikkelde het gebied zich tot een landgoederenreeks, waarin een aantal families een belangrijke rol speelde. De familie Van Scheltinga had al eerder de buitenplaats ‘Pauwenburg’ in handen gekregen en in 1823 kochten zij het landgoed Oranjewoud. Op de fundamenten van het oude huis lieten zij een nieuw huis bouwen in neoclassicistische stijl. In 1845 werd het huis aan de oostkant uitgebreid met een vleugel waarin het personeel werd ondergebracht. De familie Van Scheltinga liet de inrichting van de Overtuin, ten zuiden van het huis, aanpassen aan de landschapsstijl van de hoftuin. Een ander deel van het oorspronkelijke stadhouderlijke landgoed, ten zuidoosten van het huis Oranjewoud, was aan het begin van de negentiende eeuw in handen gekomen van een andere adellijke familie, de Bieruma Oostings. Zij lieten in 1821 in de noord-westhoek van het grondgebied een huis, genaamd ‘Oranjestein’, bouwen, dat