Broj:1314-1 /2018 Banjaluka: 14.12.2018. VLADA REPUBLIKE SRPSKE MINISTARSTVO POLJOPRIVREDE, ŠUMARSTVA I VODOPRIVREDE AGENCIJA ZA AGRARNA PLAĆANJA IZVJEŠTAJ PO PROGRAMU PEDOLOŠKE ANALIZE ZEMLJIŠTA U REPUBLICI SRPSKOJ 2018 – 2021 GOD. ZA 2018. GODINU dr Tihomir Predić Banjaluka, decembar 2018. god. Program „Pedoloških analiza zemljišta u Republici Srpskoj 2018 -2021“ za 2018. god., T. Predić i sar. RADNI TIM I) JU Poljoprivredni institut RS, Banja Luka - Zavod za agroekologiju Rukovodilac Programa: 1. dr Tihomir Predić, agrohemije i ishrane biljaka, šef Zavoda Saradnici: 2. Petra Nikić Nauth, mr ekonomike poljoprivrede, specijalista za GIS 3. Tatjana Cvijanović, mr poljoprivrednih nauka 4. Tatjana Docic Kojadinović, dipl. ing. master tehnologije 5. Bojana Tanasić, dipl. ing. master poljoprivrednih nauka 6. Tanja Malčić, dipl.ing. hemije 7. Duška Bjelobrk, dipl.ing. tehnologije 8. Stanislav Sošnja, poljoprivredni tehničar 9. Sonja Dragojević, hemijski tehničar II) Ministarstvo poljoprivrede; Resor za pružanje stručnih usluga u poljoprivredi sa područnim jedinicama u Banjaluci, Bijeljini, Prijedoru, Sokocu i Trebinju: Direkcija Banja Luka Boris Pašalić, dr poljoprivrednih nauka, pomoćnik ministra za pružanje stručnih usluga u poljoprivredi Stanislava Bodor, veterinarski tehničar, saradnik za administrativno-tehničke poslove PJ Banja Luka Miroslav Bojić, dipl. ing. poljoprivrede, rukovodilac PJ Banja Luka PJ Bijeljina Dragan Zarić, dr poljoprivrednih nauka, rukovodilac PJ Bijeljina 2 Program „Pedoloških analiza zemljišta u Republici Srpskoj 2018 -2021“ za 2018. god., T. Predić i sar. PJ Prijedor Danijel Egić, dipl. ing. poljoprivrede, rukovodilac PJ Prijedor PJ Sokolac Jelena Mičić, mr, VSS za ruralni razvo, rukovodilac PJ PJ Trebinje Borislav Milivojević, dipl. ing. poljoprivrede, smjer ratarstvo i povrtarstvo, rukovodilac PJ Trebinje III) Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Kristina Rapić, dipl. ing. poljoprivrede, načelnik odjeljenja za agrarne resurse 3 Program „Pedoloških analiza zemljišta u Republici Srpskoj 2018 -2021“ za 2018. god., T. Predić i sar. SADRŽAJ 1. UVOD ............................................................................................................................... 5 2. METODOLOGIJA .............................................................................................................. 5 2.1. TERENSKI RADOVI ..................................................................................................... 5 2.2. LABORATORIJSKI RADOVI ......................................................................................... 5 2.3. INTERPRETACIJA REZULTATA .................................................................................... 6 2.4. PODACI KOJE DOBIJA SVAKO GAZDINSTVO .............................................................. 8 2.5. PODACI KOJE DOBIJA MPŠV....................................................................................... 8 3. REZULTATI KONTROLE PLODNOSTI.................................................................................. 9 4 Program „Pedoloških analiza zemljišta u Republici Srpskoj 2018 -2021“ za 2018. god., T. Predić i sar. 1. UVOD Na osnovu člana 61. Pravilnika o uslovima i načinu ostvarivanja novčanih podsticaja za razvoj poljoprivrede i sela (Sl. glasnik RS br. 25/18) i Ugovora potpisanog između Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS broj 12.03.5-330-3879/18 od 18.09.2018. godine i JU Poljoprivednog instituta Republike Srpske, Banja Luka broj 981/2018 od 17.09.2018. godine, izvršena je realizacija programa „Pedološke analize zemljišta u Republici Srpskoj u 2018. godini“ na područjima 31 opštine: Novi Grad, Krupa na Uni, Prijedor, Banja Luka, Kneževo, Kotor Varoš, Prnjavor, Stanari, Derventa, Brod, Vukosavlje, Modriča, Bijeljina, Han Pijesak, Sokolac, Istočni Stari Grad, Istočno Novo Sarajevo, Istočna Ilidža, Pale, Višegrad, Novo Goražde, Trnovo, Čajniče, Rudo, Kalinovik, Istočni Mostar, Gacko, Berkovići, Bileća, Ljubinje, Trebinje. 2. METODOLOGIJA 2.1. TERENSKI RADOVI U periodu septembar - decembar 2018. godine predstavnici JU Poljoprivrednog instituta RS, Banja Luka uz logističku pomoć Resora za pružanje stručnih usluga u poljoprivredi MPŠV RS su uzeli prosječne uzorke zemljišta za kontrolu plodnosti. Uzorci su uzeti sоndama po propisanoj proceduri i po principu jedan prosječan uzorak - jedna parcela. Jedan prosječan uzorak sastoji se od 15 do 25 pojedinačnih uzoraka i uzeti su iz oraničnog sloja 0 – 30 cm za ratarske i povrtarske poljoprivredne biljne vrste, a za voće sa dubine 0 – 40 cm. Svi uzorci su geopozicionirani. 2.2. LABORATORIJSKI RADOVI 1. Reakcija zemljišta (pH) u vodi kao aktivna kiselost i u 1N KCl-u kao supstituciona kiselost određene su elektrometrijski kombinovanom elektrodom na pH-metru - Radiometar- pH M240 Meteor Lab 2. Količina fiziološki aktivnog fosfora u zemljištu određena je AL-metodom (Egner - Riehm - Domingo, JDPZ, 1970) uz očitavanje optičke gustoće na spektrofotometru. 5 Program „Pedoloških analiza zemljišta u Republici Srpskoj 2018 -2021“ za 2018. god., T. Predić i sar. 3. Količina fiziološki aktivnog kalijuma u zemljištu određena je AL-metodom (Egner - Riehm - Domingo, JDPZ, 1970) uz direktno očitanje koncentracije na atomskom apsorpcionom spektrofotometru PYE UNICAM SP-9. 4. Količina humusa u zemljištu je određena kolorimetrijskom metodom, u mokrospaljenom uzorku sa 1N K2Cr2O7 i conc H2SO4 (Resulović, 1969). 2.3. INTERPRETACIJA REZULTATA Interpretacija rezultata parametara kontrole plodnosti zemljišta vršena je na osnovu graničnih vrijednost preuzetih iz zvanične literature(tabele 2 – 5) kao i na osnovu praktičnog iskustva. Tabela 2.Klasifikacija zemljišta po pH vrijednosti (pH 1M KCl po Thrun-u; pHH2O po Wiegner-u) pH u KCl Potencijalna kiselost pH u H2O Aktivna kiselost < 4,50 Jako kisela < 4,60 Ekstremno kisela 4,51 - 5,50 Kisela 4,61 -5,20 Jako kisela 5,51 - 6,50 Slabo kisela 5,21 - 5,80 Kisela 6,51 - 7,20 Neutralna 5,81 - 6,80 Slabo kisela > 7,21 Alkalna 6,81 - 7,20 Neutralna 7,21 - 7,60 Slabo alkalna > 7,61 Alkalna Tabela 3.Klasifikacija zemljišta po sadržaju humusa (%) Sadržaj humusa % humusa Nizak <3,0 Osrednji 3,0 – 5,0 Dobar >5,0 6 Program „Pedoloških analiza zemljišta u Republici Srpskoj 2018 -2021“ za 2018. god., T. Predić i sar. Tabela 4.Klasifikacija zemljišta po sadržaju lakopristupačnog fosfora (AL metoda Egner - Riehm) mgP O /100 g Obezbijeđenost 2 5 zemljišta Jako nizak sadržaj <5,0 Nizak sadržaj 5,0 – 10,0 Osrednji sadržaj 10,0 – 20,0 Dobar sadržaj 20,0 – 30,0 Vrlo dobar sadržaj 30,0 – 50,0 Visok sadržaj >50,0 Tabela 5.Klasifikacija zemljišta po sadržaju lakopristupačnog kalijuma (AL metoda Egner - Riehm) mgK O/100 g Obezbijeđenost 2 zemljišta Nizak sadržaj <10,0 Osrednji sadržaj 10,0 – 20,0 Dobar sadržaj 20,0 – 30,0 Vrlo dobar sadržaj 30,0 – 60,0 Visok sadržaj >60,0 Preporuke koje su date poljoprivrednim proizvođačima prvenstveno su fokusirane na osnovno i startno đubrenje tj. na obezbjeđivanje dovoljnog sadržaja i povoljnijeg odnosa osnovnih hranjivih elemenata u zemljištu što je osnova za pravilan rast, razvoj i plodonošenje biljaka. Prihrana tokom vegetacije zavisi od niza faktora kao što su sorta, vremenski uslovi, zakorovljenost, zdravstveno stanje, način gajenja, korištenje zalivnog sistema itd. Broj prihrana i navedene količine đubriva u preporukama su orjentacione i moraju se utvrditi u toku vegetacije. 7 Program „Pedoloških analiza zemljišta u Republici Srpskoj 2018 -2021“ za 2018. god., T. Predić i sar. 2.4. PODACI KOJE DOBIJA SVAKO GAZDINSTVO Na osnovu rezultata hemijske analize zemljišta svaki proizvođač je dobio pisanu preporuku koja sadrži rezultate analiza zemljišta sa interpretacijom rezultata na osnovu kojih su date preporuke za primjenu organskih i mineralnih đubriva i poboljšivača zemljišta (ako je potrebno). Preporuka uz obrazloženje sadrži sledeće odgovore: količina potrebnog krečnog materijala za kalcifikaciju (ako je potrebno) količina organskog đubriva (za popravku plodnosti ako je potrebno) količina i vrsta mineralnog đubriva za popravku plodnosti (ako je potrebno – sa formulacijama dostupnim na tržištu RS) preporuka za racionalnu primjenu organskih i mineralnih đubriva za dvije poljoprivredne kulture po želji korisnika. 2.5. PODACI KOJE DOBIJA MPŠV Zbirni izvještaj o stanju plodnosti ispitivanog zemljišta po regijama i kopije zahtjevima sa pojedinačnim rezultatima i preporukama za svakog korisnika. Pristup podacima u GIS obliku koje se čuvaju i ažuriraju u Poljoprivrednom institutu RS, Banja Luka u sklopu GIS podataka Osnove Republike Srpske. 8 Program „Pedoloških analiza zemljišta u Republici Srpskoj 2018 -2021“ za 2018. god., T. Predić i sar. 3. REZULTATI KONTROLE PLODNOSTI JU Poljoprivednog instituta Republike Srpske, u sardnji sa Resorom za pružanje stručnih usluga u poljoprivredi MPŠV RS, izvršena je programa „Pedološke analize zemljišta u Republici Srpskoj u 2018. godini“ na područjima 31 opštine: Novi Grad, Krupa na Uni, Prijedor, Banja Luka, Kneževo, Kotor Varoš, Prnjavor, Stanari, Derventa, Brod, Vukosavlje, Modriča, Bijeljina, Han Pijesak, Sokolac, Istočni Stari Grad, Istočno Novo Sarajevo, Istočna Ilidža, Pale, Višegrad, Novo Goražde, Trnovo, Čajniče, Rudo, Kalinovik, Istočni Mostar, Gacko, Berkovići, Bileća, Ljubinje, Trebinje. Slika 1. Prostorni raspored lokacija sa kojih su uzeti uzorci zemljišta 9 Program „Pedoloških analiza zemljišta u Republici Srpskoj 2018 -2021“ za 2018. god., T. Predić i sar. Ukupno je uzorkovano 840 prosječnih uzoraka zemljišta (tab.1.) što iznosi 80,5% od planiranog