Alle informatie over Jaarboek Maastricht en eerder verschenen edities vindt u terug op www.jaarboekmaastricht.nl. © 2019, Stichting Jaarboek Maastricht Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden, opgeslagen in gedigitaliseerde bestanden of openbaar gemaakt worden, in enige vorm of op enige wize, hetzi elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN: 978-90-73447-30-1 9789073447301 2 3 4 Voorwoord Editie 63! Jaarboek Maastricht is toe aan zin 63ste editie (start 1955). Als we tenminste de beschrivende samenvatting van de hand van oud-gemeentesecretaris Antoine Minis over de jaren 1945-1952 niet meetellen. In het begin van de jaren tachtig kende het jaarboek enkele momenten van stilstand en het jaarboek veranderde in die tid van opzet en van samenstelling. En natuurlik van samenstellers. Diverse besturen, hoofdredacteuren en redactieleden gaven hun eigen kleur aan Jaarboek Maastricht. Ondanks deze verscheidenheid, is er ook sprake van grote continuïteit. Jaarboek Maastricht is (zegt men) het enige continue jaarboek in Nederland met een dergelik lange looptid. Een traditie is zo gemaakt, maar het continueren van die traditie vraagt ieder jaar weer veel inzet. De jaarboeken werden dikker, steeds dikker. Van beschrivende stadsontwikkeling en maatschappelike beschouwingen werd het jaarboek steeds meer een jaarkroniek, met veel foto’s. In 2015 was hierover in Centre Céramique een aanschouwelike tentoonstelling te zien. De uitgevende Stichting Jaarboek Maastricht zag de schare trouwe kopers evenwel steeds verder teruglopen. Veranderingen Dat was de reden om een aantal veranderingen door te voeren. Zowel in concept (de kroniek weer centraal stellen), als in uiterlik (vormgeving) en in innerlik (de ‘stad’ meer aan het woord laten). Dat alles is gepoogd vorm te geven in dit nieuwe jaarboek 2017-2018, dat vanaf nu weer zal overgaan van gebroken jaren (augustus tot en met juli) naar kalenderjaren (januari tot en met december). Vandaar dat dit jaarboek 17 maanden afdekt. Het bestuur zocht een nieuwe hoofdredacteur om de wensen vorm te geven en uit te voeren. Maar er zit meer ambitie in de vernieuwing: ook de digitalisering schridt voort en met alleen een analoog “ouderwets” boek kom je er vandaag de dag niet meer. We zin bezig met verschillende vormen van digitale en snel beschikbare inhoud op te zetten, zodat het niet alleen wachten is op dat ene moment in het jaar, waarop het papieren boek wordt gepresenteerd. Al is dat iets waar de echte Maastrichtse verzamelaar zeker op wil wachten. Dat blift dan ook! We willen ook dat meer mensen meebepalen wat in het jaarboek moet worden opgenomen. Bivoorbeeld door het hele jaar meldingen van relevante gebeurtenissen door te geven aan de redactie, zodat niet alleen hun opmerkzaamheid bepaalt wat er opgenomen wordt. We kunnen immers niet alles vastleggen wat er in Maastricht gebeurt. De redactieleden zin de ‘curatoren van de hedendaagse geschiedenis’, die een juiste keuze moeten maken. U kunt daar als Maastrichtenaar en als lezer bi helpen. De geschiedenis schriven we vandaag. De geschiedenis schriven we samen. U kunt meebepalen wat we er over tientallen jaren nog van weten en wat er dan is terug te lezen. Erik Stefens, voorzitter van het bestuur 5 Inhoudsopgave 38 63 84 Zomer 2017 Herfst 2017 Winter 2018 5 Voorwoord 14 Thema 26 Gesprek met de deken Door voorzitter De gouden eeuw Deken John Dautzenberg over Erik Stefens van een stad de Heiligdomsvaart 2018 8 Inleiding 16 Sponsoren 29 Interview Gouden eeuw, Heiligdomsvaart In gesprek met de sponsoren De Armeense gemeenschap en cultureel erfgoed van Jaarboek Maastricht in Maastricht 10 Gesprek met de burgemeester 24 Thema 32 Thema Annemarie Penn-te Strake over Heiligdomsvaart: geschiedenis 2018: Europees jaar van de kracht van Maastricht en gebruiken in Maastricht het Cultureel Erfgoed 6 126 160 192 Lente 2018 Zomer 2018 Herfst 2018 34 Interview 94 Terugblik 220 Verhalen uit de stad Het verhaal van de 2008: Culturele De bewoners van vestingwerken Hoofdstad 2018 Maastricht over hun stad 36 Interview 143 Terugblik 230 Stadsmonitor Over het Sint Pieter Even terug naar Het cultureel erfgoed van van vroeger en nu het jaar 1968 Maastricht 38 - 217 Kroniek 204 Terugblik 244 Verantwoording Het reilen en zeilen in 100 jaar geleden: & colofon Maastricht van augustus 2017 wapenstilstandsdag t/m december 2018 7 Inleiding Gouden eeuw, Heiligdomsvaart en cultureel erfgoed De stad bevragen dan ook elk een eigen toelichting gekregen. In de kroniek is de weerslag Een jaar in beeld brengen. Welke keuzes maak je dan? Iedere keuze is van de afgelopen 17 maanden terug te vinden. Maar Jaarboek Maastricht omstreden. Iedere keuze kan kritiek verdragen. Dat is dan ook de reden wil ook agenderen. Door zaken op te nemen, worden ze vastgelegd in de dat de redactie van Jaarboek Maastricht zin taak zo serieus neemt. herinnering. Daarmee schrift Jaarboek Maastricht de geschiedenis op, Om richting te geven aan de keuze van 2017-2018 is een drietal thema’s maar bevraagt tegelikertid de toekomst. En soms geeft ze perspectief bepaald, die kleur geven aan de berichtgeving in de kroniek en in de meer en inspiratie aan de huidige ontwikkelingen. beschouwende stukken. De thema’s zin gekozen om zoveel mogelik aan te sluiten bi de grote vragen en ontwikkelingen van de stad, maar ook Culturele hoofdstad bi belangrike evenementen. Afgelopen jaren stond de vernieuwing in de Een voorbeeld van iets dat er was in 2018. Of eigenlik iets dat er niet stad en van zin inwoners centraal: ‘Nieuwe Maastrichtenaren’ bepalen was: de titel Maastricht Culturele Hoofdstad van Europa 2018. In 2013 mede hoe de stad uitziet en hoe deze zich ontwikkelt, het thema van sneefde de ambitieuze strid van de stad en de Euregio om verkozen te jaarboek 2016-2017. Maar ook de oude Maastrichtenaren moeten zich worden tot Culturele Hoofdstad van Europa in 2018. De jury koos voor in het jaarboek bliven herkennen. Dat is de reden dat er vanaf dit jaar Leeuwarden, die daarvoor gefeliciteerd moet worden. Die stad maakte verschillende gewone Maastrichtenaren zin bevraagd over hoe zi hun van afgelopen jaar een cultureel feest, met de aanleg van fonteinen en stad zien. Mensen die niet snel in de pen klimmen en een brief naar de onder andere een reuzenstoet. In Maastricht leek de ambitie sinds 2013 krant schriven. De hoofdredacteur vroeg hen hoe goed het met de stad een heus pindossier te zin geworden, dat stilletjes werd verzwegen. Dat gaat (thema gouden eeuw), hoe zi de zeven-jaarlikse Heiligdomsvaart is eigenlik raar, want de ambitie had een solide basis en een bizonder beleven en wat de rol van religie in de stad (nog) is. Wat zi van het goed verhaal. Veel mensen realiseren zich niet dat een aantal ambities erfgoed vinden en of ze er veel gebruik van maken. Moet er nou een uiteindelik gewoonweg is uitgevoerd, zi het met minder geld en vooral stedelik historisch museum komen? En wat lost dat dan op? Zoveel met minder publiciteit. Fashionclash heeft mode verder op de kaart vragen, zoveel meningen. gezet, de relatie van de stad met de Heiligdomsvaart en diens betekenis zin uitgebreid gevierd en de aanpak van de ontsluiting van het cultureel Jaarboek Maastricht legt vast wat er is gebeurd, maar doet dat ook door erfgoed is ongewizigd opgepakt en tot een start gebracht in oktober betekenis te geven en zaken te beschouwen. De drie thema’s hebben 2018 in het project Terra Mosana, waarbi de gezamenlike Euregionale 8 ‘Jaarboek Maastricht schrift de geschiedenis op, maar bevraagt tegelikertid de toekomst. En soms geeft ze perspectief en inspiratie aan de huidige ontwikkelingen.’ geschiedenis wordt onderzocht, gedigitaliseerd en gepresenteerd. Ook het de toenmalige burgemeester geruststellend zeggen. Het tweede heeft Maastricht heel slim een finke bidrage geleverd aan de grote incident betrof een rustiger demonstratie tegen de gebeurtenissen in tentoonstelling Made in Holland: 400 jaar wereldmerk, over onder Griekenland (red.: verzet tegen het toenmalige kolonelsregime). Maar er andere de export van Maastrichts aardewerk. En bovendien is veel geld zin geen berichten over echte studentenprotesten of oproer te vinden. vrigemaakt voor het behoud en de beleving van de vestingwerken, zowel Toch speelde Maastricht wel een rol in die roemruchte jaren. Als u erbi in het stadscentrum als ook daarbuiten (de Hoge en Lage Fronten). En was, kunt u het beeld dat elders in dit jaarboek wordt beschreven, dat is dan weer iets dat naadloos past in de viering van Het Europees Jaar bevestigen of aanvullen. van het Cultureel Erfgoed in 2018, waarin Maastricht weliswaar geen titel heeft gekregen, maar wel een stevige bidrage aan heeft kunnen leveren. Stadsmonitor En zo is de cirkel rond! Hopelik heeft u het meegekregen. Anders ligt het Tenslotte vindt u de stadsmonitor achterin dit jaarboek. Deze monitor in ieder geval vast in dit jaaroverzicht van Maastricht. deed vorig jaarboek zin intrede en belicht de gekozen thema’s, maar dan vanuit feiten, getallen en analyses. Zo wil Jaarboek Maastricht u 1968 helpen om uw mening te geven over of er nou wel of niet genoeg geld Ook blikken we soms terug naar het jaarboek van jaren geleden. In aan erfgoed wordt uitgegeven in Maastricht. Of u er voldoende aan 2018 is het honderd jaar geleden dat de Grote Oorlog werd beëindigd. kunt meedoen of van genieten. En hoe het met de efecten van de Eigenlik was dat enkel een wapenstilstand. De oorlog werd formeel Heiligdomsvaart is gesteld. beëindigd in 1919, maar ging nog jaren door in een land als Turkie. En in 2018 werd 1968 veelvuldig herdacht. Dat jaar kennen we immers als Hoe dan ook, de redactie spreekt de hoop uit dat Jaarboek Maastricht hét protestjaar.