Uniwersytet Warszawski Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Krzysztof Flasiński Od drukarni do Facebooka. Przemiany prasy codziennej w Szczecinie w latach 1989-2014 Warszawa 2015 Projekt okładki: Tomasz Kasperczyk Redakcja: Anna Łukaszuk Skład i łamanie: PPHU Zapol Recenzent: dr hab. Wiesław Sonczyk, prof. UW, Instytut Dziennikarstwa, WDiNP UW © Copyright by Krzysztof Flasiński, Warszawa 2015 © Copyright by Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2015 Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotografi cznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Autora i Wydawcy. Ilość arkuszy: 7 Wydawca: Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytet Warszawski ul. Nowy Świat 69, 00–046 Warszawa tel. (48–22) 55 20 293 www.wydawnictwo.wdinp.uw.edu.pl ISBN 978-83-63183-87-5 Druk i oprawa: Zakład Graficzny UW. Zam. 141/2015 Publikacja współfinansowana ze środków Miasta Szczecin Spis treści Wykaz skrótów 8 Przedmowa 9 Wstęp 11 1. Określenie ram czasowych 12 2. Pojęcie „szczecińskiej prasy codziennej” 13 3. Podział materiału badawczego 15 4. Założenia metodologiczne 16 5. Prasa szczecińska jako przedmiot badań 16 I. Przemiany w trzech głównych tytułach szczecińskiej prasy codziennej 19 1. Przemiany własnościowe 19 2. Przeobrażenia w sferze redakcyjnej 37 II. Geneza i rozwój inicjatyw prasowych uruchomionych po 1990 r. 52 1. Otwarcie nowych tytułów prasowych i ich wpływ na system prasowy 52 2. Lokalność jako kategoria redakcyjna 77 III. Obecność prasy w sferze nowych mediów 81 1. Prasa w przestrzeni internetu 81 2. Dziennikarstwo obywatelskie 83 3. Media społecznościowe 92 Zakończenie 98 Notki biograficzne 103 Indeks tabel i wykresów 105 Bibliografia 106 Streszczenie 111 Contents The list of abbreviations 8 Preface 9 Introduction 11 1. Determining the time frames 12 2. The term of "Szczecin daily press" 13 3. Distributing the research material 15 4. Methodological objectives 16 5. Szczecin’s press as a subject of study 16 I. The transformations within Szczecin’s three major newspapers 19 1. Ownership transformations 19 2. The transformations in the field of editorial 37 II. The origins and development of press initiatives launched after 1990 52 1. Launching new press titles and their impact on the press system 52 2. Locality as an editorial category 77 III. The presence of the press in the field of new media 81 1. Online press 81 2. Citizen journalism 83 3. Social Media 92 Conclusion 98 Biographical notes 103 Index of tables and graphs 105 Bibliography 106 Summary 111 Inhalt Verzeichnis von Abkürzungen 8 Einleitung 9 Vorwort 11 1. Bestimmung von Zeitrahmen 12 2. Begriff der „Stettiner Tagespresse” 13 3. Aufteilung des untersuchten Materials 15 4. Methodologische Voraussetzungen 16 5. Stettiner Presse als Untersuchungsgegenstand 16 I. Wandlungen in drei Haupttiteln der Stettiner Tagespresse 19 1. Eigentumswechsel 19 2. Verwandlungen im Redaktionsbereich 37 II. Genese und Entwicklung der Presseinitiativen, die nach 1990 initiiert wurden 52 1. Eröffnung neuer Pressetitel und ihr Einfluss auf das Pressesystem 52 2. Regionalität als Redaktionskategorie 77 III. Anwesenheit der Presse im Bereich neuer Medien 81 1. Presse im Internet 81 2. Bürgerjournalismus 83 3. Sozialmedien 92 Abschluss 98 Biographische Anmerkungen 103 Index von Tabellen und Diagrammen 105 Bibliographie 106 Zusammenfassung 111 Wykaz skrótów DS – „DS Dziennik Szczeciński” GDPS – „Głos Dziennik Pomorza”, mutacja Szczecin GnP – „Gazeta na Pomorzu” GS – „Głos Szczeciński” GW – „Głos Wieczorny” GwS – „Gazeta w Szczecinie” GWS – „Gazeta Wyborcza Szczecin” HS – „Hallo Szczecin” KS – „Kurier Szczeciński” MM – „MM Moje Miasto Szczecin” Przedmowa W 1989 r. szczecińscy dziennikarze zastanawiali się nad swoją przyszłością. Na pierwszych stronach gazet regularnie pojawiały się doniesienia na temat planów dotyczących Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej Prasa-Książka-Ruch. Młodzi absolwenci Uniwersytetu Wrocławskiego jeszcze nie wiedzieli, że za rok pojadą do warszawskiej siedziby Agory na spotkanie z Sewerynem Blumsztajnem, aby oma - wiać szczegóły otwarcia szczecińskiego biura ogłoszeń „Gazety Wyborczej”, prze - kształconego później w pełnoprawną redakcję. Dopiero za cztery lata powstanie jeden z pierwszych dzienników lokalnych drukowanych w pełnym kolorze, nowo - czesny jak na tamte czasy „Dziennik Szczeciński”. Gdy media odnajdywały się w nowej rzeczywistości, Szczecińskie Zakłady Graficzne były jedyną drukarnią prasową w regionie, a w ich skład wchodziło dziesięć oddziałów w całym woje - wództwie. Z usług tego przedsiębiorstwa korzystały wydawnictwa regionalne, a niebawem miała do nich dołączyć „Gazeta Wyborcza” ze swoim nowym dodat - kiem lokalnym „Gazeta w Szczecinie”. Jeszcze trzy lata dzieliły rynek prasowy od pojawienia się prywatnej drukarni Kema, która przyciągnęła dzienniki regionalne jakością druku i technologią full-color . W tym czasie opustoszał już plac budowy monumentalnego „domu prasy”, pod który kamień węgielny położono 26 kwietnia 1984 r, w rocznicę zdobycia Szczecina przez Armię Czerwoną. Inwestycja miała mieć charakter scentralizowanej, medialnej fabryki z redakcjami, drukarnią i osied - lem mieszkaniowym dla dziennikarzy. Prace przerwano z powodów finansowych. Ćwierć wieku później wielu dziennikarzy szczecińskich mediów lokalnych i re - gionalnych o Sz.Z.Graf. nawet nie słyszało, a w murach dawnej drukarni uczą się studenci Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu. „Dom prasy” nie przypomina betonowego szkieletu porzuconego na półmetku prac, a widniejący nad wejściem do budynku napis „RSW Prasa-Książka-Ruch” został zastąpiony logotypem Wy - działu Humanistycznego Uniwersytetu Szczecińskiego. Niemal każda redakcja dysponuje własnym działem online , który zajmuje się promocją treści przygoto - wywanych w redakcji, a w niektórych newsroomach liczba pracowników sekcji in - ternetowej jest równa liczbie dziennikarzy. Podczas szkoleń, kolegiów lub zebrań z zespołami redakcyjnymi coraz rzadziej omawia się wyniki sprzedaży, których miejsce zajęły raporty oglądalności stron internetowych i redakcyjnych profilów na Facebooku i YouTube. Poranną „prasówkę” zastąpiło bieżące śledzenie wia - domości publikowanych przez lokalną konkurencję i media ogólnopolskie w ser - wisach internetowych. 9 Ocena tych zmian nie może być jednoznaczna. Nie ulega wątpliwości, że takie zjawiska jak wzrost udziału kapitału zagranicznego w rynku medialnym, segmen - tacja, fragmentacja, rozwój technologii komunikacji masowej, czy wreszcie kon - wergencja ze swoimi licznymi odmianami miały ogromny wpływ na rozwój prasy. Truizmem jest twierdzenie, że każdy z tych trendów ma różne, często odmienne, oblicza. Z atrakcyjniejszą formą podania wiadomości, umożliwieniem aktywniej - szego udziału odbiorców w tworzeniu treści czy szerszą ofertą tytułów prasowych łączą się często takie zjawiska jak obniżenie jakości materiałów dziennikarskich, unifikacja treści w tytułach należących do jednego wydawcy, dewaluacja statusu społecznego i materialnego zawodu dziennikarza, w tym również zmniejszenie liczby pracowników w redakcjach. Inne zdanie na temat przemian, do których dochodziło w minionym półwieczu, będą mieli przyzwyczajeni do określonego trybu pracy dziennikarze rozpoczynający karierę zawodową w latach 70. i 80., inne – absolwenci wyższych uczelni pracujący w działach online , dla których ko - munikacja przy pomocy narzędzi dostępnych w internecie jest naturalną, używaną wręcz intuicyjnie formą interakcji z odbiorcą. Poniższe opracowanie ma na celu opis i analizę wydarzeń, do których doszło w tym obfitującym w przemiany ćwierćwieczu i wyłonienie dominujących tenden - cji. Wyniki badań mogą pomóc właścicielom i pracownikom przedsiębiorstw me - dialnych przy wyborze dróg rozwoju w przyszłości. *** Publikacja nie powstałaby bez życzliwej pomocy wielu osób. Przede wszystkim chciałbym podziękować za ogromną liczbę merytorycznych uwag i metodolo - gicznych wskazówek dr. hab. Robertowi Cieślakowi, prof. UW – promotorowi, będącej podstawą tego opracowania, pracy doktorskiej pt. Przemiany szczeciń - skiej prasy codziennej w latach 1990-2010 na tle polskiego systemu prasowego, której obrona odbyła się w 2013 r. na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycz - nych Uniwersytetu Warszawskiego. Trudny do przecenienia wkład w ostateczny kształt tekstu mieli recenzenci rozprawy doktorskiej: dr hab. Wiesław Sonczyk, prof. UW oraz dr hab. Jan Kania, prof. PK, których inspirujące uwagi znalazły odbicie w ostatecznym kształcie książki. Pragnę podziękować osobom związanym z mediami: moim przyjaciołom, zna - jomym oraz tym, których poznałem podczas kompletowania materiału badaw - czego – redaktorom, dziennikarzom, fotoreporterom, pracownikom działów marketingu, zarówno aktywnym zawodowo, jak i tym, którzy odeszli już od dzien - nikarstwa. Dzieliliście się ze mną swoją wiedzą i doświadczeniem, udostępniali - ście archiwa, przedstawialiście fakty i opinie, bez których zarówno rozprawa doktorska, jak i niniejsza książka byłyby o wiele uboższe. Ostatnie, lecz nie mniej istotne wyrazy wdzięczności należą się mojej rodzinie: trzymacie w dłoniach efekt Waszego wsparcia i motywacji. Dziękuję. 10 Wstęp Nawet pobieżna analiza wskazuje, że ćwierć wieku funkcjonowania szcze - cińskiej prasy w warunkach wolnego rynku charakteryzuje niezwykle burzliwy przebieg. Nowe tytuły powstawały i upadały, szumnie zapowiadane przedsięw - zięcia okazywały się efemerydami wydawanymi przez osoby bez doświadcze