Plan ochrony obszaru specjalnej ochrony ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” DDiiaaggnnoozzaa ssttaannuu Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, 2009 r. 4 Plan ochrony obszaru specjalnej ochrony ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” 1 Informacje wstępne 1.1 Podstawa prawna i przedmiot opracowania Plan ochrony Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” PLB 300001 realizowany jest na podstawie umowy Nr 71/08 zawartej dnia 19 czerwca 2008 r. pomiędzy Wojewodą Wielkopolskim, a Narodową Fundacją Ochrony Środowiska z siedzibą w Warszawie, ul. Erazma Ciołka 13. W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227) z dniem 15 listopada stroną w/w umowy stał się Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Poznaniu, al. Niepodległości 16/18, 61-713 Poznań. 1.2 Plan ochrony jako element organizacji ochrony obszaru specjalnej ochrony ptaków 1.2.1 Podstawa prawna funkcjonowania obszaru specjalnej ochrony ptaków Tereny chronione w ramach sieci Natura 2000 to miejsca szczególnie licznego występowania najrzadszych, najbardziej zagrożonych wyginięciem gatunków zwierząt i roślin oraz siedlisk na terenie Unii Europejskiej. Jest to więc system ochrony przyrody obszarów ważnych z perspektywy całej Wspólnoty, a nie tylko poszczególnych państw członkowskich. Obszar specjalnej ochrony ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” został wyznaczony zgodnie z zapisami Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, zmienionej dyrektywami 91/244/EWG, 94/24/WE oraz 97/49/WE (w dalszej części opracowania nazywanej „Dyrektywą Ptasią”). Dyrektywa ta odnosi się do ochrony wszystkich gatunków ptactwa występujących naturalnie w stanie dzikim na europejskim terytorium państw członkowskich. Obejmuje ona ochronę, gospodarowanie oraz kontrolę tych gatunków i ustanawia reguły ich eksploatacji. Polska dokonała transpozycji tej Dyrektywy poprzez przyjęcie następujących aktów prawnych: Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, 2009 r. 5 Plan ochrony obszaru specjalnej ochrony ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” 1) ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880 ze zmianami1), 2) ustawę z dnia 13 października 1995 r. prawo łowieckie (tj. Dz.U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066 ze zmianami2), 3) ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zmianami3), 4) ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (tj. Dz. U. z 2003 r. Nr 106, poz. 1002 ze zmianami4), 5) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 229, poz. 2313 ze zmianami5), 6) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. Nr 220, poz. 2237). Zgodnie z art. 6 ustawy o ochronie przyrody, obszar specjalnej ochrony ptaków, będąc obszarem Natura 2000, jest jedną z form ochrony przyrody w Polsce. Obszar specjalnej ochrony ptaków może pokrywać się w całości lub w części z innym obszarem Natura 2000 - specjalnym obszarem ochrony siedlisk wyznaczonym zgodnie z zapisami Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, zmienionej Dyrektywą Rady 97/62/EEC (w dalszej części opracowania nazywanej „Dyrektywą Siedliskową) oraz z innymi formami ochrony przyrody przewidzianymi ustawą o ochronie przyrody. W przypadku ostoi „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” znaczna jej powierzchnia pokrywa się ze specjalnym obszarem ochrony siedlisk „Dolina Noteci”, Obszarem Chronionego Krajobrazu „Dolina Noteci” (na terenie województwa wielkopolskiego) i Nadnoteckim Obszarem Chronionego Krajobrazu (na terenie 1 Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz.U. z 2005 r. Nr 113, poz. 954, Nr 130, poz. 1087, z 2007 r. Nr 75, poz. 493, Nr 176, poz. 1238, Nr 181, poz. 1286, z 2008 r. Nr 154, poz. 958, Nr 199, poz. 1227, Nr 201, poz. 1237, z 2009 r. Nr 18, poz. 97, Nr 92, poz. 753. 2 Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 175, poz. 1462, z 2006 r. Nr 220, poz. 1600, z 2007 r. Nr 176, poz. 1238, z 2008 r. Nr 201, poz. 1237, z 2009 r. Nr 92, poz. 753. 3 Zmiana wymienionej ustawy została ogłoszona w Dz. U. z 2008 r. Nr 111, poz. 708, Nr 138, poz. 865, Nr 154, poz. 958, Nr 171, poz. 1056, Nr 199, poz. 1227, Nr 223, poz. 1464, Nr 227, poz. 1505, z 2009 r. Nr 19, poz. 100, Nr 20, poz. 106, Nr 79, poz. 666. 4 Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz.U. z 2004 r. Nr 69, poz. 625, Nr 92, poz. 880, Nr 96, poz. 959, z 2005 r. Nr 33, poz. 289, Nr 175, poz. 1462, z 2006 r. Nr 249, poz. 1830, z 2008 r. Nr 199, poz. 1227, z 2009 r. Nr 18, poz. 97, Nr 79, poz. 668, Nr 92, poz. 753. 5 Zmiana wymienionego rozporządzenia została ogłoszona w Dz. U. z 2007 r. Nr 179, poz. 1275, z 2008 r. Nr 198, poz. 1226. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, 2009 r. 6 Plan ochrony obszaru specjalnej ochrony ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” województwa kujawsko-pomorskiego). W granicach ostoi zlokalizowane są również rezerwaty przyrody: „Borek” i „Łąki Ślesińskie”. Ostoja „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” została wyznaczona w drodze cytowanego wyżej rozporządzenia Ministra Środowiska z 2004 r. ze zmianami po zasięgnięciu opinii właściwych dla tego obszaru rad gmin. Celem ochrony wszystkich obszarów specjalnej ochrony ptaków jest zachowanie gatunków ptaków i ich siedlisk wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG oraz gatunków regularnie migrujących i ich siedlisk, ważnych z punktu widzenia celów ochrony danego obszaru, w tzw. właściwym stanie ochrony. Stan ten został zdefiniowany w art. 5 ustawy o ochronie przyrody jako „stan, w którym dane o dynamice liczebności populacji tego gatunku wskazują, że gatunek jest trwałym składnikiem właściwego dla niego siedliska, naturalny zasięg gatunku nie zmniejsza się ani nie ulegnie zmniejszeniu w dającej się przewidzieć przyszłości oraz odpowiednio duże siedlisko dla utrzymania się populacji tego gatunku istnieje i prawdopodobnie nadal będzie istniało”. 1.2.2 Stan prawny, w którym sporządzany jest plan ochrony Plan ochrony jest podstawowym narzędziem osiągnięcia celów powołania obszaru Natura 2000, czyli utrzymania tzw. „właściwego stanu ochrony” siedlisk przyrodniczych oraz gatunków i ich siedlisk. W momencie sporządzania niniejszej dokumentacji do planu ochrony weszły w życie przepisy prawne, które w zdecydowanie odmienny sposób odnoszą się do trybu i zakresu prac nad sporządzaniem dokumentów dotyczących zarządzania ochroną obszarami Natura 2000, w tym planów ochrony (ustawa z dn. 3 października 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody – Dz. U. Nr 201, poz. 1237). Delegacja prawna do sporządzenia planu ochrony dla obszaru specjalnej ochrony ptaków lub jego części zawarta jest w art. 29 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody. Sporządzanie planu jest zadaniem właściwego terytorialnie regionalnego dyrektora ochrony środowiska, jako sprawującego nadzór nad obszarem (art. 29 ust. 1 w związku z art. 27a ust. 2 ustawy o ochronie przyrody). W momencie sporządzania niniejszej dokumentacji do planu ochrony nie ukazały się przepisy określające tryb i zakres opracowania projektu planu ochrony dla obszarów Natura 2000 na podstawie w/w zmienionych przepisów ustawy o ochronie przyrody. Obowiązujące dotychczas rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie trybu i zakresu opracowania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. Nr 61, poz. 549) straciło moc w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 3 października 2008 r. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, 2009 r. 7 Plan ochrony obszaru specjalnej ochrony ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 201, poz. 1237). Zgodnie z obowiązującą legislacją w pracach nad sporządzeniem planu ochrony wyróżnia się dwa etapy: 1) opracowanie dokumentacji do planu ochrony, 2) opracowanie projektu planu ochrony w postaci rozporządzenia ministra środowiska. 1.2.3 Dokumentacja do planu ochrony Dokumentacja do planu ochrony jest opracowaniem roboczym, nie mającym mocy prawnej. Stanowi ona uzasadnienie merytoryczne i uzupełnienie formalnych ustaleń planu ochrony. Jest to dokument dostępny publicznie, ale nie publikowany. Dokumentacja do planu ochrony zawiera: 1) wyniki analiz uwarunkowań ekologicznych, społecznych i gospodarczych, w których realizowana jest ochrona obszaru; 2) wyniki analiz aktualnego stanu przedmiotów ochrony, w tym inwentaryzację, waloryzację i kierunki zachodzących zmian; 3) określenie warunków zachowania przedmiotów ochrony we „właściwym stanie ochrony”, w tym określenie kryteriów tego stanu i zdefiniowanie mierzalnych celów ich ochrony, których osiąganie może być przedmiotem monitoringu; 4) program działań ochronnych, wraz z analizą organizacyjnych i ekonomicznych uwarunkowań ich realizacji; 5) projekt monitoringu działań ochronnych i monitoringu przedmiotów ochrony wraz z opisem sposobu wykorzystania jego wyników i reakcji na nie. 1.2.4 Plan ochrony Plan ochrony jest aktem prawnym tworzącym podstawę do realizacji zapisów dokumentacji do planu ochrony. Ustanawiany jest rozporządzeniem ministra środowiska (art. 29 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody) dla całego obszaru Natura 2000 lub jego części. Jego zawartość