Arhivski fondovi i zbirki 1993-2005 ARHIVSKI FONDOVI I ZBIRKI VO DR@AVNIOT ARHIV NA REPUBLIKA MAKEDONIJA - ODDELENIE SKOPJE Vo Dr`avniot arhiv na Republika Makedonija - Oddelenie Skopje od osnovaweto vo 1952 godina zaklu~no so 2005 godina se zgri`eni 684 arhivski fondovi i zbirki. Najstariot so~uvan dokument e Pismoto isprateno od Mitropolitot Neofit, pretsedatel na novoformiranoto dru{tvo na Crveniot Krst do pretsedatelot na evrejskata op{tina Eliezer Navaro, za formirawe na dru{tvo na Crveniot Krst, od 8 dekemvri 1915 godina. Bogatstvoto na fondovi i dokumenti so koi raspolaga Oddelenieto davaat kontinuirani podatoci za organizacijata na vlasta, upravata i javnite slu`bi za periodot od 1918 do 2000 godina. Arhivskata dokumentacija e nesomnen dokaz za srpskata i bugarskata okupacija na Makedonija, za organizacijata na za~etocite na vlasta vo tekot na antifa{isti~kata vojna - narodnoosloboditelnite odbori, kako predvesnik na ra|aweto na sovremenata makedonska dr`ava od 1944 godina, funkcionirawe do osamostojuvaweto i sozdavaweto suverena Republika Makedonija do dene{ni dni. Pogolem del od arhivskata gra|a e pi{uvana na makedonski jazik, a pomal del na srpski i bugarski jazik. Strukturata na arhivskata gra|a sodr`inski e mo{ne raznoobrazna i sodr`i podatoci za: upravata i javnite slu`bi, pravosudstvoto, stopanstvoto i bankarstvoto, politi~kite organizacii i dru{tvata i zdru`enijata za period od 1918 do 2000 godina. Pomal del se odnesuva na: verskite organizacii i semejnite i li~nite fondovi. Arhivskite fondovi i zbirki vo Dr`avniot arhiv na Republika Makedonija - Oddelenie Skopje prvpat se publikuvani vo 1982 godina vo ramkite na edicijata „Arhivski fondovi i zbirki vo SFRJ“ vo vodi~ot „Arhivski fondovi i zbirki vo SR Makedonija“, izdanie na Sojuzot na dru{tvata na arhivskite rabotnici na SFR Jugoslavija. Redaktor na tomot za SR Makedonija e Trajko Zajkovski, eden od osnova~ite na arhivskata dejnost vo Republika Makedonija. Objaveni se podatoci za 242 fondovi i zbirki, soglasno klasifikaciskata {ema. Sozdavaweto samostojna, suverena i nezavisna Republika Makedonija kako priznaen me|unarodno-praven subjekt od edna strana i prerasnuvawe na toga{niot Arhiv na Makedonija vo edinstvena upravna organizacija, vo ~ij sostav vlegoa i devette podra~ni oddelenija od druga strana, povtorno go aktuelizira pra{aweto za objavuvawe dopolna na Vodi~ot. Vo 1994 godina, se publikuva dopolnuvawe na vodi~ot „Arhivski fondovi i zbirki vo Republika Makedonija 1981-1992 godina“. Za toga{noto Podra~no oddelenie - Skopje dadeni se podatoci za 171 novoprezemeni fondovi i zbirki, soglasno klasifikaciskata {ema. Prerasnuvaweto na Dr`avniot Arhiv na Republika Makedonija vo edinstvena upravna organizacija vo 1990 godina, neminovno ja nametna 5 Dr`aven arhiv na Republika Makedonija - Oddelenie Skopje potrebata od voedna~en pristap vo site domeni na arhivskoto rabotewe, a osobeno vo sreduvaweto i obrabotkata na arhivskite fondovi. Pri prika`uvaweto na fondovite vo vodi~ite objaveni vo 1982 i 1994 godina se napraveni odredeni propusti od pri~ina {to pogolem broj fondovi ne bile sredeni ili obraboteni. Vo citiraniot vodi~ od 1982 godina od devette podra~ni oddelenija na Dr`avniot arhiv na Republika Makedonija, samo PO - [tip, za fondovite od to~ka 1. Uprava i javni slu`bi, pod to~ka 1.5. Arhivski fondovi od 1944 godina, izvr{i pravilna fondovska klasifikacija, pri {to dade podatoci za okoliskite narodnoosloboditelni odbori, za gradskite narodnoosloboditelni odbori, za op{tinskite narodnoosloboditelni odbori, za okoliskite narodni odbori, za narodnite odbori na op{tinite, za narodnite odbori na selskite op{tini i za mesnite narodni odbori. Drugite podra~ni oddelenija napravija propusti vo fondovskata klasifikacija, taka {to vo ramkite na eden organizacisko povisok fond vo su{tina se nao|aat i poniskite organi na vlasta i upravata. So ovoj vodi~ }e napravime napor tie praznini i propusti da gi dopolnime so razotkrivawe novi fondovski celini spored zakonite za administrativno-teritorijalna podelba na NRM/SRM od 1944 do 1965 godina. Vo dopolnuvaweto na vodi~ot od 2006 godina na Oddelenieto Skopje ne se prezentiraaat posebno podatoci za fondovite kaj koi ima promeni vo koli~estvoto i vo grani~nite godini, poradi novite priemi na arhivska gra|a vo sporedba so objavenite fondovi vo prethodnite vodi~i od 1982 i 1994 godina. Tie fondovi vo Oddelenieto Skopje se celosno sredeni ili obraboteni i podatocite za niv }e bidat prezentirani kaj sredenite i obrabotenite fondovi. Vo vodi~ot se davaat podatoci za 130 sredeni ili obraboteni fondovi so sumaren ili analiti~en inventar. Za sekoj fond se davaat slednite podatoci: - Broj na fondot (fondovi od vodi~ot od 1982 g.); - Reden broj i broj na fondot vo zagrada (za fondovite od vodi~ot od 1994 g.); - Grani~ni godini na fondoobrazovatelot - vo zagrada; - Koli~estvo na arhivska gra|a izrazeno vo knigi, kutii i dol`inski metri; - Za sredenite fondovi - sumaren inventar (SI), broj na arhivski edinici, broj na listovi i broj na stranici na NIS (nau~no- informativnoto sredstvo); za obrabotenite fondovi - analiti~en inventar (AI), broj na arhivski edinici, broj na listovi i broj na stranici na NIS; - Za najgolemiot broj fondovi se davaat podatoci za istorijatot na fondoobrazovatelot (osnovawe, zada~i, nadle`nosti i prestanok na rabotata), i - Sodr`inski podatoci za arhivskata gra|a (kratki udarni podatoci bidej}i vo SI ili AI vo NIS ima op{irni sodr`inski podatoci). Vo ramkite na citiranite 150 fondovi, vo delot na fondovite od to~kata 1. Uprava i javni slu`bi, pod to~kata 1.5. Arhivski fondovi po 1944 godina se davaat podatoci za novootkrienite fondovski celini (novi 6 Arhivski fondovi i zbirki 1993-2005 fondovi). Tie fondovi se davaat kako sostaven del na ve}e objavenite fondovi (od pri~ina {to oddelni dokumenti vo periodot od osnovaweto na Oddelenieto Skopje do 1994 godina se koristeni i citirani kako dokumenti na ve}e objavenite fondovi vo prethodnite vodi~i). Takvi fondovi se: 1. I Oblasen komitet na KPM za Skopska okolija Skopje, 1944-1945 godina; 2. Okru`en narodnoosloboditelen odbor - Skopje, 1944-1945 g. - 1 fond; 3. Okoliski narodnoosloboditelen odbor - Skopje, 1944-1945 g. - 1 fond; 4. Gradski narodnoosloboditelen odbor - Skopje, 1944-1945 g. - 1 fond; 5. Op{tinski Narodnoosloboditelen odbor s. Hanrievo (\or~e Petrov) - Skopje, 1944-1945 g. - 1 fond; 6. Mesten naroden odbor \or~e Petrov - Skopje, 1945-1952 g. - 1 fond. Vo Vodi~ot se davaat podatoci za novoprevzemenite 145 fondovi i zbirki, vo Oddelenieto Skopje za period od 1993-2005 godina i toa: 1. Uprava i javni slu`bi: 25 fonda; 2. Pravosudstvo: 1 fond; 3. Prosveta, kultura, nauka: 5 fonda; 4. Socijalno-zdravstveni ustanovi: 1 fond; 5. Stopanstvo i bankarstvo: 72 fonda; 6. Politi~ki organizacii, dru{tva i zdru`enija: 18 fonda; 7. Verski organizacii: 22 fonda; 8. Semejni i li~ni fondovi: 1 fond. Pogolem del od novoprezemenite fondovi se odnesuvaat na likvidirani stopanski organizacii, no i za niv prezentirame sodr`inski podatoci prezemeni od zapisnicite za primopredavawe na arhivska gra|a od imatelite. Del se proizlezeni od drugi fondovi i za niv ima AI i SI. Pri izrabotkata na Vodi~ot se koristeni podatoci od Vodi~ot na arhivski fondovi vo Istoriskiot arhiv - Skopje od 1976 godina, izraboten od d-r Milo{ Konstantinov, od vodi~ite od 1982 i od 1994 godina, kako i od rabotnata verzija na neobjaveniot vodi~ od 2003 godina. Zaslugata za izrabotkata na istorijatite i sodr`inskite podatoci {to se prika`ani vo Vodi~ot ja imaat site arhivski rabotnici, koi izvr{uvaj}i gi redovnite rabotni zada~i se zadol`eni za za{tita na arhivskata gra|a kaj imatelite i vo Arhivot, kako i za sreduvawe i obrabotka na fondovite. 7 Dr`aven arhiv na Republika Makedonija - Oddelenie Skopje OBJASNUVAWE I TOLKUVAWE NA ZNACITE I KRATENKITE Vodi~ot na arhivski fondovi i zbirki dava osnovni podatoci za arhivite i za arhivskite fondovi {to se ~uvaat vo niv. Podatocite za arhivskite fondovi i zbirki, dadeni se za sekoj arhiv posebno. Pred naveduvaweto podatoci za arhivskite fondovi i zbirki na eden arhiv, dadena e kratka bele{ka, koja po pravilo sodr`i osnovni podatoci za Arhivot (naziv i adresa, vreme na osnovaweto, razvitok, organizaciska struktura, teritorijalna i stvarna nadle`nost, mo`nost za davawe tehni~ki uslugi, uslugi vo ~italnata, rabotno vreme i sl.), potoa za brojot na arhivskite fondovi i zbirki i za op{tata karakteristika na arhivskata gra|a, za informativnite sredstva, katalozite i sl. Podatocite {to se davaat za sekoj arhivski fond se sostojat od sedum elementi: 1. Reden broj na arhivskiot fond ili zbirka; 2. Naziv na arhivskiot fond ili zbirka; 3. Mesto (sedi{te) na fondoobrazovatelot (imatel na fondot); 4. Raspon na godinite na postoeweto na fondoobrazovatelot; 5. Raspon na godinite na arhivskata gra|a od fondot ili zbirkata; 6. Koli~estvoto arhivska gra|a i 7. Sredenost na arhivskiot fond ili zbirka (informativni sredstva). Kaj semejnite i li~nite fondovi i zbirki, nekoi od ovie elementi ne se zastapeni (pod br. 3 i 4). Podatocite za site arhivski fondovi i zbirki, sodr`inski i grafi~ki se oformeni spored edinstveni pravila, spored koi e podgotvena publikacijata. 1. Reden broj na arhivskiot fond ili zbirka Site arhivski fondovi i zbirki vo ramkite na eden arhiv se numerirani so neprekinata niza arapski broevi, po~nuvaj}i od broj 1. Zaedno so arapskiot broj, koj go ozna~uva Dr`avniot arhiv na Republika Makedonija - Oddelenieto (brojki od 1 do 10), i redniot broj na arhivskiot fond ili zbirka e upotreben vo indeksite kako signatura za pronao|awe na baraniot arhivski fond ili zbirka vo vodi~ot. Na primer: 2. 135 = (2. Istoriski arhiv Bitola, arhivski fond pod br. 135) ili 2. 616 (2. Arhiv na Makedonija - Podra~no oddelenie - Bitola, arhivski fond pod broj 616) itn.