Het Oudeland van Strijen, in alle opzichten een groots natuurgebied! Gerard Ouweneel Degene die toe is aan de rust die een uitzicht over een ruimtelijk landschap geeft, kan de zuidrand de Randstad Er wel zulke langs van op weinig plekken terecht. zijn plekken, zoals vanaf de Weelse Dijk bij het Hoeksche Waardse dorp Strijen en vandaar de blik naar het noorden. De rust en ruimte zoekende passant kijkt dan uit over de Polder Het Oudeland van Strijen (Oudeland). Het is een polder die zich op heldere dagen lijkt uit te rollen tot de Rotterdamse skyline, een polder waarop het oneindige laagland van Holland’ helemaal Gaat het Marsmans gedicht ‘Herinnering aan opgaat. hij gebied in, dan is een weids weidegebied zijn deel, doorsneden door een paar smalle wegen en brede waterlopen. Een wereld van vogels, het jaar rond. Hij zal inzien dat het Oudeland terecht alle planologische beschermingsbestemmingen die er zijn, in de wacht sleepte. Op verzoek van Staatsbosbeheer werd het reservaat in de zomer 2011 voor de vierde maal onderzocht. keer in met de eerdere op broedvogels De eerste was 1997. Vergeleken inventarisaties was er weinig reden voor applaus. Ruim zeven eeuwen terug vormde de hui- Strijen de westelijke zeedijk van de Groo- dige Keizersdijk tussen Maasdam en te Waard. Waar wij nu vanaf die Keizers- De nesten van de Grote Canadese Ganzen liggen vaak open en bloot op oevers. Foto: Peter de Barse 206 [206-216] het Vogeljaar60 (5) 2012 Het Oudeland van Strijen, in alls opzichten een groots natuurgebied! Net als bij Grauwe Ganzen is ook bij Grote Canadese Ganzen crèchevorming niet ongewoon. Foto: Peter de Barse. Oude- de zelfvoed- dijk westwaarts uitkijken over het oorlog, toen in het kader van land, zag men omstreeks 1300 een wereld selvoorziening boeren veel weiland van aanwassen, gorzen, slikken, riet- en omzetten in akkerland. Dat gebeurde ook biezenvelden, een wereld van ondiepten in het Oudeland, waartoe men kreken ‘doorsneden door kreken, loden, slooten, dichtschoof en egalisatiewerkzaamheden killen, keenen of spranken’, zoals J.D. uitvoerde. De langs de Hoekse Weg het beeldend verwoordt. Het Tresling geboren en opgegroeide J. Zevenbergen Oudeland milieu werd bepaald door enorme getij- herinnert zich nog hoe het er stromen. Het water was waarschijnlijk voordien uitzag. Ook vertelde hij over de zwak brak, in ieder geval ’s zomers. Door Grote Trappen die er toen in één van de dramatische Sint-Elizabethsvloed van sneeuwrijke winters tijdens de Tweede 1421 raakte Strijen geheel omgeven door Wereldoorlog present waren. water, een situatie die de Strijenaren niet als behaaglijk ervoeren. De bedijking van Reservaat het zich naar het westen uitstrekkende In de uit overwegend akkerland bestaande kwam is het veenweidenareaal buitendijkse gebied op gang; een Hoeksche Waard klus die in 1436 was geklaard. Op een uit van het Oudeland een opvallende enclave. 1524 daterende kaart is de huidige wegen- Dit ook elders in Zuidwest-Nederland te en krekenstructuur van het Oudeland te vinden fenomeen kon ontstaan doordat zien, inclusief thans nog gehanteerde zich 10-15 cm onder het maaiveld pleis- benamingen. toceen zand bevindt, dat wordt afgedekt in de eerste helft de door Toen van negentiende een kleilaag, waarop een veenpakket militairen eeuw teams van ingenieurs en van twee tot zeven meter dikte ligt. Daar Nederland in kaart die de systematisch brachten, ligt weer een kleilaag overheen, aan zoals slechts konden ze het Oudeland karteren, oostzijde van het Oudeland 30 cm dat er toen bijna drie eeuwen bij lag. Dat dik is. In Oudeland-Oost bevinden zich ging zo door tot in de Tweede Wereld- dan ook de graslanden met het sterkste 207 het Vogeljaar 60 (5) 2012 Het Oudeland van Strijen, in alls opzichten een groots natuurgebied! Het voorjaar van 2011 was droog en bovendien functioneerde het peilbeheer niet naar behoren. Het ge- terreindelen die normaal hadden volg was craquelévorming op geïnundeerd moeten staan. Foto: Peter de Barse microreliëf, die ontstonden door de bolwerken, bestond vrees dat de polder aanwezigheid van veel oude met veen zou inboeten aan aantrekkelijkheid voor kreken. in de opgevulde Het inklinkingsproces ganzen. Een jaren vijftig aangeno- gaat nog steeds door zodat, vergeleken men ruilverkaveling stond namelijk op met de akkerbouwpolders rondom, het het programma. In 1974 ging het waterpeil Oudeland dieper ligt. Het is kwelgebied, 20 cm omlaag. Om het slootpeil te ver- waarbij in het zuiden de kwelstromen een lagen plaatsten boeren rond hun percelen brak karakter hebben. Het ‘hobbelige’ watermolentjes. Dat leidde ertoe dat karakter van het grasland geeft, daar waar wederom grasland werd omgezet in nog aanwezig, de polder een ongewoon akkerbouwgrond. De tijd en de ganzen aanzien, zeker in deze tijd van strak werkten in het voordeel. Het ruilverka- die het aanzien in twee geëgaliseerde graslanden, velingsplan voorzag grasland- hebben van biljartlakens. Het zijn juist reservaten, met een totale oppervlakte van deze hobbelige delen waarvoor de over- 180 ha. Het Natuurbeleidsplan van 1990 winterende Dwergganzen een evidente ging verder. Het Oudeland kreeg een rol in voorkeur vertonen. de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) als In het kader de toen komende tussen het Hollandsch van op gang verbindingszone periodieke ganzentellingen, bezocht Diep en Binnenmaas. De Landinrichtings- schrijver het Oudeland voor het eerst commissie kwam in 1993 met een aange- najaar 1962. Vast te stellen viel dat de past plan naar buiten met een aaneen- polder een pleisterplaats was voor over- gesloten reservaat van ruim 400 ha, te winterende Kolganzen en ook van Brand- beheren door Staatsbosbeheer. Deze toen ganzen, waarvan de wereldbevolking organisatie koos voor een beheer dat zich circa individuen richten 30.000 omvatte. Thans in de eerste plaats zou op de zijn dat er tegen de miljoen. Omdat er toen optimalisatie van de weidevogelstand met twijfels waren of overwinterende ganzen als nevendoel de opvang van ganzen. het in de snel veranderende natie gingen Uiteindelijk kreeg het reservaat een 208 het Vogeljaar 60 (5) 2012 Het Oudeland van Strijen, in alle opzichten een groots natuurgebied! De Rietgors is een broedvogel van de EHS- strook. De bestands- afname in de periode 2007-’11 was aanzienlijk. Foto: Gert Huijzers. oppervlakte van circa 550 ha en er vinden Theo Mulders landelijke grutto-onder- nog steeds uitbreidingen plaats. zoek schatte schrijver in de jaren zestig Om een voor weidevogels gunstig peil te van de vorige eeuw de broedpopulatie van handhaven was een waterhuishoudkun- het Oudeland in op maximaal enkele isolatie tientallen In die had de Grutto dige onontbeerlijk. paren. jaren Staatsbosbeheer en het Waterschap in de streek nog een aanzienlijk wijdere maakten hiertoe afspraken. Een inlaatcir- verspreiding. Dat veranderde in rap tempo, cuit geeft aansluiting op de Binnenmaas waarbij de soort zich terugtrok op enkele zodat, indien nodig, vandaar wateraanvoer bolwerken, waar hij aanvankelijk wel plaatsvindt. In de noordwesthoek van het toenam, een gang van zaken die men ook reservaat trof men voorzieningen die het elders signaleerde. Rond 1965 ontbrak de maken Tureluur zeker in het Oudeland. mogelijk een grote oppervlakte vrijwel terrein te inunderen, variërend van pias- Van de Veldleeuwerik en Graspieper vol- dras tot het volledig onder water zetten. stond ik met in het dagboek te noteren Een in de streek wonende kooiker legde er ‘algemeen’. Omdat 45 jaar geleden excur- een eendenkooi aan en wel op dezelfde sies zonder roofvogels niet ongewoon plek waar er eentje tot in de Tweede waren, was de aanwezigheid van een Wereldoorlog lag. Van het kooirecht kwam Slechtvalk in februari 1968 een aange- het niet. In het reservaat is alleen het name opsteker. De vogel opereerde vanaf stalmest de de gebruik van toegestaan. Vee hoogspanningsmasten langs wordt vanaf 15 mei ingeschaard, in het Molenweg. Dat doen Slechtvalken nu noorden de laatste vanaf het dat ik in de jaren pas 15 juni. nog, zij 1968 soort twee jaar niet had gezien. Weidevogels Tabel 1 toont de resultaten van de inven- Hoewel in de aanloop naar de reservaat- tarisatie van 1997, alsook van 2004, 2007 status deelinventarisaties plaatshadden, en 2011. De opgevoerde aantallen hebben duurde het tot 1997 voor een compleet steeds alleen betrekking op het reservaat- Inclusief het hierbuiten broedvogelonderzoek van de grond gedeelte. gelegen deel kwam onderzoek kwam. jtt dat jaar onderzochten teams van van de polder het de vogelwerkgroep in de streek voor hun van 1997 voor Veldleeuwerik, Gele Kwik- ‘Vogels van de Hoeksche Waard’ de gehele staart en Graspieper uit op respectievelijk polder. Van vóór circa 1975 bestond alleen 183, 89 en 92 territoria. De aantallen laten een indruk van de soorten broedvogels, zien dat voor deze soorten de belendende niet van de aantallen. Ten behoeve van akkerbouwpercelen toen in ieder geval het Vogetjaar 60 (5) 2012 209 Het Oudetand van Strijen, in alle opzichten een groots natuurgebied! Soort 1997 2004 2007 2011 Soort 1997 Fuut 6 10 8 5 Scholekster 46 Roerdomp 0 1 0 0 Kievit 118 Knobbelzwaan 11 17 13 8 Kleine Plevier 2 Grauwe Gans 0 11 93 64 Watersnip 1 Soepgans 0 0 6 4 Grutto 78 Canadese Gans 0 25 54 111 Tureluur 18 0 Brandgans 1 5 6 Kemphaan 0 0 Zwaangans 0 5 5 Kluut 0 Nijlgans 0 5 9 9 Steltkluut 0 Bergeend 0 6 5 4 Kokmeeuw 0 Smient 0 1 2 0 Visdief 0 Krakeend 2 64 90 48 Holeduif 0 Wintertaling 0 2 2 1 Floutduif 0 Zomertaling 6 2 1 1 Turkse Tortel 0 Wilde Eend 101 414 265 152 Koekoek 0 Slobeend 53 102 74 40 Ijsvogel 0 Soepeend 0 0 2 0 Grote Bonte Specht 0 Kuifeend 30 67 49 43 Veldleeuwerik 114 Buizerd 0 1 1 1 Boerenzwaluw 9 Bruine Kiekendief 1 9 6 11 Graspieper 48 Kwartel 40 2 1 0 Gele Kwikstaart 34 Patrijs 6 2 0 0 WitteKwikstaart 6 24 56 30 Fazant 41 Winterkoning 0 Waterral 0 2 0 0 Fleggenmus 0 Waterhoen 18 6 16 6 Merel 1 Meerkoet 97 163 136 54 Zanglijster 0 Tabel 1 - territoria in het Str'l Vastgcstelde van broedvogels reservaatgedeelte van het Oudeland van meekonden.