JOLANTA BAZIAK BAZIAKI POKOLENIA BYDGOSZCZ 2017 1 1 JOLANTA BAZIAK BAZIAKI POKOLENIA BYDGOSZCZ 2017 2 3 JOLANTA BAZIAK BAZIAKI POKOLENIA Stara dusza pamięta o przodkach BYDGOSZCZ 2017 2 3 Biblioteka Bydgoskiego Oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich Zrealizowano dzięki wsparciu finansowemu miasta Bydgoszczy Projekt okładki, opracowanie graficzne, skład: Ewa Widacka-Matoszko Okładka na podstawie fotografii Tomasza Baziaka z Wierchomli Wielkiej Wydawca: Towarzystwo Inicjatyw Kulturalnych w Bydgoszczy Instytut Wydawniczy „Świadectwo” e-mail: [email protected] Copyright by Jolanta Baziak, Bydgoszcz 2017 ISBN 978-83-7456-484-7 Dłuższe fragmenty cytatów zaznaczono kolorem zielonym, pomniejsze – opatrzono znakiem cudzysłowu. Porządkujące dane encyklopedyczne oznaczono kolorem granatowym. Fotografie, o ile nie podano inaczej, wykonała autorka. 4 5 Szczególne podziękowania zechcą przyjąć: ks. kard. Marian Jaworski, ks. dr Jacek Waligóra – autor książki Cierpiący Pasterz, ks. prof. dr hab. Jacek Urban – Dyrektor Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, Artur Kinasz – Archiwum im. Eugeniusza Baziaka w Krakowie, ks. dr Stanisław Kowalik – kapelan Zarządu Głównego i wszyst- kich oddziałów Związku Podhalan Diecezji Tarnowskiej, Jadwiga Jastrzębska – sekre- tarz Towarzystwa Miłośników Ziemi Łąckiej, redaktor Almanachu Łąckiego, Bogusława Stanowska-Cichoń – twórczyni filmu dokumentalnego Wygnaniec o abp. Eugeniuszu Baziaku, prof. Henryk Jankowski, ks. Stanisław Pietrzak... Dziękuję serdecznie: Mamie, Genowefie Baziak, Józefie Sądel, Genowefie Chromczak, Teresie Chmielak oraz wszystkim Baziaconkom, Bożenie i Andrzejowi z Nowego Sącza, Bożenie i Tomkowi z Wierchomli Wielkiej, Monice i Andrzejowi „Pychotkom”, Wojtkowi Baziakowi, Baziakom z Maszkowic, Jasła, Jelnej, Przydonicy, Wieliczki, Zabrzeży, Nowego Sącza, Wałcza, Staszkowi Kuligowi, Jerzemu Niecio, Bronisławowi Staniszowi, Stanisławowi Nowakowi oraz wszystkim Osobom, dzięki którym mogłam ubogacić publikację o fotografie rodzinne i pomieszczoną cenną korespondencję. Dziękuję za rozmowy i ciepłe przyjęcie w czasie podróży. Dziękuję ponadto dr. hab. Michałowi F. Woźniakowi – dyrektorowi Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy za udostepnienie do publikacji dzieł Leona Wyczółkowskiego, Wojciechowi Woźniakowi za fotografie Bydgoszczy, Ewie Widackiej-Matoszko za empatię przy składaniu książki i projekty okładek. Składam również hołd Autorom, których dzieła cytowałam, bowiem grzechem byłoby je streszczać. Tacy sami. Wpatrzeni w anegdoty oddychają powietrzem dziedziczonym po przodkach... wygnaniem i słodyczą urodą ojców znaczeni cyklami życia, mieszadłem historii harpunem zmartwień zakotwiczeni w dzienności polerują czas Baziaki... Ewa Widacka-Matoszko 4 5 SPIS TREŚCI Cienie Platona..........................................................................................................................6 Ksiażka – Imperatyw..............................................................................................................9 Sen z cytryną..........................................................................................................................11 Praojcowie. Pramatki. Wielki Step i mgławica.................................................................12 Cienie Platona Wyimki z korespondencji 2015..........................................................................................13 Dzień dobry..........................................................................................................................27 Listy......................................................................................................................................29 Dawidowy sen......................................................................................................................32 Dzień się jasno otwiera Znad Dunaju nad Dunajec, może znad Mirny…...........................................................33 Wołoski etnos, czyli muzyka pochodzi z nieba. Wołosi ojce nasi...................................45 chmura porwana na brzegach wypuszcza słońce Redyk Karpacki czyli „Wędrówka do źródeł Oscypka”.........................................................57 Magowie, bogowie zwierząt, lekarze, bace..........................................................................58 dalej w głąb tajemnice – TOMBY Nad Kamienicą i do Zalesia. Kunegunda..............................................................................61 Gniazdo................................................................................................................................72 przesuwa się kształt cienia – DUSZY Kurzejowa Odyseja..............................................................................................................77 Młyn. Odpływ i przypływ. Flisacy.........................................................................................82 Prawo alias porządek.............................................................................................................95 Wielowątkowo...................................................................................................................100 Wojennych losów zawierucha...........................................................................................109 delikatny liść otula tańczącą osę Kolejne człowiecze losy......................................................................................................113 Arcybiskup Eugeniusz.......................................................................................................115 pochyla pojedynczy ołówek trawy Tropy..................................................................................................................................168 Baziaș, Caraș-Severin, Baziaš Palanka Bačka......................................................................170 jaskółki prostują widnokrąg Újvidék, skąd przybywasz?.................................................................................................175 Selo Bazjaki.........................................................................................................................184 cienie nieostre Mała Jola cz. 1....................................................................................................................187 Słowianie południowi.........................................................................................................190 Tajemnicze miejsce urodzenia dziadka.............................................................................197 Odnaleziona Ewi...............................................................................................................199 jeśli widzisz obraz z jaskini Współpracownicy..............................................................................................................202 Mała Jola cz. 2...................................................................................................................209 ktoś kogoś tu posłał Bezjaki a Bazjaki...............................................................................................................213 Prometeizm i „Prometeusz” w Warszawie.....................................................................223 pootwierały się wieka Na koń.................................................................................................................................230 Chanowie – dynastie...........................................................................................................237 nieboskłonu Grunwald – Baziaș..............................................................................................................240 Zawisza Czarny z Grabowa, herbu Sulima..........................................................................253 ponownie Mała Jola cz. 3..................................................................................................................256 Базяково...........................................................................................................................266 Konie – wiatr........................................................................................................................272 Przygoda pewnego Bazjakowa............................................................................................277 Między Tatarstanem a Baszkortostanem (Baszkiria)........................................................278 Ivanovka, Kazachstan.........................................................................................................280 Na południu.........................................................................................................................282 Bitwa pod Mohaczem, 29 sierpnia 1526.............................................................................284 Pokolenia.............................................................................................................................285 Nici od kłębka, czyli od Bazy..........................................................................................286 Ważniejsze dla narracji daty i fakty.......................................................................................290 Aneks...................................................................................................................................308 Bibliografia..........................................................................................................................318 6 Wróć z podróży...................................................................................................................321 7 Cienie