UCHWAŁA Nr LIV/186/10 RADY GMINY WOLANÓW z dnia 11 sierpnia 2010 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Wolanów na lata 2010-2013. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15, art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorzņdzie gminnym (tekst jednolity: Dz.U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 z póŝniejszymi zmianami) oraz art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z póŝniejszymi zmianami), po pozytywnym zaopiniowaniu projektu Programu przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Kon- serwatora Zabytków, Rada Gminy Wolanów uchwala, co nastňpuje: § 1. Przyjmuje siň Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Wolanów na lata 2010-2013 wraz z „Kartami Gminnej Ewidencji Zabytków” stanowiņcy załņcznik nr 1 do uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza siň Wójtowi Gminy. § 3. Uchwała wchodzi w şycie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzňdowym Woje- wództwa Mazowieckiego. Przewodniczņcy Rady Gminy: Zbigniew Kacprzak Załņcznik do uchwały nr LIV/186/10 Rady Gminy w Wolanowie z dnia 11 sierpnia 2010r. GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY WOLANÓW 1. Wstęp Na nasze dziedzictwo składajņ siň dobra kultury oraz dobra nauki. Zabytki jako dobra kultury wytworzone w minionych epokach stanowiņ integralnņ czňśń tego dziedzictwa. Ich ochrona naleşy do obowiņzków Państwa co zostało zapisane w art. 5 Konstytucji Rzeczpospolitej Pol- skiej. Kraj nasz, niszczony wielokrotnie wojnami, naraşony na wandalizm najeŝdŝców, utracił olbrzymiņ liczbň zabytków kultury i sztuki, poczņwszy od pomnikowych dzieł architektury, rzeŝby i malarstwa, aş po drobne przedmioty uşytkowe dawnych epok, tak niezwykle cenne dla zobrazowania pracy i şycia minionych poko- leń. Dzieła sztuki juş od najdawniejszych czasów były otaczane szacunkiem i opiekņ, przy czym poczņtkowo bardziej kierowano siň ich ocenņ artystycznņ niş zrozumieniem wartości historycznej. Póŝniej dopiero w wieku XVIII - wykształciła siň ocena zabytków jako dokumentów dziejów i kultury minionych epok. Jeszcze póŝniej, bo dopiero dziňki materialistycznemu podejściu do badań historycznych, doceniono znaczenie za- bytków techniki i przedmiotów świadczņcych o poziomie kultury materialnej najszerszych warstw społecz- nych. Na całym świecie rozwija siň coraz szerzej planowa ochrona zabytków, coraz szerzej dociera do wszystkich społeczeństw zrozumienie potrzeby ochrony reliktów dawnej kultury jako dokumentów obrazu- jņcych przeszłośń narodów. Dziś najcenniejsze zabytki budownictwa, architektury i sztuki chronione sņ umowami miňdzynarodowymi i państwowymi aktami prawnymi. Celem gminnego programu ochrony zabytków opracowanego w oparciu o gminnņ ewidencjň zabytków jest stworzenie całościowej i wieloletniej strategii ochrony zabytków znajdujņcych siň na terenie gminy Wolanów realizowanej w 4-letnich cyklach – etapach, środkami optymalnymi i dostňpnymi przez gminň zarówno prawnymi, jak i podejmowanych przez gminň działaniach majņcych na celu ochronň dziedzictwa kulturowego. Pierwszym podjňtym, i zrealizowanym przez gminň działaniem w strategii ochrony zabytków jest opraco- wanie aktualnej zweryfikowanej gminnej ewidencji zabytków, która stanowi bazň działania w tym zakresie. Program ochrony nad zabytkami jest podstawņ współpracy miedzy samorzņdem gminy, właścicielami za- bytków i Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Taka współpraca, rozwijana w kolejnych latach, powin- na przynieśń, nie tylko lokalnej społeczności wymierne korzyści, a najistotniejsze z nich, to zachowanie na- szego dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń. 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy zgodnie z Ustawņ z dnia 8 marca 1990r. o samorzņdzie gminnym (Dz.U. Nr 16, poz. 95) w zakresie zadań własnych realizujņ sprawy dotyczņce ochrony zabytków i opieki nad zabytkami (art. 7 ust. 1 pkt 9). Obowiņzek sporzņdzenia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami nakłada na gminň art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003r. Nr 162, poz. 1568 z póŝniej- szymi zmianami). Ustawa reguluje zasady ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, definiuje pojňcie zabytku, określa formy ochrony, kompetencje organów ochrony zabytków (w tym administracji rzņdowej i samorzņdowej), formy finansowania opieki nad zabytkami i ich ewidencjonowania i inne. Wójt Gminy sporzņdza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami (art. 87 cyt. wyşej ustawy). Gminny program opieki nad zabytkami podlega uchwaleniu przez radň gminy, po uzyskaniu opinii Woje- wódzkiego Konserwatora Zabytków. Program ogłoszony jest w wojewódzkim dzienniku urzňdowym. Z re- alizacji programu wójt gminy sporzņdza co dwa lata sprawozdanie, które przedstawia radzie gminy. 2.1. Cele gminnego programu opieki nad zabytkami Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Wolanów na lata 2010-2013 zgodnie z przytoczonņ powyşej ustawņ ma na celu: włņczenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikajņcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania województwa; uwzglňdnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeolo- gicznego, łņcznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; podejmowanie działań zwiňkszajņcych atrakcyjnośń zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych, edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajņcych wzrostowi środków finansowych oraz opieka nad zabytkami; określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujņcych sytuacje konfliktowe zwiņza- ne z wykorzystaniem tych zabytków; podejmowanie przedsiňwziňń umoşliwiajņcych tworzenie miejsc pracy zwiņzanych z opiekņ nad zabyt- kami 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce 3.1. Podstawowe pojňcia z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami Zabytek – jest to nieruchomośń lub rzecz ruchoma, ich czňśń lub zespoły, bňdņce dziełem człowieka lub zwiņzane z jego działalnościņ i stanowiņce świadectwo minionej epoki lub zdarzenia, których zachowanie leşy w interesie społecznym ze wzglňdu na posiadanņ wartośń. Zabytki pogrupowano w trzech grupach: Zabytki nieruchome: a) krajobrazy kulturowe, b) układy urbanistyczne, ruralistyczne i zespoły budowlane, c) dzieła architektury i budownictwa, d) dzieła budownictwa obronnego, e) obiekty techniki (kopalnie, huty, elektrownie i inne zakłady przemysłowe), f) cmentarze, g) parki ogrody i inne formy zaprojektowania zieleni, h) miejsca upamiňtniajņce wydarzenia historyczne lub działalnośń wybitnych osobistości, instytucji, Zabytki ruchome: a) dzieła sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki uşytkowej, b) kolekcje stanowiņce zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporzņdkowanych wg koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmaty i pamiņtki historyczne, a zwłaszcza militaria, sztandary, pieczňcie, odznaki, medale i ordery, d) wytwory techniki a zwłaszcza urzņdzenia, środki transportu oraz maszyny i narzňdzia świadczņc o kultu- rze materialnej, charakterystycznej dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentujņcej poziom na- uki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiały biblioteczne, f) instrumenty muzyczne, g) wytwory sztuki ludowej i rňkodzieła oraz inne obiekty etnograficzne, h) przedmioty upamiňtniajņce wydarzenia historyczne bņdŝ działalnośń wybitnych osobistości lub instytu- cji. Zabytki archeologiczne a) pozostałości terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyska, c) kurhany, d) grodziska, e) relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. Nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej Zabytki zostały objňte ochronņ zadeklarowanņ jako konstytucyjny obowiņzek państwa i kaşdego obywatela (art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86 Konstytucji RP. Głównym aktem prawnym regulujņcym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z póŝn. zm.). Zabytki znajdujņce siň na terenie województwa wpisuje do rejestru zabytków Wojewódzki Konserwator Zabytków. Wpisu do rejestru moşna dokonań z urzňdu, bņdŝ na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub wieczystego uşytkownika gruntu, na którym znajduje siň zabytek nieruchomy. Do rejestru moşna rów- nieş wpisań otoczenie zabytku wpisanego do rejestru, a takşe nazwň geograficznņ, historycznņ lub tradycyj- nņ tego obiektu. Podobna procedura dotyczy zabytków ruchomych. Rejestr Zabytków Ruchomych prowadzi takşe Wojewódzki Konserwator Zabytków. Wykonanie zadań z zakresu kultury i ochrony zabytków jest ustawowym zadaniem samorzņdów. W art. 7 ust. 1, pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorzņdzie gminnym (Dz.U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 z póŝn. zm.) zostały określone zadania własne gminy: „ zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty naleşy do za- dań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmujņ sprawy (… )kultury, w tym (...) ochrony zabytków i opiece nad zabytkami”. Uregulowania prawne w kwestii ochrony zabytków i opieki nad zabytkami znajdujņ siň w nastňpujņcych dokumentach: 1. Ustawie z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z póŝn. zm.), 2. Ustawie z dnia 7 lipca 1994r. - Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. z 2006r. Nr 156, poz. 1118 z póŝn. zm.), 3. Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity (Dz.U. z 2008r. Nr 25, poz. 150),