GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2016-2019 Załącznik nr 1 do Uchwały nr ........................................329/XXX/2016 Rady Miejskiej w Radzyminie z dnia...................................21 listopada 2016 r. WRZESIEŃ 2016 GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA I GMINY RADZYMIN 2016-2019 WRZESIEŃ 2016 SPIS TREŚCI 1. Wstęp………………………………………………………………………………………………………………….3 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami…………………….………4 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce…………………………………….....4 3.1. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku 3.2. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 3.3. Zadania Samorządu Gminnego z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego wynikające z ustaw 3.4. Inne akty prawne 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego……………………………………….......13 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 4.1.1. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 4.1.2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury 4.2. Strategiczne cele polityki województwa i powiatu w zakresie opieki nad zabytkami 4.2.1. Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 4.2.2. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego 4.2.3. Wojewódzki program opieki nad zabytkami na lata 2012-2015 4.2.4. Strategia Rozwoju Powiatu Wołomińskiego do roku 2025 4.2.5. Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Wołomińskiego na lata 2008-2015 4.2.6. Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami na lata 2010-2013 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego…………………………………………23 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy 5.1.1. Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata 2015-2024 5.1.2. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego 5.1.3. Program Rewitalizacji dla Miasta Radzymin na lata 2016-2024 5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego miasta i gminy Radzymin 5.2.1. Zarys historii obszaru gminy Radzymin 5.2.2. Zabytkowe układy przestrzenne 5.2.3. Zabytki nieruchome. Charakterystyka najcenniejszych obiektów na terenie gminy 5.2.4. Zabytkowe cmentarze 5.2.5. Miejsca pamięci narodowej poza cmentarzami 5.2.6. Zabytki ruchome. Kapliczki, figury i krzyże przydrożne 5.2.7. Zabytki archeologiczne 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 5.3.1. Rejestr zabytków nieruchomych 5.3.2. Gminna ewidencja zabytków 1 | S t r o n a GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA I GMINY RADZYMIN 2016-2019 WRZESIEŃ 2016 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń……………………………..…..53 7. Założenia programowe…………………………………………………………………………………………….55 7.1. Priorytety 7.2. Kierunki działań i zadania 8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami………………………………………………..59 8.1. Instrumenty prawne 8.2. Instrumenty koordynacji 8.3. Instrumenty finansowe 8.4. Instrumenty społeczne 8.5. Instrumenty kontrolne 9. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami………………………………………61 10. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami………………………………………………………..61 2 | S t r o n a GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA I GMINY RADZYMIN 2016-2019 WRZESIEŃ 2016 1. Wstęp Przyjęte założenia struktury i formy niniejszego opracowania oparte zostały na wytycznych określonych przez Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków (ob. Narodowy Instytut Dziedzictwa) – Gminny program opieki nad zabytkami. Poradnik Metodyczny. Podstawę merytoryczną dla warstwy dokumentacyjnej związanej z historią i dziedzictwem kulturowym na terenie miasta i gminy Radzymin stanowiły przede wszystkim ogólnodostępne publikacje, analiza zasobów zabytkowych wykonana w trakcie opracowania gminnej ewidencji zabytków oraz dokumentacje konserwatorskie przechowywane w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków. Gminny program opieki nad zabytkami jest elementem polityki samorządowej i stanowi dokument uzupełniający do innych aktów planowania. Będzie służyć podejmowaniu planowych działań dotyczących inicjowania, wspierania, koordynowania badań i prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. Program opieki nad zabytkami ma pomóc w aktywnym zarządzaniu zasobem dziedzictwa kulturowego gminy będąc podstawą współpracy między samorządem gminy, właścicielami zabytków i Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Program określa kierunki działań w zakresie opieki nad zabytkami: wskazuje konieczne do wykonania zadania i sugeruje sposoby ich realizacji poprzez określenie podstawowych działań organizacyjnych, finansowych, promocyjnych i ochronnych. Istotnym celem programu jest dążenie do osiągnięcia odczuwalnej i akceptowanej społecznie poprawy w zakresie: stanu zachowania i utrzymania obiektów zabytkowych znajdujących się na terenie gminy, szeroko pojmowanego zasobu dziedzictwa kulturowego oraz zachowania krajobrazu kulturowego. Istotnym jest, aby poprawa ta dokonywała się przy partycypacji mieszkańców gminy, w różnych formach ich życiowej aktywności (praca zawodowa, działalność społeczna, działania wynikające z prawa własności lub z użytkowania obiektów zabytkowych) zaangażowanych w opiekę nad zabytkami. Obowiązkiem władz publicznych w tym względzie jest z kolei pobudzanie i usprawnianie mechanizmów regulujących kwestie tej opieki oraz tworzenie i wspieranie inicjatyw mających taką opiekę na celu. Gminny program opieki nad zabytkami, m.in. poprzez działania edukacyjne, ma też budzić w lokalnej społeczności świadomość wspólnoty kulturowej, roli i znaczenia lokalnych wartości i wspólnych korzeni. Wspólna dbałość o zachowanie wartości kulturowych wzmacnia poczucie tożsamości, wspiera identyfikacje jednostki z tzw. małą ojczyzną. Gminny program opieki nad zabytkami jest opracowywany na 4 lata. Z realizacji programu Burmistrz co dwa lata sporządza sprawozdanie, które przedstawia Radzie Miejskiej. Kolejne sporządzane programy opieki powinny uwzględniać pojawiające się nowe uwarunkowania prawne i administracyjne, zmieniające się warunki społeczne, gospodarcze i kulturowe, nowe kryteria oceny i aktualny stan zachowania zasobu oraz prowadzone okresowo oceny efektów wdrażania obowiązującego programu. 3 | S t r o n a GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA I GMINY RADZYMIN 2016-2019 WRZESIEŃ 2016 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Podstawę prawną opracowania Gminnego programu opieki nad zabytkami dla gminy miasto Radzymin stanowi Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2003 r. nr 162, poz. 1568, z późn. zm.) określająca między innymi, kto i w jakim celu powinien opracować program. Art. 87 ustawy mówi: Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2003 r. nr 162, poz. 1568, z późn. zm.) A R T. 87 ust. 1 Zarząd województwa, powiatu lub gminy sporządza na okres 4 lat, odpowiednio, wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami. Program opieki nad zabytkami (…), ma na celu, w szczególności: 1. włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2. uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3. zahamowania procesów degradacji zabytków i doprowadzenia do poprawy stanu ich zachowania; ust. 2 4. wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5. podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspierania inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6. określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7. podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. ust. 3 Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu lub rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. ust. 4 Programy, o których mowa w ust. 3 są ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym. ust. 5 Z realizacji programów zarząd województwa, powiatu i wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi wojewódzkiemu, radzie powiatu lub radzie gminy. 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce Ochrona i opieka nad dziedzictwem kulturowym na terenie Rzeczypospolitej Polskiej jest regulowana wieloma aktami prawnymi, które powinny być uwzględniane w opracowywaniu programów opieki nad zabytkami. 3.1. KONSTYTUCJA RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ Z DNIA 2 KWIETNIA 1997 R. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Art. 5 Rzeczypospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i 4 | S t r o n a GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA I GMINY RADZYMIN 2016-2019 WRZESIEŃ 2016 prawa człowieka, i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju Art. 6 Rzeczypospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju Art. 86 Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność