Wytwarzanie energii elektrycznej w Polsce w małych instalacjach OZE Raport Prezesa URE za 2020 rok (podstawa prawna: art. 17 ustawy o odnawialnych źródłach energii) Warszawa, kwiecień 2021 0 WPROWADZENIE Na koniec 2020 roku moc zainstalowana wszystkich odnawialnych źródeł energii w systemie elektroenergetycznym wynosiła prawie 10 GW, z czego w małych instalacjach OZE ponad 183 MW (czyli mniej niż 2 proc.). Do małych instalacji zaliczane są instalacje o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 50 kW i mniejszej niż 500 kW, przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV, albo o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu większej niż 150 kW i nie większej niż 900 kW, w której łączna moc zainstalowana elektryczna jest większa niż 50 kW i mniejsza niż 500 kW. Małe instalacje OZE korzystają z preferencji związanych z ułatwieniem formalności związanych z ich uruchomieniem (m.in. łatwiejsze przyłączenie do sieci, brak konieczności uzyskania koncesji ‒ wymagany jest tylko wpis do prowadzonego przez Prezesa URE rejestru wytwórców w małej instalacji, zwolnienie z kosztów bilansowania handlowego) czy specjalnych mechanizmów wsparcia przy sprzedaży energii (sprzedawca zobowiązany wyznaczony na danym terenie obowiązany jest odkupić od takiego wytwórcy energię). Instalacje te korzystają ponadto z systemu świadectw pochodzenia, bądź objęte są systemami wsparcia w postaci stałych taryf gwarantowanych (feed-in-tariff, FIT) lub systemem dopłat do ceny rynkowej (feed-in premium, FIP). Część z nich korzysta też z aukcyjnego systemu wsparcia. Zgodnie z przepisami ustawy o odnawialnych źródłach energii1, wytwórca wykonujący działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu energii w małych instalacjach jest obowiązany przekazywać Prezesowi URE, w terminie 30 dni od dnia zakończenia każdego kwartału, sprawozdanie kwartalne zawierające informacje dotyczące: łącznej ilości energii elektrycznej wytworzonej w małej instalacji, energii elektrycznej sprzedanej sprzedawcy zobowiązanemu, która została wytworzona z odnawialnych źródeł energii w małej instalacji i wprowadzona do sieci dystrybucyjnej, łącznej ilości zużytych paliw do wytwarzania energii elektrycznej w małej instalacji oraz rodzaju tych paliw, energii elektrycznej sprzedanej odbiorcom końcowym. Za nieprzedłożenie w terminie takiego sprawozdania lub podanie w nim nieprawdziwych informacji Prezes URE wymierza karę pieniężną w wysokości 1 000 zł. Struktura produkcji W 2020 roku wytwórcy produkowali energię łącznie w 898 małych instalacjach (jeden wytwórca może posiadać kilka instalacji; wzrost o 81 instalacji względem 2019 roku). Ich łączna moc zainstalowana wynosiła ponad 183 MW (wzrost o 20,3 MW r/r). Najwięcej pod względem liczby, bo aż 343, było w naszym kraju małych instalacji wykorzystujących energię wody (ich łączna moc zainstalowana wynosi 51,96 MW). Kolejne pod względem liczby instalacji (328), ale jednocześnie największe pod względem łącznej mocy zainstalowanej (66,86 MW) były źródła fotowoltaiczne. Najrzadziej występowały małe instalacje produkujące energię z biomasy. Takie źródła pod koniec 2020 roku były w Polsce tylko dwa. 1 Dz. U. z 2021 r. poz. 610. 1 W porównaniu z 2019 rokiem najwięcej przybyło instalacji wykorzystujących energię promieniowania słonecznego ‒ wzrost o prawie 33 proc. W tym źródle odnotowano także największy przyrost mocy zainstalowanej ‒ o blisko 41 proc. Tabela 1. Instalacje OZE wpisane do rejestru wytwórców energii w małej instalacji w podziale na rodzaj źródła (stan na koniec 2020 roku) Moc Rodzaj instalacji OZE Liczba instalacji zainstalowana [MW] wykorzystujące hydroenergię (WO) 343 51,96 wykorzystujące energię promieniowania słonecznego (PV) 328 66,86 wykorzystujące biogaz (BG) 117 32,10 wykorzystujące energię wiatru (WI) 108 31,71 wykorzystujące biomasę (BM) 2 0,47 Łącznie 898 183,10 Wytwórcy w małych instalacjach OZE (765 podmiotów) w minionym roku wyprodukowali ponad 340 GWh energii, z czego sprzedawcom zobowiązanym sprzedali nieco ponad 66 proc. (225 GWh), a sami zużyli lub sprzedali innym sprzedawcom blisko 34 proc. wyprodukowanej przez siebie energii (patrz tab. 2). Produkcja energii w małych instalacjach OZE utrzymuje się zatem na zbliżonym poziomie jak w 2019 roku, nastąpił spadek zaledwie o 0,7 proc. Rysunek 1. Produkcja energii w małych instalacjach OZE w latach 2016-2020 (w GWh) [GWh] 400 350 342,6 340,1 300 250 209,1 200 208,3 176,6 150 100 2016 2017 2018 2019 2020 W 2020 roku najwięcej energii – ponad 146 GWh – wyprodukowały małe elektrownie wodne. Z tego źródła w ubiegłym roku pochodziło 43 proc. energii wytworzonej przez wszystkie małe instalacje OZE. Pomimo tego po raz pierwszy od 2017 roku produkcja energii w tym źródle spadła ‒ o 7,2 proc. w porównaniu z 2019 rokiem, kiedy to wyprodukowano 158 GWh energii i było to najwięcej w ciągu ostatnich pięciu lat (2016-2020). 2 Drugim pod względem generacji źródłem w 2020 roku były biogazownie wykorzystujące biogaz inny niż rolniczy (32 proc. udział w całej produkcji energii z małych instalacji OZE). Wytworzyły one ponad 107 GWh energii. Tutaj utrzymuje się tendencja wzrostowa, chociaż w porównaniu z 2019 rokiem wytworzyły one tylko o 5,2 proc. energii więcej. Na trzecim miejscu znalazły się instalacje fotowoltaiczne, w których wytworzono ponad 64 GWh energii ‒ aż o 114 proc. więcej niż w poprzednim roku. Produkcja z tego źródła to 19 proc. generacji ogółem. Po rekordowym wzroście produkcji energii z wiatru w 2019 roku (kiedy to nastąpił wzrost wytwarzania aż o 419 proc. w porównaniu z 2018 rokiem), w ubiegłym roku odnotowano znaczący spadek: o 58,6 proc. r/r. Spadek zanotowała również produkcja z biomasy ‒ o 99 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. Rysunek 2. Produkcja energii w małych instalacjach OZE w latach 2016-2020 w podziale na rodzaj źródła (w GWh) [GWh] 160 158 146,6 140 120 109,6 105,5 107,7 102,4 100 90,4 80 77 64,5 60,6 60,8 60 51,4 40 30,2 27,5 23,8 24,3 21,3 20 9,9 1,8 2,1 0,17 0,5 0,6 0,006 0 2016 2017 2018 2019 2020 WO BG PV WI BM Rodzaj instalacji OZE: WO – hydroenergia, WI – energia wiatru, PV – energia promieniowania słonecznego, BG – biogaz inny niż rolniczy, BM – biomasa. 3 Rysunek 3. Udział poszczególnych źródeł energii w produkcji ogółem w 2020 roku WI PV 6% 19% WO 43% BG 32% Rodzaj instalacji OZE: WO – hydroenergia, WI – energia wiatru, PV – energia promieniowania słonecznego, BG – biogaz inny niż rolniczy. BM – biomasa z uwagi na swój udział w wysokości ok. 0,002% nie została uwzględniona. Sprzedaż wytworzonej energii Najwięcej energii ogółem w 2020 r. sprzedali wytwórcy z instalacji wykorzystujących hydroenergię (ponad 134 GWh). Procentowo najwięcej z wytworzonej energii sprzedawcy zobowiązanemu sprzedali wytwórcy z instalacji wykorzystujących jako źródło energię wiatru (prawie 94 proc.) oraz hydroenergię (blisko 92 proc.). Z porównania z wynikami uzyskanymi w 2019 roku wynika, że nadal te dwa rodzaje instalacji dominują w odsprzedaży wyprodukowanej energii: 93,6 proc. sprzedaży przez instalacje wodne i 88,7 proc. przez instalacje wiatrowe. Najmniej energii odsprzedali wytwórcy biomasy ‒ tylko 25,6 proc., podczas gdy w 2019 roku odsetek ten wynosił aż 95 proc. Porównywalnie do roku poprzedniego kształtuje się odsprzedaż energii uzyskanej z instalacji fotowoltaicznych ‒ 55 proc. (wobec 50 proc. w 2019 r.) oraz biogazowni ‒ 32 proc. (wobec 28 proc. w 2019 r.). Tabela 2. Dane dotyczące łącznej ilości energii elektrycznej wytworzonej z OZE w małej instalacji i sprzedanej sprzedawcy zobowiązanemu w 2020 roku Łączna ilość energii elektrycznej sprzedanej sprzedawcy zobowiązanemu, która została Rodzaj instalacji* wytworzonej z OZE wytworzona z OZE i wprowadzona [MWh] do sieci dystrybucyjnej [MWh] WO 146 622,756 134 721,460 WI 21 324,805 19 975,209 Małe PV 64 507,607 35 486,437 instalacje BG 107 678,661 34 889,715 BM 6,318 1,614 Łącznie 340 140,147 225 074,435 WO – hydroenergia, WI – energia wiatru, PV – energia promieniowania słonecznego, BG – biogaz inny niż biogaz rolniczy, BM – biomasa 4 Rysunek 4. Produkcja oraz sprzedaż energii w 2020 roku w małych instalacjach OZE wg źródła (w GWh) [GWh] 160 146,6 140 120 134,7 107,7 100 80 60 64,5 40 20 34,9 21,3 35,5 0 0,006 19,9 WO BG 0,001 PV WI BM Energia sprzedana Energia wyprodukowana Rodzaj instalacji OZE: WO – hydroenergia, BG – biogaz inny niż rolniczy, PV – energia promieniowania słonecznego, WI – energia wiatru, BM – biomasa. Na koniec 2016 roku wytwórców w małych instalacjach OZE było 428. Po pięciu latach ich liczba zwiększyła się o blisko 79 proc. i na koniec 2020 roku wyniosła 7652. W porównaniu z poprzednim rokiem, kiedy to funkcjonowało 697 wytwórców, nastąpił wzrost o prawie 10 proc. Wykaz wytwórców energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w małej instalacji, wg stanu na koniec 2020 roku przedstawia tabela 3. 2 W 2018 r. nastąpiła zmiana definicji małej instalacji OZE (tzw. MIOZE) wprowadzona w art. 2 pkt 18 ustawy o OZE, która weszła w życie 14 lipca 2018 r. Ustawa zwiększyła poziom łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej dla instalacji zaliczanych do MIOZE. Wcześniej do MIOZE zaliczano instalacje większe niż 40 kW i mniejsze niż 200 kW (teraz większe niż 50 kW i mniejsze niż 500 kW). 5 Tabela 3. Wykaz wytwórców energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w małej instalacji (stan na 31.12.2020 r.) NIP/Numer Rodzaj wpisu Miejsce (miejsca) instalacji Data wytwórcy do wykonywania OZE*/rodzaj rozpoczęcia Lp. Numer wpisu Data wpisu Oznaczenie wytwórcy Adres siedziby wytwórcy Telefon/Fax/e-mail właściwego działalności/ miejscowość i zakres wykonywania