SUDBONOSNI PODVIG JUGOSLAVIJE Raif Dizdarevi} Raif Dizdarević SUDBONOSNIPODVIG JUGOSLAVIJE Podsjećanja na istorijsko NE staljinizmu -događaj koji je opredijeliobudućnost Jugoslavije Izdavač: Udruženje za modernu historiju / Udruga za modernu povijest, Sarajevo Glavni i odgovorni urednik: Husnija Kamberović Recenzenti: Husnija Kamberović Emir Habul Maja Gasal - Vražalica --------------------------------------------------- CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo 94(497.1) DIZDAREVIĆ, Raif Sudbonosni podvig Jugoslavije : podsjećanja na istorijsko ne staljinizmu - događaj koji je opredijelio budućnost Jugoslavije / Raif Dizdarević. - Sarajevo : Udruženje za modernu historiju / Udruga za modernu povijest, 2018. - 229 str. : ilustr. ; 24 cm Bilješka o autoru: str. 227-229. - Bibliografija i bilješke uz tekst. ISBN 978-9926-8082-9-7 COBISS.BH-ID 25782534 <----------------------------------- SUDBONOSNI PODVIG JUGOSLAVIJE RAIF DIZDAREVIĆ SUDBONOSNI PODVIG JUGOSLAVIJE Podsjećanja na istorijsko NE staljinizmu - događaj koji je opredijelio budućnost Jugoslavije Sarajevo, 2018. Raif Dizdarevi} SUDBONOSNI PODVIG JUGOSLAVIJE SADR@AJ NEKOLIKO UVODNIH NAPOMENA AUTORA .........................................................................................9 SOVJETSKI SAVEZ I NARODNOOSLOBODILAČKA BORBA................................................................. 15 Razlike i sudari u toku Narodnooslobodilačke borbe.......................................................................16 Razlike o saradnji sa četnicima i odnosu prema izbjegličkoj vladi....................................................17 Razlike i sukobi o osnivanju zajedničkog organa vlasti na čelu Narodnooslobodilačkog pokreta (o Prvom i Drugom zasjedanju AVNOJ-a).....................................19 Tito nezadovoljan prvim susretom sa Staljinom...............................................................................24 Prvi susret Edvarda Kardelja sa Staljinom – veliko razočarenje........................................................26 ZAVRŠEN JE DRUGI SVJETSKI RAT - NOVO STANJE NOVA PITANJA - KAKVI ODNOSI?....................29 Odnosi SSSR – Jugoslavija nakon Drugog svjetskog rata................................................................30 Dva susreta Tita sa Staljinom..........................................................................................................31 Nesporazumi se umnožavaju..........................................................................................................33 Osnivanje Informbiroa....................................................................................................................35 RASTU PROBLEMI U ODNOSIMA SSSR - JUGOSLAVIJA - SVE DRASTIČNIJI PRITISCI STALJINA SA CILJEM PODRE\IVANJA JUGOSLAVIJE.........................41 Centralni Komitet KPJ prvi put razmatra probleme u odnosima sa SSSR-om...................................44 Pritisci na Jugoslaviju prerastaju u grube optužbe i prijetnje – prvo pismo Staljina...........................45 Odgovor na pismo Staljina.............................................................................................................48 Drugo Staljinovo pismo – priprema konačne osude........................................................................50 Postala je neophodna priprema partijskog članstva za očekivani javni napad...................................54 REZOLUCIJA INFORMBIROA – SVOJEVRSNA OBJAVA RATA JUGOSLAVIJI.......................................57 Javna osuda Jugoslavije – šok javnosti – poziv „zdravim snagama“ da ruše jugoslovensko rukovodstvo............................................................................................................57 Sudbonosna bitka za opstanak Jugoslavije.....................................................................................59 Na Jugoslaviju se sručila lavina pritisaka, prijetnji, ugrožavanja opstanka.........................................60 Jugoslavija se morala pripremati za slučaj vojne intervencije............................................................61 Odbrana jedinstva – stvaranje najšireg fronta otpora ugrožavanju zemlje.........................................63 Vjera da Jugoslavija brani sudbinske principe svoje budućnosti - neizvjesnost kako će se ta borba odvijati i koliko će trajati..................................................................................65 Šta je, uz već rečeno uticalo da se u najtežim godinama ostvaruje jedinstvo i pretvara u jedinstveni front odbrane zemlje.....................................................................65 Odbrana od opasnosti organizovanog djelovanja sovjetske agenture i pristalica Informbiroa............67 O Golom otoku, nezakonitostima, Plenumu CK KPJ 1951. godine koji je osudio pojave nezakonitog postupanja UDB-e i drugih organa gonjenja......................................................70 O kolebanjima u partijskom vrhu BiH..............................................................................................74 Prevaziđene su najveće opasnosti, neizvjesnosti i teškoće..............................................................75 Napuštanje pogrešne i promašene politike kolektivizacije - prekopiranog sovjetskog sistema u ovoj oblasti............................................................................76 Raif Dizdarevi} KOJIM PUTEM I KAKVIM SHVATANJIMA GRADITI DRUŠTVENI SISTEM I ME\UNARODNI POLOŽAJ...77 Dogmatizam i podlijeganje birokratizmu ili stvaralačka reafirmacija i vlastiti put demokratskog ostvarivanja socijalističkih ideja.............................................................77 Kritičko preispitivanje dotadašnjeg društvenog razvoja Jugoslavije..................................................78 Jugoslavija na svjetskoj sceni stiče podršku i ugled otporom staljinističkoj hegemoniji.....................81 I na kraju ovog dijela podsjećanja...................................................................................................84 JUGOSLAVIJA ULAZI U NOVO RAZDOBLJE DRUŠTVENOG RAZVOJA I ME\UNARODNOG POLOŽAJA...87 U martu 1953. godine - dva značajna događaja..............................................................................87 Jugoslavija je čekala da li će sovjetska strana nešto mijenjati u odnosima.......................................88 U normalizaciju odnosa sa SSSR-om – bez iluzija!..........................................................................88 Platforma sa koje Jugoslavija prilazi normalizaciji odnosa sa SSSR-om i lagerskim zemljama..........89 TRIJUMF ISTINE I PRINCIPA KOJE SMO BRANILI..............................................................................91 Delegacija SSSR-a na čelu sa Nikitom Hruščovim u Beogradu........................................................91 Različiti prilaz u razgovorima, suštinske razlike i ciljevi u novom taktičkom izdanju..........................92 Beogradska deklaracija-afirmacija principa i operedjeljenja zbog kojih smo bili žrtva Staljinove agresije - dokument istorijskog značaja ................................................93 XX kongres Komunističke partije Sovjetskog Saveza-početak destaljinizacije...................................97 Tito nakon deset godina u Moskvi – događaj za istorijsko pamćenje...............................................98 „Samokritika“ sovjetskih rukovodilaca..........................................................................................101 Nezapamćeni dočeci u Lenjingradu i Staljingradu..........................................................................101 ILUZIJE I RAZOČARENJA - STARA POLITIKA MOSKVE U NOVOM RUHU..........................................103 Razgovori su pokazali da se SSSR nije odrekao ciljeva svoje politike prema Jugoslaviji – Hruščov je do kraja to ogolio kao da je to izgovorio Staljin........................................104 Dvostruka politika Nikite Hruščova...............................................................................................105 KRIZA ODNOSA U LAGERU I ODNOSI SA JUGOSLAVIJOM...............................................................111 Poznanj (Poljska) - pobuna radnika, intervencija vojske i krvoproliće.............................................111 Mađarski događaji i njihov uticaj na odnose SSSR – SFRJ............................................................112 Tajni dolazak N. Hruščova i G. Maljenkova na Brione, cjelonoćni razgovori....................................113 Zahtjev za izručenje Imre Nađa, koristi se za pogoršanje odnosa, pritiske, nevjerovatne optužbe čak da je Jugoslavija kriva za događaje u Mađarskoj....................................114 Titov govor u Puli – novi „razlog“ sukobljavanja............................................................................115 Govor E. Kardelja u Skupštini SFRJ – novo reagovanje Rusa – novo zaoštravanje odnosa.............116 Kina se pridružila sovjetskim napadima na Tita i Kardelja - maksimalno angažovanje Kine za konsolidaciju stanja i odnosa u lageru i vodeće uloge SSSR-a.......................117 Kina pokreće inicijativu za održavanje savjetovanja predstavnika Komunističkih partija i Vlada u vezi sa tadašnjom situacijom u pojedinim socijalističkim zemljama.................................119 Poslije Titove posjete SSSR-u i nezvaničnog boravka na Krimu, umjesto očekivanog napretka lanac pogoršavanja, povećavanja napetosti, pritisaka, optužbi...............................................................120 SUDBONOSNI PODVIG JUGOSLAVIJE Sovjetski pritisci se prenose