Sylwetki ��ycie artysty rzadko bywa usłane różami, choć nie zalicza się tego zawodu do niebezpiecznych. Może niesłusznie? Wypadek amerykańskiej skrzypaczki Rachel Barton-Pine najpewniej nigdy nie miałby miejsca, gdyby wybrała inną życiową pasję. Jednak to właśnie ona pomogła jej przeżyć i wrócić do kariery. W lutym odwiedziła Polskę. Maciej Łukasz Gołębiowski Rachel Barton-Pine – skrzypaczka 62 �������������������������������������� 62-64 Rachel Barton-Pine.indd 62 2/28/12 7:09:09 PM Sylwetki hoć Rachel nie mówi po polsku, jąc się makijażem, zaczęła grać na weselach w 1996 roku zagrała na stadionie Chicago a w jej nazwisku nie sposób do- i innych imprezach. Dziś mówi o tamtych Bulls swoją wirtuozowską aranżację amery- strzec związków z naszym krajem, czasach niezbyt chętnie. Będąc jeszcze dziec- kańskiego hymnu, przechodnie podchodzili jej korzenie tkwią nad Wisłą. Ciesząc się na kiem, czuła na sobie odpowiedzialność za do niej mówiąc: „Byłem tam wtedy, słysza- odwiedziny Krakowa, Warszawy i Wrocła- młodsze siostry i resztę rodziny. Nawet ma- łem, jak grałaś i naprawdę nie myślałem, wia wyznała, że jej pradziad nazywał się Do- jąc pełne stypendium w szkole, nie byłaby że skrzypce mogą brzmieć tak fantastycz- brosz i w wieku nastoletnim wyemigrował w stanie studiować i jednocześnie wystarcza- nie”. Dla Rachel brzmiały zawsze równie do Ameryki. Tam zapragnął się jak najszyb- jąco dużo pracować, by wyżywić bliskich. By wspaniale w repertuarze klasycznym, jak ciej zasymilować, więc zabronił swoim dzie- żyć, musiała grać. i wtedy, gdy grała utwory dalekie od sal *l- ciom używać języka innego niż miejscowy. W wieku 17 lat, jako najmłodsza uczest- harmonicznych. Drugą miłością artystki są W ciągu jednego pokolenia rodzina odcięła niczka i pierwsza Amerykanka, wygrała bowiem ciężki rock i heavy metal. Uwielbia się od polskości. międzynarodowy konkurs im. J. S. Bacha takie grupy, jak AC/DC, Black Sabbath, Me- Rachel urodziła się 11 października 1972 w Lipsku. Później były główne nagrody na gadeth, Pantera, Slayer, Led Zeppelin i Me- w robotniczej dzielnicy Chicago. Rodzina konkursach w Genui, Brukseli, Wiedniu tallica. Muzyków większości z tych zespołów nie miała żadnych tradycji muzycznych, i Montrealu. A to wszystko przed 20. urodzi- poznała osobiście, a w 1997 roku wydała a jej status materialny był daleki od zamoż- nami! Świat stał przed nią otworem i wtedy płytę inspirowaną ich twórczością. Z Rober- ności. Trzyletnia dziewczynka po raz pierw- jeszcze raz okazało się, że zdolnych ludzi ży- tem Plantem i Jimmy Page’em spotkała się na szy usłyszała skrzypce w kościele. Grały na cie doświadcza bardziej. jednej scenie pod koniec lat 90. nich dziewczęta ubrane w piękne sukienki 16 stycznia 1995 roku, wracając z lekcji od W 2009 roku Rachel dołączyła do trash- i to ten strój zafascynował Rachel. Chciała swojej uczennicy, Rachel jak zwykle wsiadła metalowej grupy Earthen Grave, w której gra być taka jak one. Usilne prośby kierowane do podmiejskiego pociągu. Gdy wysiadała, na 6-strunowych elektrycznych skrzypach. do rodziców nie od razu przyniosły rezultat, zamykające się drzwi przytrzasnęły pasek Skąd u klasycznie ukierunkowanej instru- ale w końcu, kilka przecznic dalej, znalazł od futerału jej drogocennych skrzypiec. Ale mentalistki sentyment do ciężkiej muzyki? się nauczyciel i Bartonowie posłali pociechę nie one były ważne, choć tak próbowano jej na lekcje. Nie wierzyli, że potrwa to dłużej później wmówić w sądzie. Lewe ramię skrzy- niż kilka miesięcy. Tymczasem już dwa lata paczki zostało przygwożdżone do drzwi, później pięciolatka koślawymi literami pod- które nie miały czujników bezpieczeństwa pisywała się: „Rachel – skrzypaczka”. Na pla- i można było nimi sterować jedynie z kabiny cu zabaw, zamiast biegać z innymi dziećmi, maszynisty. Pociąg ruszył i ciągnął ją za sobą obmyślała, co będzie ćwiczyć po powrocie przez ponad 100 metrów, aż w końcu zna- do domu. lazła się pod kołami wagonu. W tym strasz- Mając siedem lat, debiutowała jako kame- nym wypadku straciła lewą nogę powyżej ralistka z Ensemble Chicago String. Trzy lata kolana, a druga została poważnie uszkodzo- później wystąpiła na profesjonalnej scenie na. Przeżyła wyłącznie dzięki przytomności z Chicago Symphony pod dyrekcją Ericha współpasażerów, którzy przed przyjazdem Leinsdorfa. Od ósmego roku życia ogólno- karetki założyli w miejscu krwotoku opaski Pokochała ją, mając ledwie 12 lat i nigdy nie kształcącą edukację pobierała w domu, by uciskowe. Cztery lata później, po długiej widziała sprzeczności w szukaniu inspiracji mieć więcej czasu na ćwiczenia. Jej głów- rekonwalescencji, pozwała spółkę Metra i przeżyć w obu światach. Jak mówi: „Jako nymi nauczycielami skrzypiec było mał- i Chicago Northwestern Railroad. Prawnicy wykonawca potra*ę zrozumieć, co czuje żeństwo Vamosów – Almita i Roland. Na twierdzili, że specjalnie się nie wyswobodzi- publiczność. Muzyka klasyczna jest wyszu- pierwszej lekcji Rachel zagrała im koncert ła, by ratować 400-letni instrument Amati, kana i zniuansowana, dlatego publiczność Brucha. Po latach Almita wspominała: „To wart około pół miliona dolarów. Sędzia nie klasyczna słucha w ciszy i intensywnie. Nie było bardzo silne i niezwykle szczere wyko- dał wiary tym insynuacjom. Efektem pro- masz pewności, jak bardzo podobał jej się nanie. Po wszystkim chciałam jej dać trochę cesu były nowe procedury bezpieczeństwa występ, dopóki nie wyrazi aplauzu na ko- wskazówek i pomysłów, jak dopracować wprowadzone w pociągach, a artystka otrzy- niec utworu. W metalu jest inaczej. Zamiast frazowanie, ale zobaczyłam, że zamiast we mała odszkodowanie w wysokości blisko czekać na koniec, ludzie reagują, kiedy grasz. mnie wpatruje się w mamę. Pomyślałam – 30 milionów dolarów. Wiesz dokładnie, czy im się podoba, co ro- no ładnie. Zapowiada się trudny orzech do Dochodząc do siebie, powiedziała: „Ob- bisz i jeśli niezupełnie do nich docierasz, zgryzienia. Dopiero później dowiedziałam rażenia, których doznałam i późniejsza re- wiesz, że musisz się bardziej starać. Czuję, się, że po wyjściu z lekcji Rachel powiedzia- habilitacja były ogromnym wydarzeniem że dzięki odzewowi, który dostaję na bieżąco ła – widzisz mamo, mówiłam przecież, że w moim życiu. Ale, z drugiej strony, od dzie- w trakcie rockowych koncertów, stałam się w tym koncercie można zrobić znacznie wię- ciństwa musiałam pokonywać kolejne prze- lepszym wykonawcą i lepiej się komunikuję cej niż ja dotąd!”. szkody, by spełnić swoje marzenie o byciu w czasie moich klasycznych występów”. Młoda skrzypaczka studiowała u Vamo- muzykiem. Ten wypadek traktuję jako jedną Jakby tego było mało, skrzypaczka ko- sów przez całe dzieciństwo i jako nastolatka. z nich. Młodzieńcze doświadczenia dały mi cha także muzykę dawną i wykonuje ją na Nigdy nie poszła do konserwatorium ani na- siłę, by zmierzyć się z nowym wyzwaniem. instrumencie z epoki. W 1997 roku do- wet do szkoły średniej. Jako 14-latka szybko By wrócić do kariery i trzymać się z dala od łączyła do tria Settecento, z Johnem Mar- musiała dorosnąć. Jej ojciec długo nie mógł depresyjnych myśli”. kiem Rozendaalem na violi da gamba oraz znaleźć pracy i w końcu okazało się, że sztu- Postanowienia udało się zrealizować. Po- klawesynistą Dawidem Schraterem. Zespół ka Rachel to jedyne źródło dochodu pięcio- mogła siła charakteru i ciepło płynące od lu- nagrał dotąd cztery dobrze ocenione płyty osobowej rodziny. I tak nastolatka, postarza- dzi, który ją bezinteresownie wspierali. Gdy dla wytwórni Cedille: „Handel Sonatas for HiFi i Muzyka 3/12 63 62-64 Rachel Barton-Pine.indd 63 2/28/12 7:09:12 PM Sylwetki Violin and Continuo”, „An Italian Soujourn”, Rachel to niezwykła artystka. Równie nie- „A German Bouquet” i najnowszy – zwykły jest instrument, na którym obecnie „A French Soirée” z utworami Lully’ego, gra. Skrzypce Guarneri „del Gesu” z 1742 Couperena, Maraisa, Forqueraya, Rebela, roku należały niegdyś do niezwykle utalento- Rameau i Leclaira. W planach jest bliższe po- wanej Marie Soldat i jej imię obecnie noszą. znanie repertuaru z Wysp Brytyjskich. Poza XIX-wieczna artystka była jedną z najjaśniej- kameralistyką Rachel chętnie gra muzykę szych gwiazd swego pokolenia. Gdy w 1879 barokową solo. Wydała album poświęco- roku usłyszał ją Brahms, zachwycony zorga- ny twórczości Bibera, Westho+a, Pisendela nizował charytatywne koncerty, by pomóc i Bacha. opłacić studia utalentowanej skrzypaczki. Rachel Barton-Pine chętnie się angażuje Podarował jej także bilet na pociąg, by mogła we współpracę z młodzieżą i stara się wspie- przyjechać do niego i do Josepha Joachima rać muzyczne talenty. Sama wie aż nazbyt w Salzburgu. Wspólnie zaczęli ćwiczyć kon- dobrze, jak wiele przeszkód musi pokonać cert Mendelssohna. Brahms akompaniował młody człowiek mający talent i chcący re- przy fortepianie. I wtedy stała się rzecz naj- alizować marzenia. Często grywa z młodzie- straszniejsza dla każdego skrzypka – skrzyp- żowymi orkiestrami, przygotowując z nimi ce pękły. Joachim pożyczył jej swojego stra- Wielka muzyka w małej auli to cykl kon- nie tylko klasyczne kompozycje, ale też wła- divariusa i tylko dlatego koncert mógł się certów organizowanych przez Politechnikę sne wersje rockowych przebojów. Tak było odbyć. Publiczność szalała, a dziewczyna bez Warszawską w jej głównej siedzibie. Luto- m.in. w listopadzie 2009, gdy w Cristal Lake egzaminów dołączyła do klasy Joachima na wy wieczór z Rachel Barton-Pine był 61. w stanie Illinois z tamtejszą orkiestrą Hochschule fur Musik w Berlinie. koncertem tej serii. Trudno sobie wyobrazić McHenry County Youth Symphony przygo- Przyjaźń Marie Soldat