Matchfixing in Nederland De aard en reikwijdte van het probleem, de risico’s en de aanpak Prof. Dr. T. Spapens (Tilburg University) Prof. Mr. M. Olfers (VU Amsterdam) EY Met medewerking van Y. Colkesen (VU) en L. Pakos (TiU) VOORWOORD In dit rapport staat matchfixing in Nederland centraal. Het onderzoek richt zich op de vraag op welke wijze en in welke mate matchfixing in Nederland plaatsvindt en hoe de risico’s effectief kunnen worden ingeperkt. Deze studie werd uitgevoerd door een samenwerkingsverband van Tilburg University, de Vrije Universiteit en de forensische onderzoekers van EY (Ernst & Young). Voor de uitvoering van dit onderzoek hebben wij een enquête uitgezet en als onderzoekers gesproken met vele sporters, scheidsrechters, juryleden, bestuursleden, en andere professionals uit de wereld van de sport, de kansspelen en de opsporing. Wij bedanken alle respondenten zeer hartelijk voor hun medewerking. Een speciaal woord van dank betreft de geïnterviewden die bereid waren om in alle openheid, onder volstrekte geheimhouding, aan ons zeer vertrouwelijke informatie te verstrekken. Tot slot bedanken wij de begeleidingscommissie en de leden van de klankbordgroep voor hun medewerking en commentaren op de conceptversies van deze rapportage. Toine Spapens Marjan Olfers EY Tilburg/Amsterdam 2 september 2013 2 INHOUD Voorwoord ................................................................................................................................. 2 Samenvatting .............................................................................................................................. 8 Lijst van afkortingen ................................................................................................................ 14 1 Algemene inleiding .......................................................................................................... 16 1.1 Achtergrondschets ..................................................................................................... 16 1.2 Onderzoeksvragen ..................................................................................................... 17 1.3 Informatiebronnen ..................................................................................................... 18 1.4 Leeswijzer .................................................................................................................. 20 2 De problematiek van matchfixing: een verkenning ......................................................... 21 2.1 Inleiding ..................................................................................................................... 21 2.2 Definiëring van matchfixing ...................................................................................... 21 2.2.1 Internationale ontwikkelingen ............................................................................ 21 2.2.2 Keuze voor een werkdefinitie ............................................................................ 23 2.2.3 Is het jagen op insider informatie geoorloofd? ................................................... 24 2.3 Matchfixing: een beknopte literatuurverkenning ...................................................... 25 2.4 Wat kan worden gemanipuleerd en door wie? .......................................................... 27 2.4.1 Redenen om een wedstrijd te manipuleren ........................................................ 27 2.4.2 Wat kan worden gemanipuleerd? ....................................................................... 29 2.4.3 Wie zijn de betrokken actoren? .......................................................................... 30 2.5 Het belang van de bestrijding van matchfixing ......................................................... 30 2.5.1 Bescherming van de sport en zijn maatschappelijke functies ............................ 31 2.5.2 Bescherming tegen criminaliteit ......................................................................... 32 2.6 Besluit ........................................................................................................................ 34 3 Matchfixing: de werkwijze en risico’s ............................................................................. 35 3.1 Inleiding ..................................................................................................................... 35 3.2 Niet-gokgerelateerde matchfixing ............................................................................. 35 3.3 Gokgerelateerde matchfixing: het beïnvloedingstraject ............................................ 36 3.3.1 Beïnvloeding van de wedstrijd op initiatief van spelers..................................... 36 3 3.3.2 Beïnvloeding van de wedstrijd op initiatief van derden ..................................... 41 3.4 Gokgerelateerde matchfixing: het inzetten ................................................................ 43 3.5 De mogelijkheden om te gokken op Nederlandse sportwedstrijden ........................ 44 3.5.1 Het aanbod in Nederland .................................................................................... 44 3.5.2 Gokken bij in het buitenland vergunde online aanbieders ................................. 46 3.5.3 Illegaal gokken op Nederlandse sportwedstrijden ............................................. 50 3.6 Besluit ........................................................................................................................ 52 4 Signalen van matchfixing in Nederland ........................................................................... 54 4.1 Inleiding ..................................................................................................................... 54 4.2 Signalen van matchfixing .......................................................................................... 54 4.2.1 Signalen uit de sportwereld en omgeving .......................................................... 54 4.2.2 Signalen uit de wereld van opsporing en handhaving ........................................ 58 4.3 Uitkomsten van een enquête onder sporters .............................................................. 60 4.3.1 Achtergrondkenmerken van de respondenten .................................................... 61 4.3.2 Perceptie van matchfixing in Nederland ............................................................ 62 4.3.3 Benaderd worden voor matchfixing ................................................................... 65 4.3.4 Eigen ervaringen met matchfixing van respondenten ........................................ 66 4.4 Enkele risico’s nader beschouwd: gokgedrag en criminele relaties ......................... 67 4.4.1 Gokken op eigen wedstrijden ............................................................................. 67 4.4.2 Criminele relaties ............................................................................................... 68 4.5 Besluit ........................................................................................................................ 70 5 Internationale initiatieven om matchfixing tegen te gaan ............................................... 71 5.1 Inleiding ..................................................................................................................... 71 5.2 Het regelgevend kader in de sport ............................................................................. 71 5.2.1 Structuur ............................................................................................................. 71 5.2.2 Regelgeving op het gebied van matchfixing ...................................................... 72 5.2.3 De verhouding tussen internationale en nationale sportregelgeving .................. 72 5.2.4 Grenzen aan sportregelgeving ............................................................................ 73 5.3 Initiatieven van het Internationaal Olympisch Comité .............................................. 73 5.3.1 De ‘Code of Ethics’ ............................................................................................ 73 5.3.2 De Joint Assessment Unit .................................................................................. 74 5.3.3 De Founding Working Group ............................................................................ 74 4 5.4 Initiatieven binnen de internationale sportbonden ..................................................... 75 5.4.1 Initiatieven binnen de internationale voetbalsport ............................................. 75 5.4.2 Initiatieven van de internationale tennissport ..................................................... 78 5.4.3 Initiatieven van de internationale Basketbalsport ............................................. 79 5.4.4 Initiatieven binnen de internationale Bokssport ................................................. 80 5.4.5 Initiatieven binnen de draf- en rensport ............................................................. 80 5.5 Initiatieven van Sportaccord ...................................................................................... 80 5.6 Initiatieven van de Raad van Europa ......................................................................... 81 5.6.1 Preventie ............................................................................................................. 82 5.6.2 Repressie ............................................................................................................ 83 5.6.3 Enkele overwegingen ten aanzien van de conceptconventie .............................. 84 5.7 Initiatieven in EU-verband