OWAD 7 OWAD utstanding issertations The monograph series Outstanding WA Dissertations STERCKX JO (OWAD) presents a selection of the most remarkable doctoral 7 theses defended in the Faculty of English, AMU. It covers linguistic, literary and cultural studies. The goal of the series is to promote the work of young scholars and to support original research which makes a significant contribution to scholarship and deserves to be disseminated. Beelden van Polen Polen van Beelden JO STERCKX Beelden van Polen Wydział Anglistyki en Midden- en Oost-Europa in de Nederlandse cultuur ISBN 978-83-232-3043-4 ISSN 2450-9817 WYDAWNICTWO NAUKOWE UAM Beelden van Polen en Midden- en Oost-Europa in de Nederlandse cultuur FACULTY OF ENGLISH ADAM MICKIEWICZ UNIVERSITY IN POZNAŃ Outstanding WA Dissertations OWAD 7 Jo Sterckx Beelden van Polen en Midden- en Oost-Europa in de Nederlandse cultuur Poznań 2016 ABSTRACT. Sterckx Jo. Beelden van Polen en Midden- en Oost-Europa in de Neder- landse cultuur [The changing image of Poland and Central and Eastern Europe in Dutch media and culture]. Adam Mickiewicz University Press. Poznań 2016. Pp. 189. OWAD 7. ISBN 978-83-232-3043-4. ISSN 2450-9817. Text in Dutch with a summary in Polish and English. The book analyzes the image of Poland in the Dutch press (part one) and the image of Central and Eastern Europe (CEE) in Dutch culture (part two). Because the cultural image forms the central point, a wide variety of primary sources has been selected, in agreement with contemporary perspectives on imagology and cultural studies. The image of Poland in news magazines is the subject of the first and second chapter. The third chapter treats the image of labor migrants (2000-2010) in news media and chapter four discusses CEE’s im- age in television programs. The fifth chapter focuses on the image in travel guides and inter- cultural hand books and the final chapter on contemporary literary nonfiction, a genre which has positioned itself strongly in the Dutch literary canon. KEY WORDS: Dutch culture, image, literary nonfiction, news media, stereotypes, imagology Jo Sterckx, Faculty of English, Adam Mickiewicz University, al. Niepodległości 4, 61-874 Poznań, Poland; email: [email protected] Publikacja finansowana ze środków Wydziału Anglistyki UAM Reviewers/Recenzenci prof. zw. dr hab. Jerzy Koch dr hab. Piotr Oczko © Jo Sterckx 2016 This edition © Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016 Cover design/Projekt okładki: Agnieszka Frydrychewicz Typesetting and formatting/Skład i formatowanie: Pracownia Wydawnicza WA UAM ISBN 978-83-232-3043-4 ISSN 2450-9817 WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU IM. ADAMA MICKIEWICZA 61-701 POZNAŃ, UL. FREDRY 10 www.press.amu.edu.pl Sekretariat: tel. 61 829 46 46, fax 61 829 46 47, e-mail: [email protected] Dział sprzedaży: tel. 61 829 46 40, e-mail: [email protected] Wydanie I. Ark. wyd. 11,80. Ark. druk. 11,875. DRUK I OPRAWA: EXPOL, WŁOCŁAWEK, UL. BRZESKA 4 Voor Gülten, mijn steun en toeverlaat Inhoudsopgave Dankbetuiging ...................................................................................................... 11 Inleiding .............................................................................................................. 13 0.1. Onderzoeksopzet ............................................................................... 13 0.2. Oriëntalisme en balkanisme ............................................................. 16 0.3. Cultureel beeld van Midden- en Oost-Europa .................................. 21 0.4. Imagologie ........................................................................................ 25 Deel 1 Het Polenbeeld in de Nederlandse geschreven pers .................................................................................................. 29 Hoofdstuk I Polen en Nederland: Bilaterale betrekkingen en perceptie ............................... 31 1.1. Betrekkingen en beeldvorming voor 1980 ........................................ 31 1.2. Afwachting versus betrokkenheid in de jaren 1980 .......................... 34 1.3. Arbeidsmigratie in de 21ste eeuw ..................................................... 40 1.4. Poolse gemeenschap in Nederland ................................................... 43 Hoofdstuk II Nederlandse opiniebladen over de Staat van Beleg (1980-83) ......................... 47 2.1. Onderontwikkeling en antisemitisme ............................................... 47 2.2. Katholicisme en vrijheidszin ............................................................. 49 2.3. Tirannie, slachtoffers en absurditeit .................................................. 51 2.4. Oppositie en regime .......................................................................... 52 2.5. Staat van Beleg, socialisme en rol van het Westen ........................... 53 Hoofdstuk III Nederlandse opiniebladen over de transitieperiode (1988-93) ........................ 57 3.1. Onderontwikkeling ........................................................................... 57 3.2. Katholicisme, antisemitisme en extremisme .................................... 59 3.3. Paradoxaal en onbetrouwbaar .......................................................... 61 3.4. Instabiliteit, historische gevoeligheid en ondeskundigheid ............. 62 3.5. Romantiek, absolute macht en fatalisme .......................................... 63 3.6. Hoofdrolspelers ................................................................................ 64 3.7. Socialisme en kapitalisme ................................................................. 66 8 Inhoudsopgave Hoofdstuk IV Nederlandse dagbladen over de arbeidsmigratie (2000-10) ........................................................................................................... 69 4.1. Neologismen ..................................................................................... 69 4.2. Arbeidsmigratie: vloek of zegen ......................................................... 71 4.3. Onderontwikkeling en overlast ......................................................... 72 4.4. Katholicisme en ambitie ................................................................... 75 Deel 2 Het beeld van Midden- en Oost-Europa in de Nederlandse cultuur ................................................................................. 77 Hoofdstuk V Televisieprogramma’s over Midden- en Oost-Europa ...................................... 79 5.1. Onderzoekscorpus ............................................................................ 79 5.2. Achtergesteldheid ............................................................................. 81 5.3. Conflict en wreedheid ....................................................................... 85 5.4. Victimisering en problematische geschiedenis ................................. 87 5.5. Extremisme en conservatisme .......................................................... 89 5.6. Genotzucht ........................................................................................ 90 5.7. Exotische vrouwen ............................................................................ 92 5.8. Authenticiteit, eenzijdigheid en veralgemening ............................... 94 Hoofdstuk VI Het beeld van Midden- en Oost-Europa in reisgidsen en handboeken ............................................................................. 99 6.1. Culturele beeldvorming in reisgidsen ............................................... 99 6.2. Retoriek, ontkrachting van stereotypen en absolute macht ........... 102 6.3. Onderontwikkeling ......................................................................... 103 6.4. Romantische kijk ............................................................................ 106 6.5. Katholicisme en paradoxen ............................................................. 108 6.6. Centrum versus periferie ................................................................ 109 Hoofdstuk VII Het beeld van Midden- en Oost-Europa in literaire non-fictie ......................................................................................... 115 7.1. Literaire non-fictie in de Nederlandse literatuur ............................ 115 7.2. Geert Mak ....................................................................................... 120 7.3. Frank Westerman ............................................................................ 125 7.4. Correspondenten ............................................................................. 127 7.5. Reisverhalen .................................................................................... 135 7.6. Jan Brokken en Johan de Boose ..................................................... 138 Inhoudsopgave 9 Besluit ................................................................................................................ 145 The changing image of Poland and Central and Eastern Europe in Dutch media and culture (Summary) ......................................................................... 149 Rozwój wizerunku Polski i Europy Środkowej i Wschodniej w holenderskich tekstach kulturowych (Streszczenie) .................................... 155 Primaire bronnen .............................................................................................. 159 Secundaire bronnen .......................................................................................... 179 Dankbetuiging Mijn dank gaat in de eerste plaats naar mijn echtgenote, Gülten Dogan- Sterckx, en mijn ouders, Paul Sterckx