Tweede Valthermond Drouwen Exloo Nieuw Buinen Exloërveen Eerste Exloërmond Odoornerveen Bronnegerveen Klijndijk Tweede Exloërmond Ees Valthermond Drouwenerveen Eeserveen Borger Odoorn Westdorp Bronneger buinen Ellertshaar Zandberg Eesergroen Drouwenermond Valthe Buinerveen leefbaarheid is mensenwerk onderzoek leefbaarheid gemeente borger odoorn. leefbaarheid is mensenwerk onderzoek leefbaarheid gemeente borger odoorn. stamm cmo inhoudsopgave. samenvatting 4 inleiding 9 verKlaringen voor leefbaarheid 42 1.1 Leefbaarheid 9 5.1 Inleiding 42 1.2 Krimp en leefbaarheid in historisch perspectief 10 5.2 Relatie tussen voorzieningen en ervaren leefbaarheid 42 1 1.3 Vraagstelling 10 5 5.3 Dorpsbinding en ervaren leefbaarheid 44 1.4 Onderzoeksverantwoording 10 5.4 Relatie tussen woonomgeving en ervaren leefbaarheid 44 1.5 Respons 10 5.5 Mobiliteit en ervaren leefbaarheid 45 1.6 De dorpen in borger-odoorn 11 5.6 Persoonlijke kenmerken 45 1.7 Opbouw van dit rapport 11 demografische ontwikkelingen 12 conclusies & aanbevelingen 46 2.1 Inleiding 12 2.2 Afgelopen jaren: krimp naast groei 12 2 2.3 Vergrijzing en ontgroening 12 6 2.4 Verandering in type huishoudens 14 2.5 Verwachtingen voor toekomst 14 2.6 Prognoses op kernniveau: een lastig verhaal 14 bijlagen 2.7 Gevolgen 14 I Resultaten en demografische ontwikkeling per dorp 51 II Respons en weging 78 III Gebruikte literatuur 79 de veronderstelde leefbaarheid 18 3.1 Inleiding 18 3.2 Kern en Kader 18 3 3.3 Sociale infrastructuur 20 3.4 Lokale woonmilieukenmerken 22 3.5 Sociale infrastructuur, inwonertal en andere dorpskenmerken 22 de ervaren leefbaarheid 24 4.1 Inleiding 24 4.2 Wonen 25 4 4.3 Werk 25 4.4 Vrijwilligerswerk en mantelzorg 25 4.5 Contacten en activiteiten 26 4.6 Sociale samenhang 27 4.7 Vrijetijdsbesteding en cultuur 28 4.8 Voorzieningen 28 4.9 Gezondheid 32 4.10 Mobiliteit 32 4.11 Veiligheid en overlast 34 4.12 Tevredenheid 34 4.13 Werken aan leefbaarheid 36 samenvatting. hoe prettig is het wonen in borger-odoorn? de belangrijkste uitkomsten van de enquête de ‘leefbaarheid’ waar het bij het beantwoorden van die vraag om veronderstelde leefbaarheid wonen verbondenheid met dorp dorpshuis of café gaat, is afhankelijk van vele factoren. het gaat om objectieve zaken de sociale infrastructuur van een dorp wordt bepaald door de een kleine minderheid van de inwoners inwoners van de gemeente voelen dorpshuizen en MFA’s worden met als de aanwezigheid van voorzieningen, de bereikbaarheid en de aanwezigheid van voorzieningen, verenigingsleven en activiteiten (16%) heeft altijd gewoond in het dorp zich verbonden met het dorp waar name in het eigen dorp bezocht. de sociaal-economische achtergrond van de bewoners. maar de in een dorp. ook de bereikbaarheid van een dorp is van belang, waar zij nu wonen, nog eens 13% is zij wonen: 34% zegt zich ‘zeer dorpshuizen of MFA’s in borger, valthe, tevredenheid van burgers met hun leefomgeving is ook afhankelijk omdat deze bepaalt hoe gemakkelijk bewoners naar voorzieningen geboren in de gemeente borger-odoorn. verbonden’ te voelen, 38% ‘een beetje buinerveen en drouwen trekken van lastiger te objectiveren zaken als de landschappelijke waarde, buiten het dorp kunnen gaan. in dit onderzoek zijn acht aspecten de verhuisgeneigdheid in borger-odoorn verbonden’. inwoners van kleine kernen ook bezoekers uit andere dorpen. het gevoel van veiligheid en de sociale cohesie in een dorp. van sociale infrastructuur onderscheiden: culturele voorzieningen is laag: 81% geeft aan niet te willen (<200 inwoners) voelen zich over het cafés en restaurants in de gemeente en verenigingsleven (waaronder ook de dorpshuizen), onderwijs, verhuizen binnen vijf jaar. het hebben algemeen meer verbonden met hun bedienen vooral bewoners van de in de discussie over leefbaarheid van het platteland gaat altijd veel bedrijvigheid, sport, horeca, financiële dienstverlening, zorg en van verhuisplannen hangt samen met dorp dan inwoners van grotere kernen. dorpen waar ze gevestigd zijn. aandacht uit naar het voorzieningenniveau in kleine dorpen. de bereikbaarheid. elk dorp heeft voor elk van de aspecten een score de tevredenheid over het dorp als over het algemeen voelen inwoners relatie tussen voorzieningen en leefbaarheid is echter niet eenduidig: gekregen. de gezamenlijke scores geven aan hoe het staat met de woonplaatsen, zij het in mindere mate, met van zanddorpen zich meer verbonden medische zorg er zijn dorpen met nauwelijks voorzieningen waar de tevredenheid veronderstelde leefbaarheid van een kern. de tevredenheid over de eigen woning. met hun dorp dan inwoners van voor de huisarts gaan de inwoners met de eigen kern als woonplaats heel hoog is. anders gezegd: de tevredenheid over de voorzieningen veendorpen. inwoners van zandkernen binnen de gemeente naar borger, exloo, de ‘veronderstelde leefbaarheid’ (de leefbaarheid die je op grond de omvang van de sociale infrastructuur houdt verband met in het dorp speelt ook een rol, maar zijn ook beduidend vaker trots op hun odoorn, nieuw-buinen, valthermond van objectieve gegevens als de aanwezigheid van voorzieningen het inwonertal van een kern: grote dorpen hebben uiteraard dit verband is nog minder sterk. dorp dan inwoners van veendorpen. en 2e exloërmond. een substantieel zou kunnen verwachten) hoeft niet in lijn te zijn met de ‘ervaren meer voorzieningen en een uitgebreider verenigingsleven dan deel van de inwoners heeft de huisarts leefbaarheid’ (de beleving van bewoners). kleine dorpen. een aantal kernen in borger-odoorn heeft een vrijwilligerswerk lidmaatschap verenigingen buiten de gemeentegrenzen. uitgebreidere sociale infrastructuur dan men zou verwachten op van de inwoners doet 37% ruim een derde van de inwoners veronderstelde en ervaren leefbaarheid basis van het inwonertal. dit geldt voor exloo, odoorn, buinerveen, vrijwilligerswerk. veruit het meeste van borger-odoorn is lid van gezondheid en handicaps om goede beslissingen te kunnen nemen over het drouwen, valthe en Zandberg. andere dorpen hebben juist minder vrijwilligerswerk wordt in het een sportschool/vereniging, van de inwoners noemt 78% zijn voorzieningenniveau in de dorpen, is naast inzicht in de voorzieningen dan gezien het inwonertal te verwachten was. dit eigen dorp gedaan (69%). meestal in het eigen dorp. gezondheid goed tot zeer goed. veronderstelde leefbaarheid dus ook een representatief beeld geldt voor drouwenermond, odoornerveen, 1e exloërmond en 28% heeft last van één of meerdere nodig van de ervaren leefbaarheid in de verschillende dorpen. de nieuw-buinen. mantelzorg winkels langdurige ziekten, aandoeningen of gemeente borger-odoorn heeft STAMM CMO gevraagd om beide van de inwoners zegt 19% in het opvallend veel inwoners van borger- handicaps. van deze mensen wordt vormen van leefbaarheid in kaart te brengen voor de dorpen van de ervaren leefbaarheid afgelopen jaar mantelzorg te hebben odoorn (ruim 40%) gaan over de 16% sterk belemmerd door de gemeente. dit rapport is de weerslag van het onderzoek dat in de bij de ‘ervaren leefbaarheid’ gaat het om de beleving van burgers: gegeven. ruim 40% van de mantelzorgers gemeentegrens om boodschappen aandoening; nog eens 53% wordt loop van 2011 is uitgevoerd. hoe tevreden zijn zij met hun kern als woonplaats? om deze voelt zich in meer of minder mate belast; te doen, meestal naar stadskanaal. er licht door belemmerd. van het tevredenheid te kunnen verklaren en aanknopingspunten te bieden 14% zelfs tamelijk tot zeer zwaar belast. binnen de gemeente is borger de totaal aantal inwoners is 4% sterk voor het onderzoek is een inventarisatie gemaakt van de aanwezige voor beleid, zijn in de enquête specifieke vragen gesteld over van de mantelzorgers heeft 20% belangrijkste kern waar mensen hun belemmerd door een aandoening of voorzieningen, het verenigingsleven en andere activiteiten in de zaken als werk, het gebruik van voorzieningen en de tevredenheid wel eens contact opgenomen met de boodschappen doen. inwoners van handicap, en 14% licht belemmerd. dorpen. samen met een score voor bereikbaarheid van de dorpen hierover, (tevredenheid over) de woonomgeving en de eigen woning, gemeente voor vragen of ondersteuning. odoorn doen hun boodschappen geeft dit een beeld van de ‘veronderstelde leefbaarheid’. de ‘ervaren mobiliteit, sociale samenhang, vrijwilligerswerk, vrije tijdsbesteding in grote meerderheid in het eigen mobiliteit leefbaarheid’ is gemeten met een schriftelijke enquête, die in het en cultuur en veiligheid en overlast. ook is gevraagd wat de eenzaamheid dorp, maar het dorp heeft nauwelijks het autogebruik in de gemeente is hoog. voorjaar van 2011 is verspreid onder ruim 6.700 inwoners van de belangrijkste onderwerpen zijn waaraan de gemeente moet werken in de gemeente voelt 17% zich wel eens een regiofunctie. vanuit exloo gaan 91% van de inwoners heeft een rijbewijs; gemeente. bijna 2.000 mensen hebben de vragenlijst teruggestuurd om de leefbaarheid in de eigen kern in stand te houden. eenzaam; ruim 1% van de inwoners voelt mensen naar hun eigen dorp, odoorn 89% heeft op ieder moment van de dag (respons bijna 30%). zich (bijna) altijd eenzaam. mensen met of borger voor de boodschappen. de beschikking over een auto. jongeren een aantal van de 25 dorpen heeft dusdanig weinig inwoners, dat een slechte gezondheid en mensen met (15-30) en ouderen (80+) hebben minder Komende jaren: krimp, vergrijzing en ontgroening de responsgroep te klein is om statistisch betrouwbare uitspraken een chronische ziekte of handicap voelen basisonderwijs vaak de beschikking tot een auto dan de gemeente borger-odoorn zal de komende jaren