Zał ącznik do Uchwały Nr XXIX/152/09 Rady Gminy Wi śniew z dnia 19 marca 2009r. STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW NA LATA 2009-2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014-2020 LUTY 2009 SPIS TRE ŚCI WPROWADZENIE .......................................................................................................... 3 1. CZ ĘŚĆ WST ĘPNA ....................................................................................................... 6 1.1. PODSTAWY POLITYKI SPOŁECZNEJ ............................................................... 7 1.2. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-PRAWNE TWORZENIA STRATEGII ... 8 1.3. PRZESŁANKI WYNIKAJ ĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH ....... 10 2. CZ ĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA ..................................................................................... 21 2.1. CHARAKTERYSTYKA GMINY ........................................................................ 22 2.2. DEMOGRAFIA ..................................................................................................... 24 2.3. PROBLEMY SPOŁECZNE IDENTYFIKOWANE PRZEZ O ŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ ...................................................................................... 28 2.4. KWESTIA DZIECKA ........................................................................................... 40 2.5. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH ................................................................ 44 2.6. KWESTIA UZALE ŻNIE Ń ................................................................................... 50 2.7. KWESTIA NIEPEŁNOSPRAWNO ŚCI ............................................................... 53 2.8. KWESTIA PRZEST ĘPCZO ŚCI ........................................................................... 57 2.9. PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII ŚRODOWISKA LOKALNEGO ........... 59 2.10. ANALIZA SWOT ............................................................................................... 67 2.11. ZASOBY UMO ŻLIWIAJ ĄCE ROZWI ĄZYWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH ................................................................................................... 76 2.12. PODSUMOWANIE CZ ĘŚ CI DIAGNOSTYCZNEJ ......................................... 80 3. CZ ĘŚĆ PROGRAMOWA .......................................................................................... 83 3.1. MISJA .................................................................................................................... 84 3.2. CELE STRATEGICZNE, OPERACYJNE I KIERUNKI DZIAŁA Ń .................. 85 3.3. MONITORING I WDRA ŻANIE STRATEGII .................................................... 97 4. UWAGI KO ŃCOWE ................................................................................................ 107 SPIS DIAGRAMÓW, TABEL I WYKRESÓW ........................................................ 108 STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 2 WPROWADZENIE Mówi ąc o gminnej strategii rozwi ązywania problemów społecznych, nale ży mie ć na my śli w szczególno ści działania publicznych i prywatnych instytucji pomocy społecznej (i pokrewnych), prowadzone na terenie gminy, podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin, mieszka ńców gminy. W oparciu o uzyskane informacje i materiały został przygotowany dokument dla gminy Wi śniew, który pozwoli na racjonalizacj ę lokalnej polityki społecznej oraz wska że obszary, które w najbli ższym czasie powinny sta ć si ę przedmiotem szczególnej troski władz lokalnych. Metodyka opracowania dokumentu pozwoliła zaanga żowa ć środowisko lokalne w budow ę strategii na najwa żniejszych etapach, od diagnozy do wdro żenia i realizacji. Przedło żony materiał został opracowany w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Wi śniewie przy merytorycznym wsparciu O środka Kształcenia Słu żb Publicznych i Socjalnych – Centrum AV w Cz ęstochowie. Pomoc zewn ętrzna polegała głównie na doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów wypracowanego dokumentu. Perspektywa czasowa obowi ązywania niniejszego dokumentu została skomunikowana z głównymi dokumentami strategicznymi wpływaj ącymi na rozwi ązywanie lokalnych problemów, tj. Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (Narodowa Strategia Spójno ści) oraz Narodow ą Strategi ą Integracji Społecznej, wyznaczaj ącymi działania i stwarzaj ącymi mo żliwo ść ubiegania si ę o środki zewn ętrzne do 2013 roku. W pracach nad strategi ą uczestniczyli eksperci, specjali ści, przedstawiciele środowisk oświaty, kultury, ochrony zdrowia, s ądownictwa, policji, pomocy społecznej, przedstawiciele organizacji pozarz ądowych i samorz ądu lokalnego. Strategia Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Wi śniew na lata 2009-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2020 składa si ę z trzech zasadniczych cz ęś ci, tj. cz ęś ci wst ępnej, diagnostycznej i programowej. Cz ęść wst ępna zawiera elementarne informacje dotycz ące zasad konstruowania dokumentu – są w niej przedstawione podstawy polityki społecznej, uwarunkowania STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 3 społeczno-prawne tworzenia strategii oraz została dokonana analiza dokumentów strategicznych, z którymi powinna korespondowa ć i by ć spójna strategia. Cz ęść diagnostyczna dokumentu zawiera charakterystyk ę gminy, informacje na temat sytuacji demograficzno-bytowej jej mieszka ńców oraz diagnoz ę problemów społecznych, opart ą na badaniu źródeł zastanych oraz analizie specjalnie skonstruowanych do tego celu ankiet i wywiadów. Diagnoza obejmuje nast ępuj ące kwestie: 1. Problemy społeczne identyfikowane przez Ośrodek Pomocy Społecznej; 2. Kwestia dziecka; 3. Kwestia osób bezrobotnych; 4. Kwestia uzale żnie ń; 5. Kwestia niepełnosprawno ści; 6. Kwestia przest ępczo ści; 7. Problemy społeczne w ocenie środowiska lokalnego; 8. Analiza SWOT; 9. Zasoby umo żliwiaj ące rozwi ązywanie problemów społecznych. W podsumowaniu cz ęś ci diagnostycznej, po nało żeniu wyników dokonanej analizy na zakres mo żliwo ści kompetencyjnych samorz ądu gminnego, zostały wskazane najwa żniejsze obszary problemowe, których rozwi ązanie powinno sta ć si ę przedmiotem troski samorz ądu lokalnego, a s ą one tre ści ą cz ęś ci programowej dokumentu. Ponadto pokazany został zwi ązek zidentyfikowanych w procesie badawczym problemów społecznych z czynnikami, które nale ży bra ć pod uwag ę w programowaniu działa ń słu żą cych rozwi ązywaniu problemów społecznych środowiska lokalnego. W cz ęś ci programowej dokumentu zostały przedstawione najistotniejsze zało żenia polityki społecznej gminy na najbli ższe lata. Zostały one uj ęte w formie misji, celów strategicznych, celów operacyjnych i kierunków działa ń. Ponadto została zaprezentowana informacja na temat sposobu wdro żenia strategii oraz prowadzenia monitoringu i ewaluacji jej realizacji. Cz ęść programowa dokumentu zawiera równie ż projekty zaproponowane przez przedstawicieli organizacji pozarz ądowych i instytucji gminy działaj ących w obszarze polityki społecznej. Przedstawienie graficzne metodologii opracowania Strategii Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Wi śniew na lata 2009-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2020 prezentuje poni żej zamieszczony diagram. STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 4 Diagram 1. Metodologia opracowania dokumentu CZ ĘŚĆ WST ĘPNA CZ ĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA Podstawy polityki społecznej Analiza: • Uwarunkowania społeczno-prawne źródeł zastanych (dane statystyczne, tworzenia strategii dane O środka Pomocy Społecznej, Powiatowego Urz ędu Pracy, Policji, Analiza dokumentów Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, strategicznych, z którymi powinna kuratorów s ądowych, inne) korespondowa ć i by ć spójna strategia • źródeł wywołanych (badanie ankietowe „Sytuacja dziecka w środowisku szkolnym”, „Problemy społeczne w ocenie środowiska lokalnego”, analiza SWOT) • zasobów (instytucje samorz ądowe, organizacje pozarz ądowe) CZ ĘŚĆ PROGRAMOWA Misja Cele strategiczne Cele operacyjne Kierunki działa ń Informacja na temat sposobu wdro żenia strategii oraz prowadzenia monitoringu i ewaluacji jej realizacji Programy Projekty zaproponowane przez przedstawicieli organizacji pozarz ądowych i instytucji gminy działaj ących w obszarze polityki społecznej UWAGI KO ŃCOWE STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 5 1. CZ ĘŚĆ WST ĘPNA Cz ęść wst ępna zawiera elementarne informacje dotycz ące zasad konstruowania dokumentu. Przedstawione w niej zostały podstawy polityki społecznej, uwarunkowania społeczno-prawne tworzenia strategii oraz została dokonana analiza dokumentów programowych opracowanych na poziomie kraju, województwa, powiatu i gminy, z którymi powinna korespondowa ć i by ć spójna strategia. STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 6 1.1. PODSTAWY POLITYKI SPOŁECZNEJ Polityka społeczna oparta na okre ślonych warto ściach i zasadach mo że by ć postrzegana jako przewodnik działania państwa i władz samorz ądowych ró żnych szczebli w celu kształtowania warunków życia ludno ści, stosunków mi ędzyludzkich i ogólnych warunków rozwoju oraz harmonizowania i godzenia rozbie żnych interesów ró żnych grup społecznych. Z warto ści wynikaj ą zarówno cele polityki społecznej, jak i zasady. Zasady to ogólne doktryny i normy działania, którymi powinny kierowa ć si ę podmioty polityki społecznej w realizacji podstawowego celu, jakim jest zaspokajanie potrzeb. Niektóre zasady polityki społecznej s ą to żsame z warto ściami. Zasady, które s ą najcz ęś ciej artykułowane b ądź realizowane w polityce społecznej, a które