The Regional Energy Strategy (RES) in the frame of energy justice A study concerning the experiences of regional energy justice from the perspectives of municipalities in the Cleantech region. Master’s Thesis for the Spatial Planning (Planologie) programme Nijmegen School of Management, Radboud University Gerard Verweij July 2020 1 COLOPHON Title: The Regional Energy Strategy (RES) in the frame of energy justice Subtitle: A study concerning the experiences of regional energy justice from the perspectives of municipalities in the Cleantech region. Author: Gerard Verweij Student number: S1047298 Date: July 2020 Status: Definitive Number of words: 30.331 Supervisors: Dr. L.J. Carton (Linda) | Radboud University Ir. K. van de Meeberg – van Gorkum (Kirsten) | Over Morgen Picture cover sheet: Adapted from Hulshof & Straver (2018) 2 ABSTRACT (NL) Vanwege het Klimaatakkoord is Nederland verdeeld in 30 regio’s die afzonderlijk een Regionale Energy Strategie (RES) ontwikkelen en moeten komen tot een regionaal energie bod. De regio’s bestaan uit verschillende gemeenten die allemaal een bijdrage (in TWh) moeten leveren aan het regionale energie bod. Een duidelijke richtlijn voor de verdeling van de TWh over de gemeenten binnen een regio ontbreekt. Daarnaast zijn de ervaringen van de gemeenten over de rechtvaardigheid van deze verdeling, als de uitkomst van het RES-proces, nog niet geanalyseerd. Daarom is het doel van dit onderzoek om te ontdekken of de gemeenten, binnen de RES van de Cleantech regio, de verdeling van de gemeentelijke bijdrage aan het regionale energie bod als rechtvaardig ervaren. Dit onderzoek gebruikt de theorie van energierechtvaardigheid omdat het op twee manieren inzicht geeft in het onderliggende mechanisme van rechtvaardigheid: verdelende rechtvaardigheid en procedurele rechtvaardigheid. Eerst wordt de discussie over rechtvaardigheid geanalyseerd in de startnotities van een aantal RES-regio’s. Vervolgens worden de ervaringen over zowel de uitkomst van de verdeling van de energiebronnen (in TWh) als het proces van de RES onderzocht vanuit het perspectief van de gemeenten in de Cleantech regio. Het onderzoek maakt gebruik van een content- analyse, enquête en diepte-interviews om een onderbouwd antwoord te geven op de onderzoeksvraag: welke feitelijke en subjectieve factoren vormen het regionale energie rechtvaardigheid perspectief, vanuit het perspectief van gemeenten in de Cleantech regio? Uit het onderzoek komen vijf factoren naar voren die bijdragen aan een rechtvaardige verdeling: landschapspotentieel, gemeentelijke ambitie, morele verplichting, afweging tussen een gelijke verdeling en een kosten-efficiënte verdeling en de verdeling van lusten en lasten. De verdeling van de energieopgave in de Cleantech regio is gebaseerd op de het landschapspotentieel dat de meest effectieve en geschikte locaties kiest. Echter, de rechtvaardiging van de verdeling van de energiebronnen wordt niet zozeer bepaald door de zoektocht naar de optimale locatie, maar veelmeer door planning- en besluitvormingsprocessen. Het regionale energie rechtvaardigheid perspectief kan bepaald worden op basis van een berekening, maar dit onderzoek laat zien dat ook de gemeentelijke ambitie invloed heeft op de gemeentelijke bijdrage. Gemeenten zien het als hun morele verplichting om hun individuele en regionale verantwoordelijkheid te nemen. Daarnaast draagt de afweging tussen een kosten-efficiënte en een gelijke verdeling van energiebronnen over de regio, afhankelijk van de gemaakte afweging, bij aan een (on)eerlijke verdeling. De laatste factor die bijdraagt aan een rechtvaardige verdeling is het maken van afspraken over de verdeling van lusten en lasten op zowel de strategische, regionale schaal als op de uitvoerende schaal. Waar afspraken op de strategisch, regionale schaal bijdragen aan een rechtvaardige verdeling van het proces naar de RES 1.0 en RES 2.0 dragen afspraken op de uitvoerende schaal achteraf bij aan een rechtvaardiging van de verdeling. Naast de factoren die bijdragen aan een rechtvaardige verdeling, heeft dit onderzoek vijf factoren geïdentificeerd die bijdragen aan een rechtvaardig proces: transparantie, timing, ophalen van lokale informatie, toegang tot consultatie en democratische besluitvorming. Het transparant en tijdig delen van informatie en het ophalen van lokale informatie draagt bij aan de openheid van het proces en stelt stakeholders in staat om te participeren door bijeenkomsten bij te wonen. Een belangrijke keerzijde is dat, vanwege de korte doorlooptijd van de RES, de coördinatiegroep van de Cleantech regio genoodzaakt was om keuzes te maken die in conflict kunnen zijn met procedurele rechtvaardigheid. Vanwege de korte doorlooptijd was de organisatie van voldoende stakeholderbijeenkomsten en de mogelijkheid om bewoners te betrekken beperkt in deze fase van het proces. Het onderzoek laat zien dat democratische besluitvorming essentieel is voor de rechtvaardiging van het proces om het een bepaalde vorm van legitimiteit te geven. De discussies over rechtvaardigheid zullen een grotere rol gaan spelen in een latere fase van de RES als de zoekgebieden duidelijker worden en resulteren in concrete wind- en energieprojecten. In het proces van de RES 1.0 en de RES 2.0 zal een uitbreiding van de participatie leiden tot meer draagvlak, of ten minste acceptatie. Het is aan gemeenten, stakeholders en inwoners om samen het gezamenlijke doel te behalen en zowel de uitkomst als het proces van de RES te rechtvaardigen. 3 ABSTRACT (EN) At this moment, the Netherlands is divided into 30 regions that all need to come up with a regional energy strategy (RES) and related regional energy bid. The regions exist out of several municipalities that all need to contribute with a certain amount of TWh to the regional energy bid. A clear guideline for the allocation of energy resources over the municipalities within a region is lacking and the experiences of municipalities about the justice of this allocation, as the result of the RES-process, is not analysed yet. Therefore, the purpose of this study is to explore if a just allocation of the municipal contribution, as the outcome of the RES-process, to the regional energy bid is experienced by the municipalities within the Regional Energy Strategy of the Clean-Tech region. This research uses the concept of energy justice which provides an understanding of the underlying mechanisms of justice in two ways: distributive justice and procedural justice. The study first examines the current discourse about justice in the preliminary memoranda of selected RES-regions. Subsequently, the study examines the experience about the outcome of the allocation of energy resources and the process of the Regional Energy Strategy from the perspectives of municipalities in the case of the Clean-Tech region. This study uses a combination of content-analysis, survey and in- depth interviews to provide a substantiated answer to the research question: What fact-based and subjective factors constitute the regional energy justice perspective, from the perspectives of municipalities in the Clean-Tech region? Based on the research five factors are identified that constitute to a just allocation: landscape potential, municipal ambition, moral obligation, trade-off between equality and cost-efficiency and allocation of costs and benefits. The allocation of the energy task in the Cleantech region is based on the landscape potential that selects the most effective and suitable locations. However, the justification of the allocation of energy resources is less determined by the search of the optimal location, but more by planning and decision-making processes. The regional energy justice perspective can be defined based on a calculation, but this research shows that the municipal ambition also has an influence on the municipal contribution as municipalities consider it as their moral obligation to take their individual and regional responsibility. Next to this, the trade-off between a cost-efficient and equal way of energy resource distribution constitutes, dependent on the actual consideration, to a (un)just allocation. The last factor that constitutes to a just allocation is the development of clear agreements about the allocation of costs and benefits on the strategic regional scale and the operational scale. Whereas the agreements on the strategic regional scale constitute to a just allocation in the process towards the RES 1.0 and RES 2.0, the agreements on the operational scale might also constitute to a justification of the allocation afterwards. Next to the factors that constitute a just allocation, this research identified five important factors that constitute a just process: transparency, timing, mobilisation of local information, access to consultation and democratic decision-making. The transparent and timely way of information sharing and the mobilisation of local information constitute to openness in the process and enables stakeholders to participate an attend to stakeholder meetings. A main drawback is that due to the short throughput time of the RES the coordination group of the Cleantech region was forced to make choices that are in conflict with procedural justice. Because of that, the organization of sufficient stakeholder meetings and the inclusion of inhabitants in order to express opinions or concerns was limited in this phase of the process. The research shows that democratic decision-making is essential for the justification of the process to give it a form of legitimacy. The discussions about justice