MEI 2017 - nr. 52 ST MAERTEN TIJDSCHRIFT VAN DE HISTORISCHE VERENIGING MAARTENSDIJK 30 jaar Historische Vereniging Maartensdijk Voorwoord Voor u ligt het meinummer van Sint Maerten. Dit nummer staat, evenals het komende decembernummer, in het teken van het dertigjarig jubileum van de Historische Vereniging Maartensdijk. Het bestuur heeft de redactie verzocht om in het kader van dat jubileum in de Sint Maerten’s van dit jaar de meer contemporaine ontwikkelingen in de diverse dorpskernen van Oud-Maartensdijk in beeld te brengen. In dit nummer zijn dat de kernen Groenekan en Hollandsche Rading. In het decembernummer komen dan Maartensdijk en Westbroek aan de beurt. Het toeval wil dat collega-vereniging de Historische kring D’Oude School in De Bilt dit jaar haar 25 jarig jubileum viert. Dat heeft beide verenigingen doen besluiten die jubilea gezamenlijk te vieren met een reeks van evenementen verspreid over dat jubileumjaar. Een overzicht van alle activiteiten, die tezamen het jubileumprogramma vormen, en hun voortgang, treft u aan op de jubileumwebsite: www.vanzoddetotpleiserplaats.nl. Tijdens de goed bezochte en geanimeerde aftrap van de jubileum- festiviteiten op 25 maart 2017 in het gemeentehuis in De Bilt werden ook de geschiedeniscanons van Maartensdijk en De Bilt gepresenteerd. Vanzelfsprekend besteden we in dit nummer aandacht aan die Maartensdijkse Canon, waaraan Liesbeth du Mee vanaf 2013 intensief 2 heeft gewerkt. Met díe canon heeft ze een indrukwekkend stuk Maartensdijkse geschiedenis toegankelijk gemaakt voor iedereen die geïnteresseerd is in de lokale geschiedenis van Maartensdijk. Tenslotte grijpt de redactie deze gelegenheid aan om een omissie uit het vorige nummer recht te zetten. In nr. 51 werd gewag gemaakt van reacties van lezers op het artikel over Oopjen Coppit in St. Maerten nummer 50. Helaas ontbrak die tekst in dat nummer. Wij nemen die tekst nu alsnog op in dít nummer. De redactie wenst u veel leesplezier. Ruim dertig jaar verandering De auteur heeft geprobeerd de veranderingen in Groe- nekan in de periode ruwweg van 1980 tot heden naar boven te halen. Daar waar dat voor de historische con- text verstandig leek heeft hij de onderzoeksperiode soms wat opgerekt. De aangestipte onderwerpen zijn: lokale politiek, kerkelijke ontwikkelingen, onderwijs, gezond- heidszorg, woningbouw, economische bedrijvigheid, sport en cultuur en tenslotte natuurontwikkeling. De beperkte ruimte dwingt tot een selectie van de meer sail- lante zaken, in het besef dat zo’n selectie onvermijdelijk een subjectieve is. 3 men zijn gesuggereerd, zoals b.v. Bilderdijk. Lokale politiek De Bilt telt ruim het dubbele aantal inwoners van de gezamenlijke Maartensdijkse kernen In 2001 fuseert de gemeente Maartensdijk, en die laatste vrezen daarom achterstelling. waarvan Groenekan onderdeel uitmaakt, met Met argusogen volgt men verder de bruid- de gemeente De Bilt (waarvan Bilthoven on- schat van twintig miljoen die Maartensdijk derdeel is). De bevolking van de vier kernen inbrengt. Volgens afspraak zal die ten gunste van Maartensdijk is niet onverdeeld enthou- van de kernen van Maartensdijk worden aan- siast over de fusie. In de eerste plaats zet de gewend, maar daarover, zo klagen sommige naam ‘De Bilt’ voor de fusiegemeente kwaad oudere Maartensdijkers, is nooit een sluiten- bloed, terwijl toch interessante nieuwe na- de verantwoording afgelegd. Maar Groene- kanner Henk van Brenk (1923) is uiteindelijk de gemeente is verbeterd en de diversiteit van heel tevreden over de fusie met De Bilt. de kernen, ook in de beleving van het centrale “De entree van het dorp ziet er vanuit alle gemeentebestuur, een waardevolle karakterei- windstreken goed uit en er is in het dorp genschap is van de gemeente De Bilt, die het qua infrastructuur heel wat opgeknapt en waard is gekoesterd te worden. Uit die her- verfraaid. De diverse rotondes zijn een grote waardering van de kernen spruit in 2009 ook verbetering, die op het kruispunt van Konin- een breed gedragen dorpsvisie op Groenekan gin Wilhelminaweg (KW-weg) en de Nieuwe voort, die toentertijd ook door de gemeente- Wetering is zelfs een zegen te noemen en die politiek breed is onderschreven. Jammer dat bij de Biltse Rading werkt uiteindelijk ook de daarin bepleitte open zichtlijnen in het heel goed. Wat hebben we bij die kruisingen dorp desondanks langzaam uit zicht verdwij- in het verleden niet lang staan wachten! Met nen, maar erger nog is dat in 2016 blijkt dat het verdwijnen van het metaalbedrijfje naast die visie in de gemeentepolitiek een onduide- het zwembad in 2016 is de informele par- lijke status heeft! keersituatie bij Van de Hoef aan het eind van Hoewel de dorpsraad door sommigen wordt de KW-weg ook flink verbeterd. Het dorp is voorgesteld als een tandeloze tijger schuwt gewoon (nog) aantrekkelijker geworden en zij de confrontatie met B&W niet en boekt dat zie je ook terug in de stijging van de hui- daarbij ook resultaten. We memoreren hier zenprijzen. Goed voor huizenbezitters, maar enkele van de grotere wapenfeiten. Een con- – toegegeven – ook wel een probleem voor frontatie, waarbij dorpsraad, Groenekans starters.” Landschap, Stichting Brigida en individuele Aanvankelijk lijkt de politiek van De Bilt aan dorpelingen unisono protesteren, is die tegen te sturen op gelijkschakeling van de kernen. aard en omvang van een (zorg)complex op Na enige jaren kiest De Bilt voor een kernspe- landgoed Beukenburg (op de plaats van het cifieke aanpak, stelt wijkcontactambtenaren voormalige verpleeghuis, later AZC). Deze aan en organiseert in wijken en kernen wijk- krachtmeting leidt uiteindelijk inderdaad tot en dorpsraden. Samen moeten zij ruimte bie- afstel en teruggave aan de natuur van het be- den aan kernspecifiek maatwerk. oogde bouwterrein. Een andere memorabele Nu, na tien jaar ervaring met dorpsraden kan slag waarin genoemde partijen gemeenschap- vastgesteld worden dat de communicatie met pelijk optrekken is gericht tegen de aanleg van een golfbaan tussen Groenekan en Maar- tensdijk. Mede dankzij de massale weerstand uit de omgeving is het plan uiteindelijk in de Aanleg A27, dwars door Groenekan. prullenbak verdwenen. 4 Als de A27 eind zestiger en begin zeventiger van de rekenmodellen van RWS en het slui- jaren door de dorpskernen van Groenekan en pende oprekken van het decibellenplafond in Hollandsche Rading wordt aangelegd weet de milieuwetgeving. men niet hoe ernstig de geluid- en fijnsto- In 1984 krijgt Groenekan een dorpshuis, ‘De foverlast van het massale autoverkeer op de Groene Daan’ gedoopt. Het ligt achter Huize A27 zal worden. Wel is snel duidelijk dat de Voordaan en krijgt pas in 2008 een eigen toe- diepe plas die ontstaat door de zandwinning gang via een houten brug aan de Grothelaan. voor de A27, nu bekend als de Hoogekampse Een aanzienlijk deel van de culturele, spor- plas (HKP), zéér onwelriekend is. De plas tieve en politieke activiteiten worden hier ge- heet dan ook in de volksmond het stinkgat. organiseerd en bediscussieerd. Een commissie Daar is het dorp in de zeventiger jaren mét met vrijwilligers uit het dorp en een gemeen- het Groenekans Landschap (GKL, dan net teambtenaar beheren het gebouw en het ge- opgericht i.v.m verbredingsplannen voor de bruik van de faciliteiten, en al vele decennia Groenekanseweg) tegen te hoop gelopen en zwaait Jet Buisman de dagelijkse scepter in uiteindelijk zijn er maatregelen genomen om het dorpshuis. de stankoverlast te verminderen. Diezelfde HKP wordt nu overigens, onder het toeziend Kerkelijke oog van vertegenwoordigers van de dorpsge- meenschap verontdiept met goed gecontro- ontwikkelingen leerde baggerspecie, om zo de natuurwaarden van de plas verder te versterken. Oorspronkelijk is de kerkpopulatie in Groe- nekan tamelijk homogeen. Het gros van de De grote overlast van de A27 leidt in 1999 tot dorpelingen behoort tot de Gereformeerde de oprichting van de Stichting Stop Geluids- Bond binnen de Nederlands Hervormde hinder Maartensdijk e.o. (SSGM) door twee kerk (NH-kerk) en zij kerken eeuwenlang in Groenekanners en een inwoner van Holland- de NH-kerk in Blauwkapel. Er zijn tot in de sche Rading. Die stichting heeft door de jaren vijftiger jaren weliswaar enkele gelovigen die heen veel werk verzet om de landelijke, pro- (af en toe ook) kerken bij een bevindelijker vinciale en lokale politiek te bewegen maat- kerk in Utrecht aan de Boothstraat, maar het regelen tegen de overlast te nemen. In 2008 merendeel van de gelovige dorpsgenoten on- worden de eerste plannen gepresenteerd voor derschrijft toch de ligging van de NH-kerk de verbreding van de A27. Die uitbreiding en van de gemeente Blauwkapel-Groenekan. In de maatregelen die de overheid neemt om de 1953 gaat men kerken in de nieuw gebouwde overlast te beperken houden de SSGM, het NH-kerk, De Zaaier, aan de Groenekanse- GKL en de dorpsraad sindsdien intensief be- weg in Groenekan zelf. Begin vijftiger jaren zig, en met en door hen de gemeentepolitiek. scheidt zich een aantal vrijzinniger gelovigen Men is er nu in geslaagd aan de kant van de af en vormt de Hervormde Lidmatenkring KW-weg beduidend betere maatregelen te- Groenekan. Zij gaan kerken in wat toen nog 5 gen geluidsoverlast te bedingen en ook aan de de kleuterschool is aan de Grothelaan. Oostkant zijn enkele bovenwettelijke geluids- Inmiddels kennen we die gemeente als De maatregelen afgedwongen. Dat gecombineerd met dubbele ZOAB en het oprukken van de elektrische auto zou – ondanks de verwachte De Boskapel. groei van het verkeersaanbod - op termijn de overlast in Groenekan zelfs moeten vermin- deren! Nadat de A27-plannen zijn