T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ARKEOLOJİ ANABİLİM DALI KLASİK ARKEOLOJİ BİLİM DALI DOLİCHİSTE YERLEŞİM ANALİZİ YASİN GÖÇER 144203011014 YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN DOÇ. DR. ERDOĞAN ASLAN KONYA–2017 ii iii Önsöz Ülkemiz arkeolojik malzeme açısından dünyanın en önde gelen ülkeleri arasında yer almaktadır. Sayısız medeniyete ev sahipliği yapmış Anadolu toprakları, farklı bölgelere ayrılmış ve bu bölgeler içerisinde Antik Likya, özellikle Orta Likya günümüzde de olduğu gibi antik dönemde gerek coğrafi konumu ve topografik yapısı ile gerekse iklim koşulları göz önüne alındığında toplumlar için yerleşim açısından önemli bir yere sahip olmuştur. Dolichiste (Kekova Adası) yerleşime yatkın olmayan arazi yapısı, kıt kaynaklar altında yürütülen ana kaya şekillendirmesi ve yerleşim teraslarının yayılım gösterdiği kırsal bir yerleşimdir; bu bağlamda bölgedeki mekansal örgünlerin çeşitli ihtiyaçlara göre ortaya çıkmış olması muhtemeldir. Diğer taraftan 2013 yılı yazından beri, lisans öğrenimim boyunca öğrenci, yüksek lisans öğrenimim boyunca ise heyet üyesi olarak katıldığım Dolichiste (Kekova Adası) yüzey araştırmalarında çalışmalarımızda her seferinde yeni keşifler yapmak oldukça heyecan vericiydi. Sosyal bilimlere hevesli bir öğrenci olarak, önerileri, eleştirileri ve hep örnek aldığım üretkenlikleriyle, bir gençlik hevesi olarak kalması muhtemel olan eğilimimi tutkuya dönüştüren, aynı zamanda çalışmamın her aşamasında yol gösteren, mesleği öğrenmem de ve yeni bakış açıları kazanmamda, araştırma ekibinin bir parçası olmamda, bu alanı çalışmama ve araştırma arşivinden yararlanmama izin veren hem araştırma başkanı hem de hocam, danışmanım Doç. Dr. ERDOĞAN ASLAN’a her koşulda bilimsel, maddi ve manevi, sınırsız desteği için teşekkürlerimi sunarım. Çalışmanın kaleme alınması her ne kadar tek bir kişi olsa da bu çalışma kolektif bir emeğin ürünüdür. Ortaya çıkan ürünün, eğer bir yararı varsa, bunun sahibi şüphesiz pek çoktur. Çalışmamıza katkı sağlayan, ayrıca çalışmalarım süresince yanımda bulunan ve beni destekleyen yakın arkadaşlarım Yusuf KILIÇ ve Hanife BORAN’a Kekova Araştırmaları süresince araştırma ekibinde yer alan tüm arkadaşlarıma ve adını sayamadığım tüm Arkeolog arkadaşlarıma teşekkürü borç bilirim. Son olarak yaşam boyu desteğini aldığım ve her zaman yanımda olan aileme özellikle abim İsa GÖÇER’e teşekkürlerimi sunarım. Yasin GÖÇER KONYA/2017 iv T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Yasin GÖÇER Numarası 144203011004 Ana Bilim / Bilim Dalı Arkeoloji/Klasik Arkeoloji Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Doç. Dr. Erdoğan ASLAN Öğrencinin Tezin İngilizce Adı Dolichiste Yerleşim Analizi Özet Kekova Bölgesinin 4 km doğusunda yer alan Andriake Limanı ve Myra’da bulunan denizcilerin koruyucusu olan St. Nicholaus kilisesi, bölgenin hem ticari hem de dini bir öneme sahip olmasına neden olmuştur. Ayrıca Kekova Bölgesi sınırlarında yer alan Aperlai, Dolichiste, Simena ve Teimiusa kentleri, antik deniz ticareti rotası içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bölgede yapılan araştırmalar sonucu, bu bölgede yer alan limanların daha çok kıyı ticareti yapan küçük ölçekli limanlar olduğu anlaşılmaktadır. Bu durum, bölgede yer alan yerleşimlerin önemini arttırmakta ve bölgenin İÖ 7-6. yüzyıldan başlayarak İS 7. yüzyıla kadar antik çağ denizcileri ve tüccarları için talep görmüş ve yerleşime sahne olmuştur. Söz konusu kentlerin kıyı yapıları ve limanları bölgede yaşanan depremlere bağlı tektonik hareketler sonucu günümüzde su altında bulunmakta ve batık şehir olarak anılmaktadır. Dolichiste Yerleşim Analizi başlıklı çalışmamızın temel veri kaynağı Kekova Adası Yerleşimi artalanının oluşturduğu düşünülen yaklaşık 80.000 metrekarelik bir alanda gerçekleştirilen ekstansif ve sistematik arkeolojik yüzey araştırmasıdır. Tezin başlıca amacı yüzey araştırmaları sonrasında ofis ve kütüphane çalışmalarında elde edilen verinin çağdaş arkeolojik kuram çerçevesinde değerlendirilmesi ve böylelikle Kekova Adası Helenistik ve Geç Antik Çağ içerisinde kentleşme sürecinin açıklanması ve yerleşim düzeninin tanımlanmasıdır. v T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Yasin GÖÇER Numarası 144203011004 Ana Bilim / Bilim Dalı Arkeoloji/Klasik Arkeoloji Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Doç. Dr. Erdoğan ASLAN Öğrencinin Tez Danışmanı Tezin İngilizce Adı Dolichiste Settlement Analysis Summary Andriake Port, which is 4 km east of the Kekova Region and St. Nicholaus church which the guardian of the marines in Myra, which They have caused the region to have both a commercial and a religious prescription. In addition, the towns of Aperlai, Dolichiste, Simena and Teimiusa on the border of the Kekova Region have an important place in the ancient maritime trade route. As a result of the research done in the region, it is understood that the harbours located in this region are mostly small-scale harbours operating on shore. This situation increases the importance of settlements located in the region and the region 7-6 BC. From the beginning of the century to the 7th century AD, there was demand for the antique age marines and merchants, and the settlement was the scene. The tectonic movements of the coastal structures and ports of the cities related to the depressions inhabited by the region are now underwater and are referred to as sunken cities. It is an extensive and systematic archaeological survey of an area of approximately 80,000 square meters, which is thought to be the result of the work of our Dolichiste Settlement Analysis, the main data source of the Kekova Island Settlement. The main aim of the thesis is to evaluate the data obtained from the office and library studies in the framework of contemporary archaeological theory after the main surface surveys and thus to explain the process of urbanization in Hellenistic and Late Antiquity and to define the settlement order. vi İÇİNDEKİLER Önsöz …………………………………………………………………………………………. ı Özet …………………………………………………………………………………………………… ıı Summary ………………………………………………………………………………………...……ııı Önsöz ...................................................................................................................................................... iv Özet .......................................................................................................................................................... v Summary ................................................................................................................................................ vi İçindekiler ............................................................................................................................................. vii 1. Giriş .................................................................................................................................................... 1 1.1. Konu ............................................................................................................................................ 1 1.2. Amaç ............................................................................................................................................ 2 1.3. Kapsam ........................................................................................................................................ 2 1.4. Yöntem ........................................................................................................................................ 3 2. Dolichiste Coğrafi – Topografik Özellikler ve Tarihi Gelişim ...................................................... 4 2.1. Coğrafi – Topografik Özellikler ................................................................................................ 4 2.2. Tarihi Gelişim ............................................................................................................................. 8 3. Dolichiste Yerleşim Analizi ............................................................................................................. 12 3.1. Helenistik Kule ......................................................................................................................... 13 3.2. Konut Yapıları .......................................................................................................................... 14 3.3. Manastır .................................................................................................................................... 87 3.4. Kiliseler...................................................................................................................................... 89 3.4.1. Büyük Kilise ....................................................................................................................... 89 3.4.2. Liman Kilisesi .................................................................................................................... 90 3.5. Şapel ........................................................................................................................................... 90 3.6. Sarnıçlar .................................................................................................................................... 91 4. Değerlendirme ............................................................................................................................... 102 5. Kaynakça ve Kısaltmalar ............................................................................................................. 107 6. Figürler ..........................................................................................................................................